فصلنامه پژوهش های ارتباطی
پیاپی 44 (زمستان 1384)

مقاله حاضر به تعریف رسانه های بومی و محلی و نحوه انتخاب، تولید و انتشار محتوای آنها می پردازد. این مقاله، در شش بخش تنظیم شده است.
بخش اول، شامل تعاریف و معیارهای تشخیص محتواهای محلی، ملی، فراملی و جهانی است. بخش دوم، حوزه های پنجگانه اطلاعات را در فضای مجازی شرح می دهد. بخش سوم، به بررسی وضعیت عرضه و تقاضای محتوای بومی در مقابل عرضه و تقاضای محتوای جهانی می پردازد.
بخش چهارم، به فعالیت ها و شرایط لازم برای تولید و عرضه محتوای بومی اختصاص دارد و بخش پنجم، معیارهای انتخاب محتوای رسانه های بومی را برمی شمرد. بخش ششم یا پایانی نیز اصول تبدیل، انتقال و تنظیم محتوای رادیویی را در خود جای داده است.

این مقاله، برگرفته از پژوهشی است که نگارندگان، در سال 1384، در مرکز تحقیقات صداوسیما انجام داده اند. محور پژوهش، نحوه و میزان طرح مسئله هویت، در برنامه های نوجوان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران بوده است.
این پژوهش، به نتایج جالبی دست یافته که در مقاله حاضر به آنها اشاره شده است. از جمله اینکه: در بیش از 65درصد برنامه های مورد بررسی، به هیچ یک از وضعیت های هویت پرداخته نشده و در 99درصد آنها دو موضوع بلوغ و بحران هویت که مشخصه دوران نوجوانی هستند، مورد توجه قرار نگرفته اند.
درباره سایر متغیرهای تحقیق نیز نتایج جالب تری به دست آمده که در بخش های مختلف مقاله به آنها اشاره شده است.

در مقاله حاضر ابتدا با نگاهی به فرهنگ رسانه ها، به بررسی فرهنگ سازمانی سه سازمان رسانه ای (بی بی سی، سی ان ان و سونی) پرداخته شده و در ادامه پس از بررسی استراتژی سازمان رسانه ای، استراتژی های سه سازمان یادشده در واکنش به تغییرات محیطی، مورد مداقه قرار گرفته، و رابطه فرهنگ سازمانی و استراتژی بررسی و در پایان فرهنگ سازمانی مناسب با توجه به استراتژی سازمان رسانه ای پیشنهاد شده است.
در این مقاله تاکید می شود که فرهنگ تاثیر بسیاری بر برنامه های استراتژیک شرکت های رسانه ای دارد و بستر مناسبی برای برنامه های استراتژیک فراهم می سازد، زیرا عامل کلیدی برای انگیزش درونی و خلاقیت محسوب می شود.
فرهنگ سازمانی مانند یک موجود زنده دستخوش تغییر است و بقای یک سازمان به نوشدن تدریجی فرهنگ سازمانی و انطباق آن با نیازهای جدید بستگی دارد.

مقاله حاضر، برگرفته از تحقیقی با همین نام است که از سوی نگارنده، در سال 1383 به روش پیمایشی انجام شده و هدف آن سنجش میزان رضایت روستاییان از برنامه های تلویزیونی مربوط به مسائل روستایی و کشاورزی بوده است.
نویسنده ابتدا مروری بر جایگاه تلویزیون در رشد و توسعه روستایی و کشاورزی دارد و سپس ویژگی های برنامه های تلویزیونی اثربخش را در زمینه توسعه و ترویج روستایی برمی شمرد. در بخش ارائه یافته های پژوهش نیز تاثیر متغیرهای سن، جنس، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت اقتصادی، محل سکونت و مدت تماشای تلویزیون بر میزان رضایت از برنامه های تلویزیونی سازمان جهاد کشاورزی، در شش استان مورد بررسی قرار می گیرد.
در این میان عواملی چون مشارکت نداشتن روستاییان در تولید برنامه های مربوط به روستا، یکنواختی قالب برنامه ها، وجود پارازیت های مفهومی در برنامه ها و نزدیک نبودن موضوع برنامه ها به مسائل واقعی زندگی روستاییان، از علل نارضایتی مخاطبان روستایی از برنامه ها شناخته شده و در مقابل، احترام به فرهنگ و سنن روستایی در برنامه ها و نیاز مخاطبان به فراگیری مطالب جدید، از عوامل جلب مخاطبان روستایی به برنامه ها شمرده شده است.
در پایان نیز عوامل مؤثر بر اثربخشی برنامه های تلویزیونی مربوط به حوزه کشاورزی و ترویج مشارکت مردمی، ذکر شده اند.

مقاله پیش رو، تلاشی برای تبیین مفهوم سواد رسانه ای و طرح نظریه های معروف درباره آن است.
این مقاله، در دو بخش ارائه شده است. بخش اول، شامل تاریخچه مطالعات مربوط به سواد رسانه ای در استرالیا، ایتالیا، انگلیس، کانادا، آفریقای جنوبی و ژاپن است و بخش دوم به شرح نظریات هابز، تامن و پاتر در زمینه سواد رسانه ای می پردازد و مدل های نظرهای آنان را درباره سواد رسانه ای ترسیم می کند.
تکیه اصلی مقاله بر شرح نظریه پاتر است که سواد رسانه ای را منظومه ای منسجم و حلزونی از عواملی چون: ساختارهای دانش، منبع شخصی، مهارت های استفاده از رسانه و پردازش پیام و اطلاعات می داند.

در مقاله حاضر به بررسی عملکرد «خود» (Self) در واقعیت مجازی پرداخته شده است. واقعیت مجازی که حاصل ورود به فضای رایانه ای و همچنین ارتباطات از این طریق است، با فراهم کردن سه ویژگی: گمنام بودن، نامرئی بودن و متکثر بودن، آنچه را که در سنت روانکاوی «خود ایده ال» می نامیم، آشکار می سازد. با این فرض که «خود» در فضای مجازی که شکل جدیدی از تعاملات انسانی را به ارمغان آورده است، با ارائه نقش های گوناگون که محدود به نقش های اجتماعی نیست «خود دیگری» (alter ego) را آشکار می سازد که می توان به نوعی آن را برون ریزی روانکاوانه دانست، در اینجا، این عملکرد از «خود» با در نظر گرفتن رویکردهای فروید و لکان مورد بررسی قرار گرفته است.

این مقاله، برگرفته از پژوهشی به همین نام است که نگارنده در سال 1385، در مرکز تحقیقات صداوسیما، به روش فراتحلیل انجام داده است.
نویسنده طی این پژوهش، به بررسی مقایسه ای چهار نظرسنجی درباره برنامه های تلویزیونی (اخبار 30/20، اخبار 60 ثانیه، مجموعه نقطه چین و مجموعه های دی ماه 1383) پرداخته است که به دو روش اینترنتی و مراجعه حضوری انجام شده بودند.
وی این چهار نظرسنجی را با متغیرهایی از قبیل تعداد پاسخگویان، توزیع جنسیتی، میانگین سنی، وضعیت تحصیلی، محل سکونت، نوع فعالیت و الگوی مصرف رسانه ای پاسخگویان، همچنین تعداد موارد بی پاسخ در دو نوع نظرسنجی، با یکدیگر مقایسه کرده و به نتایج جالب توجهی دست یافته است.

آنچه پیش روست، حاصل پژوهشی است که از سوی نگارندگان، در سال 1385 انجام شده است. این پژوهش، در مرکز تحقیقات صداوسیما به روش پیمایشی انجام شده و جامعه آماری آن، شامل تمام افراد بالای 15 سال ساکن تهران است.
هدف پژوهشگران، سنجش میزان اثرگذاری عوامل شخصی، رسانه ای و روان شناختی بر شکل گیری، پذیرش و انتشار شایعه بوده است.
در بخش مبانی نظری مقاله، مطالعات مربوط به تعریف شایعه، ضریب نفوذ، عوامل مؤثر بر شکل گیری، تحول و پذیرش شایعه، از دیدگاه نظریه پردازانی چون آلپورت، پستمن، بورینگ و کاپفرر بررسی شده و در بخش دوم، به تاثیر عواملی چون نوع رسانه، اعتماد به شایعه به مثابه یک رسانه، اعتماد به اخبار صداوسیما، بی اعتمادی به مسئولان، وجود فرهنگ شفاهی، احساس ناامنی، ناامیدی، فرافکنی، تفکرات قالبی و نوع فعالیت افراد بر پذیرش و انتقال شایعه پرداخته شده است