فصلنامه برنامه ریزی و بودجه
پیاپی 97 (خرداد و تیر 1385)

امروزه، در سراسر امریکای جنوبی، پرسشی که درباره آن بحث می شود، این است که آیا جهانی شدن باعث شکست ما شده یا اینکه اصلاحات شکست خورده است؟ آنچه مسلم است این است که نسبت به سیاست هایی که طی دو دهه گذشته صورت گرفته، یاس به وجود آمده است. این سیاست ها بر آزادسازی، خصوصی سازی و تثبیت، که مجموعا به نام «سیاست های اجماع واشنگتن» مشهور است، پایه گذاری شده است. آمار دهه 1990، اولین دوره به کارگیری این سیاست ها، آن زمان که کشورها از قید بدهی های تهدیدکننده آزاد شدند، به ما کمک می کند تا بتوانیم این احساس بیداری از تخیلات را تشریح کنیم. رشد در طی آن دهه، درست کمی بیشتر از نصف رشد دوران قبل از اصلاحات و بحران دهه های 50، 60 و 70 بود. حتی در کشورهایی که با رشد قابل توجهی مواجه بوده اند، سهم نامتناسبی از دستاوردها نصیب گروه هایی شده بود که سطح زندگی بالاتری داشتند، یعنی 30 درصد رده های بالا و یا حتی 10 درصد رده های بالا، در حالی که بسیاری از فقرا، حتما در وضعیت بدتری قرار می گرفتند. پیشرفت کم و یا اصولا هیچ پیشرفتی برای کاهش نابرابری، که هم اکنون نیز بالاترین نسبت به مناطق دیگر در سطح جهان است، پدیدار نگشته است، به علاوه درصد فقرا، حتی با صرف نظر کردن از تعداد آنها، به طور قطع، افزایش یافته است. بیکاری که پیش از این نیز بسیار بالا بوده، 3 دهم درصد افزایش یافته است. طی نیم دهه گذشته، عملکرد، اگر رقمی هم بوده، بسیار نازل بوده است؛ درآمد سرانه راکد بوده و یا کاهش یافته است، کم کم این دوران به عنوان نیمه دهه از دست رفته شهرت یافته است.

در این مقاله می خواهم به بررسی جنبه های خاص اخلاقی، روندی که جهانی شدن طی سال های اخیر در پیش گرفته است، بپردازم. من در مورد روش هایی که آنها، یعنی کشورهای صنعتی توسعه یافته، روند جهانی شدن را انتخاب نموده اند که در آن برخی از ضوابط اخلاقی اصولی نقض گردیده است، بحث خواهم کرد. در جای دیگر، من در مورد اصلاحات در نهادها و سیاست هایی که بر روند جهانی شدن تاثیر گذارده اند، بحث کرده ام، این سیاست ها و نهادها، اگر چه ممکن است منافع کشورهای صنعتی توسعه یافته و یا حداقل منافع خاصی را در آن کشورها تامین کرده باشد، منافع دنیای در حال توسعه، و به خصوص منافع مردم فقیر را در آن کشورها به هیچ عنوان تامین نکرده است. من پیشنهاد کردم چنانچه اصلاحات جدی در حکمرانی صورت نگیرد، حقانیت نهادها تضعیف خواهد گردید؛ اگر اصلاحات جدی در عمل صورت نگیرد، بهبود وضعیت آنها با تاخیر قابل ملاحظه ای مواجه خواهد شد. اگر چه نیروی پر قدرتی برای تسریع جهانی شدن وجود دارد – به ویژه، کاهش هزینه های حمل و نقل و ارتباطات – گام های برداشته شده برای جهانی شدن می تواند اجتناب پذیر باشد. بعد از جنگ جهانی اول، کاهش قابل توجهی در جریان های سرمایه و تجارت رخ داد (نسبت به مقدار تولید ناخالص داخلی - GDP). امروزه، در میان کشورهای پیشرفته، آگاهی روزافزونی در مورد بخش های تاریک جهانی شدن به وجود آمده است، مانند آنکه تروریسم نیز می تواند آسان تر از مرزها بگذرد. اما، کشورهای در حال توسعه، دیر زمانی است که بسیاری از قسمت های تاریک تر جهانی شدن را تجربه کرده اند.

اگر در حال حاضر اجماعی در مورد استراتژی (راهبرد) هایی که می توانند بیشترین نقش را در حمایت از توسعه فقیرترین کشورهای دنیا بنمایند وجود داشته باشد، این است: هیچ اجماع دیگری جزء این وجود ندارد که «اجماع واشنگتن»1 نتوانست به این مسئله پاسخ دهد. توصیه ها برای رشد قابل حصول نه لازم و نه کافی بود، اگر چه هر یک از سیاست های توصیه شده آن برای کشورهای خاص در زمان های خاص می توانست مفید واقع گردد.