فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی
سال نهم شماره 1 (پیاپی 33، بهار 1385)

در این بررسی، وضعیت کتابخانه های دانشگاه های وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به لحاظ کمیت کتابها، مجلات و منابع الکترونیکی تولیدی یا خریداری شده و یا مواردی که در دسترس قرار دارند، تشریح شده، بررسی نشان داده است که آمارهای ارائه شده برای کتابها، مجلات و منابع الکترونیکی چندان مطلوب نیست. در بسیاری موارد، آمارهای تورمی و در برخی موارد بسیار کلی بوده است. تاکید شده است، کار گردآروی آمارهای مربوط به منابع هنگامی سر و سامان می یابد که دانشگاه ها با تامین بودجه تحقیقاتی، زمینه صورت برداری دقیق از همه منابع را مهیا سازند و این امکان را فراهم آورند که کلیه منابع موجود در کتابخانه ها در قالب پایگاه هایی اطلاعاتی که کتابخانه ها تولید می کنند، سازمان یابند.

در این پژوهش، دو فرضیه زیر مورد بررسی قرار گرفته است:1. رشد سال افزون انتشار کتاب در سالهای 1376 تا 1383، بیش از آنکه نمایانگر بی ثباتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و شتابزدگی در حوزه نشر برای پاسخدهی به نیازهای روزمره باشد، مبین ثبات نسبی حاکم بر دنیای نشر کتاب است که برنامه ریزی دقیق تر، اجرا و سوددهی مناسب تر را میسر ساخته است.
2. رشد کمی انتشارات در سالهای 1376 تا 1383، افزون بر موارد مندرج در فرضیه اول، تحت تاثیر یکی یا ترکیبی از عوامل و فواید مادی، افزایش مؤسسه های آموزشی، کتابهای کودکان و کتابهای سازمان های دولتی نیز بوده است:تمامی کتابهای منتشر شده طی سالهای 1376 تا 1383 و نیز تمام ناشرانی که به طور متوسط هر سال 10 عنوان کتاب منتشر کرده و در هجدهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران (سال 1384) شرکت داشته اند، جامعه آماری پژوهش را تشکیل داده اند.
چهار پرسش از فرضیه کلی که مربوط به عوامل درون سازمانی نشر بود مورد تایید قرار گرفت و شش پرسش از فرضیه کلی که مربوط به عوامل برون سازمانی بود و بیشترین ارتباط را با ثبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نشر داشتند، مورد تایید قرار نگرفت. اما در همه این شش مورد، آمار موافقان در مقایسه با مخالفان (با حذف بی تفاوتها) بیش از 50% بود (دامنه 58% - 5/50%). بنابراین، با تقسیم عناصر متشکله فرضیه کلی به دو خرده مقیاس معیارهای درون سازمانی و برون سازمانی، نتیجه گرفته شد که خرده مقیاس درون سازمانی فرضیه کلی تایید می شود و خرده مقیاس برون سازمانی آن تایید نمی شود.

امروزه اطلاعات به عنوان ابزاری قدرتمند جهت تثبیت موقعیت هر کشور و حتی هر فرد مطرح است و بر این اساس باید در اختیار عموم قرار گیرد. این در حالی است که پیشرفت تکنولوژی اطلاعات سمت و سوی اشاعه اطلاعات را در سطح جهان تغییر داده است. مقاله حاضر بر آن است تا با جهت گیری به سمت این تکنولوژی، چگونگی به کارگیری ابزارهای لازم جهت گسترش و اشاعه اطلاعات در روستاها و مناطق محروم را به عنوان طبقه ای از یک جامعه، مورد بررسی قرار دهد. ایجاد مراکز IT روستایی، از مهم ترین اقدامهایی است که در این زمینه می توان انجام داد.

توسعه به لحاظ علمی و نظری با پیچیدگی های خاصی رو به روست. توسعه، فرایندی فراگیر است که تمامی جنبه های زندگی اجتماعی را در بر می گیرد. چون تغییر به عنوان اصل اساسی و رکن اصلی توسعه تلقی می شود و تغییر بدون داشتن اطلاعات یا ممکن نیست یا به نتیجه مناسب نمی انجامد، اطلاع رسانی در راستای توسعه باید در راس برنامه ریزی ها قرار گیرد. این مقاله با مرور نوشته های پنج تن از نویسندگان و اندیشمندان در حوزه توسعه و اطلاعات، از یک سو مبانی نظری موجود در مورد توسعه را بررسی و از سوی دیگر، نقش اطلاعات، مراکز اطلاع رسانی و مدیریت اطلاعات را در تسریع فرایند توسعه تبیین می نماید.

این پژوهش با مرور و بررسی منابع مختلف، مسئولیتها، نقشها و مهارتهای مورد نیاز کتابداران سیستمها را برای مدیریت فناوری های نوین کتابخانه ای آشکار می سازد، همچنین دوره های آموزشی رسمی و تخصصی کتابداری سیستمها و نیازهای آموزشی مهم این گروه از کتابداران را جهت انجام وظایف محوله شرح میدهد. سپس در مورد شغل سیستمها به بحث و بررسی پرداخته و در نهایت افرادی را که دارای ویژگی های مورد نظر جهت تصدی این شغل هستند، معرفی می نماید.

در طول سالهای اخیر، دنیای بازیابی اطلاعات به طور چشمگیری با افزایش گسترده دستیابی به منابع تمام متن قابل جستجو و افزایش موتورهای جستجوی قوی، دگرگون شده است. در این محیط جدید بازیابی اطلاعات منطقی است چنانچه بپرسیم آیا جایی برای اصطلاحنامه ها باقی مانده است. برخی صاحبنظران برجسته در این حوزه معتقدند که جایی برای اصطلاحنامه ها (یا چیزی شبیه آنها) وجود دارد. اصطلاحنامه ها به منظور حفظ و تدوام ارزش وجودی خود باید تغییر کنند و پیش بینی دقیق چگونگی این تغییرات، دشوار است.

ظهور و شیوع سیل آسای منابع الکترونیکی بر روی وب، مشکلاتی را عاید کتابداران و متخصصان اطلاع رسانی ساخته است، از جمله اینکه چگونه این منابع را توصیف و دستیابی موضوعی به آنها را فراهم کنند تا از این طریق کشف و بازیابی آنها را تسهیل نمایند. گذشت زمان نشان داده است کارایی سرعنوانهای موضوعی کتابخانه کنگره در محیطهای الکترونیکی، محدود و تا حدودی غیرممکن می نماید. از این رو، تهیه طرحی که حاوی سرعنوانهایی غنی، ساده، قابل فهم و مهم تر از همه منطبق با محیط الکترونیکی باشد، می تواند مفید واقع شود.
این مقاله به معرفی و بررسی سرعنوانهای FAST (اصطلاحگان موضوعی چهریزه ای) می پردازد که برای سازماندهی،کشف، و بازیابی اطلاعات در قرن 21 تدوین شده است و مبتنی بر واژگان کنترل شده LCSH بوده ولی چهریزه ای تر و دارای پس همارایی بیشتری است.

گروه های مختلف جستجوگران تحت تاثیر عوامل و شرایط گوناگونی قرار دارند و به همین دلیل رفتارهای اطلاع یابی متفاوتی را از خود بروز می دهند. از مهم ترین این موارد که در تحقیق حاضر مورد بررسی قرار گرفته است، می توان به عوامل شخصی و شناختی، اجتماعی و محیطی، و قابلیتهای نظام اشاره کرد. نظر به اهمیت فراوان هر یک از این مؤلفه ها در فرایند رفتارهای اطلاع یابی جستجوگران، ضروری است تا ضمن بررسی و شناخت صحیح این مجموعه، عوامل علاوه بر حمایت و هدایت متخصصان اطلاع رسانی در پشتیبانی مطلوب تر از جستجوگران اطلاعات، به طراحان نظامها نیز بینش و آگاهی بیشتری در زمینه طراحی نظامهای کاربر مدار، ارائه نمود.

با گذر کردن از صفحات وب ایستا، کتابخانه Cal Poly خدمات جدید و تعاملی مبتنی بر وب را برای دانشجویان و اعضای هیئت علمی با استفاده از قدرت جاوا و توانایی پایگاه های اوراکل طراحی کرده است. در نتیجه کتابخانه توانسته است به گونه ای رهبری را در سطح دانشگاه در رابطه با محیط آموزشی دیجیتالی کند.