نشریه شریف
پیاپی 36 (زمستان 1385)

انتقال آب از چاه برای مقاصد کشاورزی با روش های گوناگونی انجام می شود. در این پژوهش می کوشیم با تامین آب مورد نیاز کشاورزی از چاه را، با کاربری انرژی نهفته در وزش باد و طراحی پمپ تلمبه ای کم هزینه مناسب و نیز بدون مصرف سایر انرژی های هزینه بر مورد بررسی قرار دهیم. بدین منظور یک پمپ تلمبه یی ساده آبی طراحی و در داخل آب چاه قرار دادیم، و نیز با وسایل مکانیکی مختلف حرکت دورانی پروانه را به حرکت رفت و برگشتی داخل تلمبه تبدیل کردیم. بدین ترتیب، آب بدون مصرف هر گونه انرژی هزینه بر به سطح زمین انتقال می یابد. در این رابطه، نحوه محاسبه و طراحی اجزا سیستم و نقشه های مرتبط نیز ارایه شده است.

کنترل آماری فرایند به بهبود کیفیت از طریق کاهش تغییرات می پردازد و بهترین ابزار شناخته شده در این زمینه «نمودار کنترل» است. اگر چه در عمل با موارد بسیاری مواجه ایم که در آنها داده های ناشی از فرایند هم بسته اند، ولی یک فرض اساسی در این نمودارها مستقل بودن مشاهدات ناشی از فرایند است. با نقض فرض استقلال، عملکرد این نمودارها دچار اختلال می شود و برای کنترل داده های هم بسته، کارایی نمودارهای کنترل استاندارد برای مشاهدات مستقل بسیار پایین است. به همین دلیل، شناسایی و توسعه نمودارهای کنترلی که در کنترل این گونه داده ها کاربرد داشته باشد، از اهمیت ویژه یی برخوردار است. در این نوشتار، راهکارهای کنترل داده های هم بسته از طریق نمودارهای کنترلی بررسی و توسعه داده شده و توسط منحنی های متوسط طول دنباله مقایسه شده اند و یک الگوریتم ساده برای کنترل داده های خود هم بسته ارایه شده است. سپس کاربرد این الگوریتم در یک مطالعه موردی در کارخانه کابل های مخابراتی شهید قندی مطرح شده است.

در این نوشتار روشی برای برنامه ریزی عدد صحیح به منظور برنامه زمان بندی نیروی انسانی، با فرض در نظر گرفتن تجربه، تخصص و مطلوبیت افراد ارایه شده است. مساله برنامه زمان بندی نیروی انسانی که زیرشاخه یی از برنامه ریزی تولید است، به دلیل تخصیص منابع به عناصر در یک پهنه زمانی یا مکانی با توجه به محدودیت ها، خواسته ها و نیازهای سیستم، و با هدف کمینه کردن هزینه ها و استفاده بیشینه از منابع از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مزایای مدل پیشنهادی در نظر گرفتن امکان جایگشت پرسنلی است، بدین معنی که در صورت مواجهه با کمبود نیروی انسانی با تجربه خاص، افراد با تجربه بالاتر می توانند با تحمیل جریمه به سیستم جایگزین شوند. مدل پیشنهادی با در نظر گرفتن توامان جنبه های هزینه یی و مطلوبیت سعی می کند بین این دو معیار اساسی در مساله برنامه زمان بندی نیروی انسانی تعادل برقرار کند. از مزایای دیگر مدل پیشنهادی این است که مطابق دنیای واقعی، رفتار مطلوبیت افراد به صورت غیر خطی یا فزاینده فرض شده است. با توجه به پیچیدگی مدل ارایه شده، یک الگوریتم ژنتیک (GA) کارا برای حل مدل در ابعاد بزرگ توسعه داده شده است. به منظور بررسی صحت عملکرد مدل پیشنهادی و نیز الگوریتم ژنتیک توسعه داده شده، تعدادی مساله نمونه در ابعاد متنوع حل و نتایج محاسباتی ارایه شده است.

در زمینه شناخت و مدیریت سازمان نظریه های متفاوتی وجود دارند که هر یک را می توان یک زاویه دید خاص به سازمان برشمرد. شاید بتوان ادعا کرد هر نظریه، استعاره یی از سازمان را به عنوان «پیش فرض» در ذهن دارد که با توجه به آن، از روش خود دفاع می کند. در نوشتار حاضر ضمن تشریح استعاره های مهم در زمینه خوانش و فهم سازمان ها، نسبت به عملیاتی کردن نحوه این خوانش یا توصیف از طریق استعاره های مختلف تلاش شده است.
به منظور بررسی سازمان و ارایه راه حل های اصلاحی، لازم است مراحل مختلفی همچون «خوانش اولیه» (آشنایی با سازمان)، «بررسی سازمان از دید هر استعاره»، «ارزیابی استعاره ها و تعیین استعاره اصلی و استعاره های کمکی» و «جمع بندی و تعیین جایگاه سازمان» طی شود. نوشتار حاضر که عموما بر بررسی سازمان از دید هر استعاره تمرکز دارد، ایجاد روشی برای ارزیابی سازمان از دید هر یک از استعاره ها را هدف گرفته است. به تعبیر دیگر، هدف سنجش میزان نزدیکی سازمان با هر یک از استعاره ها است.
علی رغم بحث های مفصلی که در ادبیات مدیریت در خصوص این استعاره ها صورت گرفته، کم تر شاخص هایی برای اندازه گیری و شناخت وضعیت سازمان در مطابقت با هر کدام از استعاره ها ارایه شده است. آن میزان از شاخص هایی که در مقالات مختلف ارایه شده اند نیز چنان نامنظم و پراکنده بوده که استفاده از آنها را مشکل می کند. تحقیق حاضر قصد دارد تا با بررسی هر استعاره، مجموعه یی مدون، به عنوان مقدمه یی نسبتا کامل و جامع از شاخص ها، برای ارزیابی سازمان از زاویه آن استعاره ارایه کند. برای این منظور پس از مرور ادبیات، سوالات مرتبط با سه استعاره استخراج شده است. پس از طبقه بندی سوالات استخراج شده، نهایتا ضمن جمع بندی هر کدام از موضوعات، یک مجموعه پرسش نامه برای بررسی هر استعاره پیشنهاد شده است.
به منظور ارزیابی پرسش نامه ها، سازمان هایی مشخص و انتخاب شده اند که به صورت موردی از طریق استعاره ها تحت بررسی قرار گرفتند. بررسی انجام شده به اصلاح پرسش نامه انجامید.

در این نوشتار به دلیل اهمیت موضوع «اقتصاد غیر رسمی» و لزوم افزایش میزان شناخت از آن، بعد از بیان تعاریف و مفاهیم اولیه، به بررسی ابعاد مختلف اقتصاد غیر رسمی (از جمله اثرات وجود اقتصاد غیررسمی در چارچوب یک مدل تحلیلی، روش های تخمین آن و علل مختلفی که می تواند باعث ایجاد و گسترش بخش غیر رسمی در اقتصاد شود) خواهیم پرداخت. در ادامه نوشتار با استفاده از یک مدل اقتصاد سنجی مقطعی، اثر عوامل یاد شده را بر اندازه اقتصاد غیررسمی به صورت تجربی در نمونه یی مشتمل بر 63 کشور جهان مورد بررسی قرار می دهیم. نتایج بررسی های نظری و برآوردهای تجربی نشان می دهد که بار مالیاتی، شدت مقررات، دخالت های دولت و فساد و رانت جویی از جمله عوامل تاثیر گذار بر ایجاد و گسترش بخش غیر رسمی اند.

امروزه سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) یکی از بهترین روش های مطرح در زمینه تامین مالی پروژه های سرمایه گذاری است. به کارگیری این نوع سرمایه گذاری به جز تامین مالی، اهداف دیگری چون ارتقای فن آوری، توسعه مهارت و مدیریت برای ارتقای توان کیفی نیروی کار داخلی، توسعه بازارهای صادراتی، افزایش استاندارد تولیدات داخلی، و حرکت به سوی اقتصاد بازار را نیز دنبال می کند. در این راستا، وظیفه دولت کمک به ظهور و پویایی صنایع و کارآفرینان داخلی برای جلب مشارکت شرکای خارجی (به عنوان سرمایه گذار یا عرضه کننده فن آوری) است.
در این مطالعه، نتایج حاصل از برآورد الگوهای مختلف برای توضیح جریان ورودی سرمایه گذاری مستقیم خارجی (FDI) به کشورهای در حال توسعه، حاکی از اثر مثبت شاخص آزادی اقتصادی است. این متغیر ترکیبی شاخصی قوی برای توصیف FDI به شمار می آید. شاخص اندازه بازار نیز اثر مثبت دارد. متغیر سرمایه انسانی به تنهایی معنا ندارد ولی اثر متقابل آن با متغیر انباشت FDI معنادار است. این نکته مهم نشان می دهد که در کشورهای در حال توسعه شرایط مساعد برای سرمایه گذاری، در تعامل با سرمایه انسانی زمینه ساز جذب FDI است. اثر متغیر رشد اقتصادی مثبت است در حالی که افزایش ریسک های مالی، اقتصادی و سیاسی بر جریان ورودی FDI در کشورهای در حال توسعه اثر منفی دارد. همچنین اثر منفی بالا بودن دستمزدها به ازای یک واحد بهره وری بر جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی در الگوها مشهود است.
در این نوشتار با نگاهی بر عملکرد سرمایه گذاری مستقیم خارجی در اقتصاد جهانی، و با شناسایی الزامات و پیش شرط های اولیه برای جذب FDI، به ارایه راهکارهای لازم به منظور تقویت چارچوب سیاست گذاری، نهادی و قانونی جذب FDI در اقتصاد ایران خواهیم پرداخت.

سیستم پشتیبان تصمیم گیری با تاثیر بر سرعت و دقت، در مسایل نیمه ساخت یافته و غیر ساخت یافته می تواند در تصمیم گیری ها به مدیران کمک کند. این مهم با استفاده از سیستم ذهنی که از جمع آوری داده های فیزیکی مربوط به سیستم به دست آمده است، امکان شبیه سازی سیستم فیزیکی را به راحتی میسر می سازد و با به کارگیری نرم افزارهای گروه گرا در جهت اخذ بهترین تصمیم پیشنهاداتی به مدیران ارایه می دهد. بخش تولید و فروش از مهم ترین بخش های هر شرکت تولیدی است. و نیز برنامه ریزی برای تولید به مقدار مناسب و در زمان مناسب از مهم ترین فعالیت های مدیران ارشد این شرکت ها است. با توجه به پیچیدگی نسبی تصمیم گیری در مورد زمان و مقدار سفارشات خرید و تدارکات، نرم افزار پشتیبان تصمیم گیری تولید در این موارد می تواند مدیران را در تصمیم گیری های موثر یاری کند.

قالب آهنگری در فرایند تولید رگلاتور آب به دلیل زمان بر بودن و هزینه ساخت بالا، و نیز به دلیل اثر گذاری مستقیم بر کیفیت این قطعه، در شرکت های رگلاتورسازی از اهمیت بالایی برخوردار است. در این نوشتار مساله تشخیص عوامل موثر بر عملکرد قالب آهنگری و تعیین سطوح مقداری این عوامل، به نحوی که قالب عمر طولانی داشته باشد، در چارچوب اهدافی که در طراحی آزمایش ها دنبال می شوند مطرح و در قالب یک طرح عاملی 24 بدون تکرار مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد.

پیاده سازی پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان نیاز به سرمایه گذاری های زیادی دارد. پیاده سازی تعداد قابل توجهی از این پروژه ها با شکست گزارش شده است. مطالعات نشان می دهد که هدف پیاده سازی سریع در این پروژه ها برآورد نشده و در نتیجه، شکست این پروژه ها، هزینه های بسیار زیادی را بر شرکت های سرمایه گذار تحمیل کرده است. از طرف دیگر، این شکست ها باعث افزایش ریسک بازار این محصولات و بدبینی مدیران و سرمایه گذاران نسبت به آنها شده است. این موضوع باعث شد که اخیرا در ارتباط با شناسایی عوامل بحرانی موفقیت در اجرای این پروژه ها تحقیقاتی به عمل آید. نظر به اینکه هر کدام از تحقیقات انجام شده بر محورهای خاصی تاکید داشته اند، جمع بندی و دیدگاه همه جانبه یی از این عوامل به صورت «راهنما» برای مدیران پروژه ها صورت نگرفته است. در این نوشتار انواع مدل های بررسی عوامل بحرانی موفقیت در پیاده سازی پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان مورد ارزیابی و مقایسه قرار می گیرد. از مقایسه این مدل ها به معیارهای اساسی و مشترکی دست یافته ایم که می تواند در همه رویکردها مورد تاکید قرار گرفته و به صورت یک راهنمای مناسب ارایه شود. آزمایشات آماری انجام شده بر اطلاعاتی که از طریق پرسش نامه و مصاحبه حضوری با کارشناسان و خبرگان فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران به دست آمده، نشان گر تایید تاثیر عوامل به دست آمده از جمع بندی مدل های گذشته است. اما با توجه به شرایط کشور و تفاوت مورد انتظار در اهمیت یا رتبه بندی آنها، مدل بومی از عوامل بحرانی موفقیت پروژه های برنامه ریزی منابع سازمان ارایه شده است. با توجه به تازگی حضور این سیستم ها در بازار ایران، توجه سرمایه گذاران و مدیران پروژه به عوامل بحرانی موفقیت ارایه شده از اهمیت بالایی برخوردار است.

بیش از دو دهه است که «جهانی سازی اقتصاد» را سبب توسعه اقتصاد، تولید اشتغال، و نیز بالا رفتن سطح زندگی عنوان می کنند. از سوی دیگر، مخالفین این طرح مدعی اند که «جهانی سازی» موجب افزایش نابرابری، و تهدید اشتغال و کاهش سطح زندگی می شود. اکنون پس از دو دهه یا بیشتر، بررسی دقیق جریان جهانی سازی اقتصاد و نتایج حاصل از آن نشان می دهد که نابرابری در توزیع درآمدی جهان افزایش یافته، در حالی که شمار افرادی که در فقر مطلق به سر می برند بیشتر شده و بسیاری از مشاغل نیز از بین رفته اند.