نشریه کلام اسلامی
پیاپی 60 (زمستان 1385)

در این مقاله تعریفی اجمالی و گذرا از شیعه و معتزله ارائه می شود، و برخی از ایرادات دکت رمحمدحسین ذهبی استاد اهل اتسنن دانشگاه الازهر مصر در کتاب التفسیروالفسرون بر اعتقادات شیعه به ویژه ادعای اتحاد تشیع و اعتزال مطرح و رد می گردد. همچنین ضمن طرح و تایید وجود وجوه مشترک بین شیعه و معتزله در برخی اصول، وجوه افتراق آنها مورد بحث قرار می گیرد. در این پژوهش صرفا پاسخگویی به اتهاماتی که ذهبی وارد کرده مورد نظر است و سعی شده است بیشتر به منابع و مراجع خود اهل سنت استناد شود تا بی پایگی انتقادات و اتهامات مطرح شده آشکارتر و چنین پیرایه هایی از چهره درخشان مکتب اهل بیت عصمت و طهارت زدوده شود.

اندیشمندان و متفکران الهی، مطالب بدیع و عالیه ای پیرامون معارف مربوط به توحید ابراز کرده اند و در این میان وحدت وجود از دیدگاه حکما و عرفا، راقی ترین مساله از معارف توحیدی است که مبانی و اصولش از سوی آنان تبیین و تثبیت شده اما این، به معنای رسیدن به پایان راه در این مساله نیست و همچنان می توان پرونده این بحث را باز دانست. مهم این است که از دریچه وحی نیز، موضوع یاد شده بررسی شود. شاید بتوان گفت، مفاد گزاره های وحیانی، تباین هستی خالق متعال با کائنات است...

بدون شک تعدد و تکثر ادیان از مهم ترین مسائل گستره دین است که خواه ناخواه در حوزه های گوناگون، محل تامل و توجه واقع شده است. پرسش هایی از قبیل: الف - در میان این ادیان متنوع، کدام دین حق است ب - آیا تمامی این ادیان ما را به نجات رهنمون خواهند شد ج - در مواجهه با پیروان شرایع و ادیان دیگر چگونه رفتاری شایسته است...