مجله اقتصادی
سال پنجم شماره 49 (آذر و دی 1384)

با توجه به اینکه توسعه بازار بورس و اوراق بهادار یکی از ابزارهای کارآمد ساماندهی بازار سرمایه است و بهترین راه برای مشارکت مردم در امور اقتصادی و کاهش تصدی گری های دولت و کاهش حجم دولت است، گسترش فرهنگ خرید سهام و توسعه تالارهای بورس یکی از اهداف برنامه پنج ساله توسعه است. در راستای این هدف، لزوم توسعه فیزیکی این بازار نیز احساس می شود. در شهریور 1383 تالار بورس منطقه ای کرمان افتتاح شد که با توجه به پتانسیل های استان کرمان انتظار می رود این اقدام نتیجه مثبتی را در پی داشته باشد زیرا کرمان از نظر حجم سپرده های بانکی در شرایط مطلوبی به سر می برد و بنا به آخرین آمارهای رسمی منتشر شده حجم سپرده ها نزد بانکهای استان در 1381 به بیش از 8364 میلیارد ریال رسید. به دلیل کمبود امکانات در استان، سرمایه داران و افراد ثروتمند اقدام به مهاجرت به استانهای دیگر به ویژه تهران کرده اند که در پی آن سرمایه این افراد نیز از استان خارج شده است. این رقم، از رقم سپرده های کرمانی ها در کل بانکهای کشور، فاصله زیادی دارد.

بازار کار به عنوان حلقه ارتباطی بین طرف عرضه و تقاضای اقتصاد نقش مهمی را در به تعادل رساندن اقتصاد به عهده دارد. بنابراین اطلاع از ساختار بازار کار کشور به منظور سیاست گذاری و برنامه ریزی مطلوب ضروری به نظر می رسد. از آنجا که ویژگی مهم بازار کار در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه، گسترش بخش غیررسمی در دهه های اخیر همراه با رشد اقتصاد است و گستردگی این بخش، احتمال شکست سیاستهای دولت را افزایش می دهد در این مطالعه ساختار اشتغال بخش غیررسمی کشور مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بخش غیررسمی کشور در 1382، به طور متوسط حدود 28 درصد ازکل اشتغال را به خود اختصاص داده است. بخش کشاورزی بیش از سایر بخشهای اقتصادی زمینه فعالیتهای غیررسمی را فراهم آورده است. همچنین زنان، روستاییان وعرضه کنندگان کار با تحصیلات پایین تر از دیپلم در مقایسه با مردان، شهری ها و دارندگان مدارک دیپلم وبالاتر، شرایط مساعدتری برای حضور در بخش غیررسمی دارند. بر اساس برآوردهای این تحقیق در 1382، 48 درصد زنان شاغل، 45 درصد از روستاییان شاغل و 35 درصد از شاغلان با تحصیلات زیردیپلم در بخش غیررسمی فعال بوده اند.

آغاز دوباره فعالیت بورس اوراق بهادار کشور در سومین دوره تاریخی فعالیت آن از 1368 به بعد و ایجاد بورسهای منطقه ای در استانهای کشور بر اساس ماده 95 قانون برنامه سوم توسعه نشان دهنده اتفاق نظر تمامی صاحب نظران و مسئولان اقتصادی کشور در مورد اهمیت نقش نهاد بورس اوراق بهادار در گسترش بازارهای سرمایه، افزایش شرایط رقابتی در بازارهای مالی و تشویق پس انداز و سرمایه گذاری به منظور فراهم کردن زمینه رشد و توسعه اقتصادی کشور است. در این مقاله تلاش شده با توجه به تازگی پدیده ایجاد و راه اندازی بورسهای منطقه ای پس از مرور مختصری بر مهم ترین تعاریف و مفاهیم مورد استفاده در ادبیات بورس اوراق بهادار و تاریخچه آن، با تاکید بیشتر بر بورس اوراق بهادار منطقه ای اصفهان به شناسایی و توضیح پیامدهای اجتماعی و اقتصادی یک بورس اوراق بهادار منطقه ای پرداخته شود. در پایان برای ارتقای بازده و عملکرد بورس اوراق بهادار منطقه ای و افزایش مشارکت مردم منطقه در آن پیشنهادهایی مطرح شده است. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که بورس اوراق بهادار منطقه ای اصفهان کار را با عملکرد اولیه خوبی شروع کرده و با اعمال مجموعه اقدامات پیشنهادی در این مقاله، روند مطلوبی برای فعالیت آن در آینده پیش بینی می شود.

با ظهور و گسترش شبکه جهانی اینترنت به ویژه طی سالهای اخیر، بیشتر افراد، سازمانها، شرکتها و دولتها در سراسر جهان از این فن آوری بهره برده اند. به طوری که جوامع امروزی شاهد ظهور پدیده هایی مانند تجارت الکترونیکی، دولت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، اظهارنامه مالیاتی الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، بیمه الکترونیکی، پول الکترونیکی و نظایر آن بوده اند. دولتها برای رفع نیاز شهروندان و ارتقای سطح فن آوری اطلاعات و حذف قید و بندهای نظام اداری به ایجاد دولت الکترونیکی گرایش پیدا کرده اند که کشورهایی نظیر آمریکا، انگلستان، نیوزیلند و مالزی از پیشگامان این امر هستند.

ایجاد تناسب بین توانهای مالیاتی مودیان با توانمندی های واحدهای مالیاتی از مهم ترین راهکارهای ارتقای کارایی دستگاه مالیاتی است که در کوتاه مدت و بلندمدت می تواند میزان درآمدهای مالیاتی را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. در این راستا برای ارتقای کارایی دستگاه مالیاتی، به ایجاد حوزه های مودیان بزرگ در شهرستان مشهد اقدام شده است. نظریه تمایز برخورد با مودیان مختلف و استقرار تشکیلات جدید مودیان بزرگ در بسیاری از کشورهای جهان، آزموده شده و برای اشخاص حقیقی در شهرستان مشهد نیز نتایج مثبت بسیار زیادی به همراه داشته است. نکته دیگر اینکه همزمان با اجرای طرح نگرش ویژه به مودیان بزرگ باید برنامه هایی برای سازماندهی مودیان متوسط و خرد نیز تدوین کرد. همچنین می توان تشکیلات جدیدی برای مودیان متوسط در قالب حوزه های خاص، و تشکیلات جدیدی برای مودیان خرد در قالب سازوکار خود تشخیصی ایجاد کرد. کانون تفکر وگروه مطالعاتی – اجرایی مستقر در سازمان امور اقتصادی و دارایی خراسان رضوی توانسته علاوه بر تشکیل بانک اطلاعاتی از نخبگان اقتصادی در استان خراسان، کارایی مالیاتی را نیز در این استان افزایش دهد و درآمد مالیاتی در این بخش به میزان بیشتر از متوسط کشور و استان، افزایش یابد. در این تحلیل با استفاده از نمونه گیری تصادفی از 10 درصد جامعه آماری به این نتیجه رسیدیم که ایجاد تشکیلات جدید مودیان بزرگ، موجب افزایش 82 درصدی درآمد مالیاتی این بخش شده است.

امروزه گذر از اقتصاد کشاورزی به اقتصاد صنعتی، با توسعه صنایع کوچک و متوسط به عنوان پیش درآمد توسعه صنعتی، در مناطقی که واژه صنعت در ادبیات اقتصادی، کلامی گنگ و ناآشناست امری امکان پذیر به نظر می رسد. استان سیسان و بلوچستان به رغم برخورداری از امکانات و پتانسیل های بالقوه فراوان از کم توسعه یافته ترین استانهای کشور است. نرخ بالای بیکاری، وضعیت جغرافیایی استان و همسایگی با کشورهای پاکستان و افغانستان که خود، اوضاع نابه سامان اقتصادی دارند موجب گسترش شبکه فعالیتهای غیرمجاز به ویژه قاچاق سوخت و کالا شده و این درآمدهای نامشروع با ورود به چرخه پولی استان بر نابه سامانهایی اقتصادی آن می افزاید.