ماهنامه بازتاب اندیشه
پیاپی 77 (شهریور 1385)

نهضت مشروطیت ایران، یکی از مهم ترین تحولات سیاسی اجتماعی تاریخ معاصر ایران است. از آنجا که امسال (1385) یکصدمین سال شمسی صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه است: اقدامات فراوانی در جهت بزرگداشت و تجلیل از این رویداد بزرگ و تحلیل وقایع و رخدادهای آن انجام شده است. برگزاری بیش از پانزده همایش بزرگ علمی در داخل و خارج از کشور، تولید برنامه های علمی و هنری در صدا و سیما، اجرای تئاترهای خیابانی، تشکیل نمایشگاه های عکس و اسناد دوره مشروطه، راه اندازی سایت های متعدد اینترنتی و اختصاص صفحاتی از مطبوعات مختلف به این رویداد تاریخی از جمله مهمترین اقدامات در این زمینه است...

آقای ملکان در این گفت و گو، دو موضوع را بیان می کنند: یکی ناسازگاری دین و مدرنیته و دوم ناسازگاری معنویت و مدرنیته. در بخش اول قوام دین را تعبد و قوام مدرنیته را تعقل می دانند و این دو را ناسازگار اعلام می کنند و در بخش دوم معنویت را زاده عقلانیت می دانند و بدین ترتیب سازگار با آن اعلام می کنند.

آقای دکتر نصر در این گفت و گو به تضعیف دین در دوران مدرن اشاره کرده است. به نظر وی، اگر رویکرد مجددی به دین شده، عکس العمل دین داران و نیاز فطری بشر است. نه این که محصول تجدد باشد. وی بر همه وجوه دین از جمله فقه تاکید دارد و معتقد است، باید فقه را همراه معنویت به بشر امروز عرضه کرد.

آقای سروش در این گفت و گو، درباره نسبت میان سنت و مدرنیسم سخن می گوید و البته مخالف این تعبیر است و آن را گنگ و ابهام آمیز می داند. به نظر وی باید این سوال را به مسائل جزئی تر تجزیه کرد. زیرا نه سنت دارای هویت شخصی است نه مدرنیسم، از نظر وی اگر دین در وجوه مختلف با قدرت به میدان اجتماعی بیاید، خود به خود سکولاریسم را کنار می زند و جوانه های این امر ظاهر می شود.

خانم امینا ودود در این مقاله مدعی است که، قرآن را کانون اصلی کار خود قرار داده ام و منظورم از این کار تعیین کردن اصولی بنیادی در اسلام می باشد: به نحوی که بتوانیم نتایج غیر منتظره ای از آن اصول استنتاج و آن را در مورد زنان کاربردی کنم. وی از مسلمانان در برداشت از قرآن به شدت انتقاد کرده و گفته است. آنان که خود، را نگهبان اسلام معرفی می کنند، انحصار گرا هستند و خود را در معانی لفظی و انعطاف ناپذیر منحصر کرده و به فاهمه تنگ خود اکتفا می کنند در حالی که به نظر ایشان باید در قرآن به دنبال معانی انعطاف پذیرو جهان شمول و سازگار با عدالت به مفهوم برابری در تمام حقوق و فرصت ها گشت و در این مسیر از روح قرآن بهره جست...

خانم هاله سحابی در این گفت و گو نظرات ویژه ای در باب حقوق زن در قرآن یادآور شده، از جمله این که قرآن صرفا وضعیت زنان صدر اسلام را بیان کرده نه اینکه حکم کلی ارائه کرده باشد، و همچنین انتظار می رفت که قرآن به مسائل بیشتر و اساسی تری درباره زنان مطرح کند و خود زن را مورد خطاب قرار می داد. این که قرآن به زن خطاب نکرده، نمی تواند از آن برای زنان حکم استخراج کند

پس از این که در بهمن 1381 اعلام شد که هیچ مجازات رجمی اجرا نخواهد شد، به نظر می رسید که مجازات سنگسار قرار است که مسکوت و متروک بماند ولی پس از سه سال دو مرتبه زمزمه های اجرای این مجازات در شهر مشهد، برای خانم اشرف کلهری به گوش رسید تا جایی که عفو بین الملل از دولت ایران توضیح خواست. دو ماه بعد از این واقعه، دو مرتبه بخش اجرای احکام دادگستری، حکم رجم این خانم را به او ابلاغ نمود به هر حال اجرای این حکم به دلایلی از جمله این که بسیاری از این زنان که محکوم به رجم می شوند به خاطر ازدواج های اجباری یا بدرفتاری مرد با آنان بوده است و یا از حیث روال قانونی نباید برای آنان چنین حکمی صادر می گردید...

آقای بسته نگار در اظهارات خود ابتدا با اشاره به بعضی اقدامات پیامبر اکرم (ص) در طول عمر شریفشان، جهت پیشبرد جامعه به سوی کسب حقوق عادلانه انسان ها، به اقدامات پیامبر در محو نمودن امتیازات نژادی و قومی و دفاع از حقوق انسانیت اشاره می کنند. سپس در همین راستا به مساله غدیر اشاره کرده و معرفی کردن امیرالمومنین علی (ع) را به عنوان خلیفه و جانشین، نشات گرفته از احساس پیامبر می دانند نه رسالت و تکلیف او. سپس به موضوع کیفیت برخورد پیامبر اسلام (ص) با مخالفین حکومت اسلامی پرداخته و ضمن اشاره به دفاعی بودن جنگ های پیامبر، جهاد ابتدایی حتی در زمان معصومین (ع) را مورد انکار قرار می دهند...

هر کس علم خیال را نداند بویی از معرفت نبرده است. این جمله، بخشی از معرفت شناسی ابن عربی است. نصرالله حکمت بحث در مورد تخیل هنری در عرفان ابن عربی را بحث کاملا جدید عنوان کرد که برای اولین بار مطرح می شود. به طور کلی آثار بسیار زیاد ابن عارف اسلامی تا به حال به شکل موضوعی دسته بندی نشده اند. حتی هانری کربن که به صورت مفصل آثار او را تحلیل کرده است. در مورد خیال و تخیل، فصل جداگانه ای ندارد. همین نکته باعث شده که دست حکمت برای شروع صحبت ها و خلاصه کردن آنها یک ساعت، چندان باز نباشد...

مصاحبه حاضر، گفتگویی با داریوش شایگان درباره کتاب آیین هندو و عرفان اسلامی، (تالیف وی) به شمار می رود. ایشان در این گفت و گو، برخی از افکار و نقطه نظرات خود درباره تمدن اسلام و غرب را مورد توجه قرار داده و نکاتی را تاکید نموده اند. از نظر وی مشکل ناسازگاری ما با مدرنیته به جهت دین خویی ما نیست؛ زیرا تمام تمدن های آسیایی دینی هستند و با مدرنیته سازگار و از این رو مشکلمان به مسیحیت بر می گردد که همیشه رقیب با اسلام بوده و مدرنیته نیز از دل مسیحیت در آمده است.