نشریه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
سال سیزدهم شماره 5 (پیاپی 55، آذر و دی 1385)

به منظور بررسی اثر محلول پاشی عناصر کم مصرف روی و منگنز بر عملکرد و اجزا عملکرد سه رقم گلرنگ پاییزه، آزمایشی طی سال های زراعی 1380-81 و 1381-82 در مزرعه ای واقع در 17 کیلومتری غرب شهر اصفهان به صورت اسپیلیت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اصلی شامل چهار سطح تنش خشکی (S1= بدون قطع آبیاری، S2= قطع آبیاری در مرحله رویشی، S3= قطع آبیاری در مرحله گلدهی و گرده افشانی و S4= قطع آبیاری در مرحله پرشدن دانه) و فاکتور فرعی شامل ترکیب فاکتوریل دو عامل رقم و محلول پاشی بود که عامل محلول پاشی در چهار سطح (F1= بدون محلول پاشی، F2= محلول پاشی آب خالص، F3= محلول پاشی سولفات روی به منیزان سه در هزار، و F4= محلول پاشی سولفات منگنز به میزان سه در هزار) و عامل رقم در سه سطح (C1= زرقان 279، C2= ورامین 295 و C3= LRV 5151) انتخاب شدند. صفات مورد ارزیابی شامل عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد روز تا گلدهی، تعداد روز تا بلوغ، تعداد طبق در گیاه، تعداد دانه در طبق، ارتفاع گیاه و وزن هزار دانه بود. وجود اثر متقابل معنی دار بین سطوح تنش، رقم و محلول پاشی در مورد عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه نشان داد که رفتار ارقام در دو سال آزمایش نسبت به سطوح محلول پاشی در هر سطح از تنش متفاوت می باشد. به طور کلی محلول پاشی روی و منگنز نسبت به تیمار بدون محلول پاشی، توانست تا حدودی خسارت ناشی از تنش خشکی را در گلرنگ جبران نماید. در مرحله گلدهی و گرده افشانی که حساس ترین مرحله رشد گلرنگ به خشکی تشخیص داده شد، محلول پاشی نتوانست عملکرد دانه و بیولوژیک با بهبود ببخشد، اما اجزای عملکرد شامل تعداد طبق در گیاه، تعداد دانه در طبق و وزن هزار دانه در شرایط تنش در مرحله گلدهی و گرده افشانی با محلول پاشی روی و منگنز بهبود یافتند. در این آزمایش وجود همبستگی مثبت و معنی داری بین عملکرد دانه و سایر صفات وابسته به آن اثبات گردید.

به منظور بررسی اثر عمق کاشت (3، 6، 9 و 12 سانتی متر) و دما (10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد) بر سبز شدن نخود رقم هاشم آزمایشی به صورت گلدانی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به اجرا گذاشته شد. نتایج حاکی از آن بود که در همه عمق ها با افزایش دما از 10 تا 32 درجه سانتی گراد درصد سبز شدن ثابت بود و در دمای بالاتر از آن درصد سبز شدن کاهش یافت. سرعت سبز شدن نیز در همه دماها با افزایش عمق کاشت کاهش یافت ولی در دماهای بالاتر، این کاهش سرعت با افزایش عمق کاشت بیشتر بود. مشخص شد که در دماهای پایین تر بر خلاف دماهای بالاتر، عمق کاشت کمتر نسبت به عمق کاشت بیشتر بهتر بوده و دمای 20 و 25 درجه سانتی گراد و عمق کاشت 3 تا 6 سانتی متر برای سبز شدن و استقرار گیاهچه نخود مناسب تر بودند. بنابراین به نظر می رسد که اگر در زمان کاشت دمای هوا بالا باشد می توان بذرهای نخود را عمیق تر کاشت تا از رطوبت موجود در عمق کاشت، بهتر استفاده شود.

برای مطالعه تاثیر سطوح رطوبتی مختلف (FC، 60 FC درصد، 70 FC درصد و 85 FC درصد) بر شاخص های رشد، عملکرد و اجزای عملکرد عدس آزمایشی به صورت فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه به اجرا در آمد. فاکتور اول شامل چهار سطح آبیاری و فاکتور دوم ارقام عدس (زیبا و مردم) بودند. سطوح رطوبتی در مرحله شروع گلدهی اعمال شدند. در هر دو رقم تغییرات سرعت رشد نسبی (RGR) و سرعت جذب خالص (NAR) در سطوح رطوبتی مختلف با افزایش درجه روز رشد روند کاهشی داشت. بیشترین عملکرد دانه، تعداد نیام در بوته، تعداد دانه در نیام، طول دوره پرشدن دانه، تعداد روز تا رسیدگی و شاخص برداشت به سطح آبی 60 FC درصد مربوط بود که با سطح آبی 70 FC درصد اختلاف معنی داری نداشت. این روند در مورد برخی از صفات فیزیولوژیک مانند شاخص سطح برگ (LAI)، ماده خشک (DM) و سرعت رشد محصول (CGR) نیز مشاهده گردید. رقم زیبا نسبت به رقم مردم از میزان شاخص سطح برگ، وزن خشک و سرعت رشد محصول، عملکرد دانه، تعداد دانه درنیام، تعداد نیام دربوته، طول دوره پرشدن دانه و شاخص برداشت بیشتری برخوردار بود. بسیاری از شاخص های زراعی و فیزیولوژیک عدس مثل وزن خشک و سطح برگ در سطوح رطوبتی بالای خاک یعنی 85 FC و FC به دلیل آبیاری گلدان ها به ترتیب هر یک روز در میان و هر روز، محدود بودن زهکش خاک گلدان نسبت به مزرعه و حساس بودن عدس به آب زیاد موجود در خاک کاهش نشان داد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف کود نیتروژن (صفر، 50، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار) و هرس ساقه (عدم سرشاخه زنی، سرشاخه زنی پس از تشکیل 10 و 14 گره در ساقه اصلی) بر روی عملکرد و اجزای عملکرد کدوی تخم کاغذی (Cucurbita pepo var. styriaca) تحقیقی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی دو سال (1382-83) در مزرعه تحقیقاتی شرکت کشت و صنعت گیاهان دارویی نیاک در گرگان انجام شد. صفات مورد اندازه گیری شامل تعداد گل (نر و ماده)، تعداد میوه در بوته، تعداد دانه در میوه، متوسط وزن تر میوه، وزن هزار دانه، عملکرد میوه و دانه در هکتار بود. نتایج این تحقیق نشان داد اثر سطوح کود نیتروژن بر روی تعداد میوه، متوسط وزن تر میوه، وزن هزار دانه، عملکرد میوه و دانه معنی دار است. بیشترین تعداد میوه 2.74 عدد در بوته، متوسط وزن تر میوه 2.61 کیلوگرم و وزن هزار دانه 160.36 گرم، عملکرد میوه و دانه برابر 127 و 1.5 تن در هکتار در سطح کودی 200 کیلوگرم نیتروژن در هکتار حاصل شد. اثر هرس ساقه نیز بر روی تعداد گل (نر و ماده)، تعداد میوه در بوته و عملکرد میوه و دانه در هکتار بسیار معنی دار شد به طوری که بیشترین تعداد گل نر (50.85)، گل ماده (11.52)، تعداد میوه در بوته (3.15)، عملکرد میوه (99.68 تن در هکتار) و عملکرد دانه (1.37 تن در هکتار) در تیمار سرشاخه زنی پس از تشکیل 14 گره در ساقه اصلی حاصل شد.

این آزمایش به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ های پنبه به تنش خشکی در مرحله جوانه زنی در محیط کنترل شده در سال 1379 در گلخانه دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل با دو فاکتور، ژنوتیپ پنبه متشکل از 40 سطح و خشکی در سه سطح (-1، -4 و -8 بار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. برای ایجاد پتانسیل های مختلف از پلی اتیلن گلایکول 6000 استفاده شد. بررسی مولفه های جوانه زنی (درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و یکنواختی جوانه زنی) در ظرف پتری دیش و مطالعه رشد گیاهچه (وزن خشک ریشه چه، ساقه چه و کل) در داخل حوله کاغذی انجام شد. صفاتی از قبیل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، یکنواختی جوانه زنی، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، وزن خشک کل گیاهچه و نسبت ریشه چه به ساقه چه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصله نشان داد که با منفی تر شدن پتانسیل آب اکثر سایر صفات مورد ارزیابی، کاهش یافت. در بین صفات اندازه گیری شده طول ساقه چه و وزن خشک آن با منفی تر شدن پتانسیل آب کاهش بیشتری را نسبت به سایر صفات از خود نشان داد در حالی که نسبت وزن خشک ریشه چه به ساقه چه افزایش یافت، به طوریکه در پتانسیل آب -8 با بیشترین نسبت ریشه چه به ساقه چه حاصل شد. در این تحقیق با منفی تر شدن پتانسیل آب ژنوتیپ های تابلادیلا، بلغار 433 و زودرس موتاژنز در مرحله جوانه زنی و ژنوتیپ های بلغار 433، باربادنز و سای اکرا در مرحله رشد گیاهچه، به عنوان ژنوتیپ های متحمل انتخاب و ژنوتیپ های ترنر – 14، ان. او. 259 و آ. اس. جی 2 سیلند، در مرحله جوانه زنی و ژنوتیپ های آ. اس. جی 2 × سیلند، دلتا پاین و 43221 در مرحله رشد گیاهچه به عنوان ژنوتیپ های حساس به تنش خشکی انتخاب شدند.

به منظور بررسی اثرات تراکم بوته و فاصله خطوط بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد روغن در سه رقم کلزای بهاره (Brassica napus.L) آزمایشی در پاییز سال 1382 به صورت آزمایش کرت های دوبار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا استان مازندران به اجرا درآمد. سه فاصله خطوط کشت شامل 12، 18 و 24 سانتی متر به عنوان فاکتور اصلی، دو سطح میزان بذر 4 و 6 کیلوگرم در هکتار به عنوان فاکتور فرعی و سه رقم کلزای بهاره (Hyola 40، RGS-003 و Hyola 60) به عنوان فاکتور فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. با افزایش فاصله خطوط از عملکرد دانه کاسته شد به طوری که تیمار 12 سانتی متر با میانگین 3309.44 بیشترین عملکرد دانه را داشته اما بقیه صفات تحت تاثیر آن قرار نگرفتند. با افزایش میزان بذر از 4 به 6 کیلوگرم فقط تعداد غلات در بوته کاهش یافت. بیشترین تعداد غلات در بوته با کاربرد 4 کیلوگرم بذر در هکتار بامیانگین 98.06 به دست آمد. رقم Hyola 401 در صفات تعداد غلات در ساقه اصلی و در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه و درصد روغن برتر از دو رقم دیگر بود. اثرات متقابل در صفت تعداد غلات در ساقه اصلی با میزان بذر و با رقم معنی دار شد به طوری که کمترین آن در تیمار 6 کیلو بذر و فاصله ردیف 18 سانتی متر تشکل شد. همچنین رقم RGS-003 در فاصله ردیف 12 سانتی متر و رقم Hyola 401 در فاصله 24 سانتی متر بیشترین تعداد غلات را در ساقه اصلی تشکیل دادند.

جهت درک خصوصیات مربوط به پرشدن دانه ها با توجه به دو ویژگی طول دوره پرشدن دانه و نیز سرعت پرشدن دانه در بهبود عملکرد دانه و نیز استفاده از روش های مناسب زراعی، آزمایشی در سال زراعی 1378-79، با استفاده از ده ژنوتیپ گندم بهاره دیم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم کوه دشت اجرا گردید. در این بررسی ضرایب همبستگی ساده صفات با همدیگر تعیین شد. عملکرد دانه با وزن هزار دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک، عملکرد کاه، سرعت پرشدن دانه و وزن هکتولیتر همبستگی مثبت و معنی دار و با تعداد روز تا ساقه دهی همبستگی منفی و معنی دار داشت. نتایج روند رشد دانه ژنوتیپ ها نشان داد که در انتهای رشد خطی ژنوتیپ های شماره 4 و 10 (Zagros و Tr8010200) بیشترین وزن نهایی تک دانه (40 میلی گرم) و ژنوتیپ های شماره 2 و 7 (Pik/ Opatacm, Maya 74"s"...) کمترین وزن نهایی تک دانه (32 میلی گرم) را داشتند. دوره موثر پر شدن دانه ژنوتیپ ها بین 18.93 تا 25.03 روز در نوسان بود. بیشترین دوره موثر پرشدن دانه مربوط به ژنوتیپ شماره 10 (Zagros) با مدت تقریبی 25 روز با کمترین دوره موثر پرشدن دانه مربوط به ژنوتیپ شماره 7 (Maya 74"s". .) با مدت تقریبی 19 روز بود. سرعت موثر پرشدن دانه ژنوتیپ ها نیز بین 1.43 تا 1.74 میلی گرم بر روز در نوسان بود. کمترین و بیشترین سرعت موثر پر شدن دانه (1.43 و 1.74 میلی گرم بر روز) را به ترتیب ژنوتیپ های شماره 2 و 4 (Pik/Opata cm-Tr 8010200) داشتند. بین سرعت و مدت موثر پرشدن دانه ژنوتیپ ها همبستگی منفی و معنی دار مشاهده گردید (r=-%46**).

ایجاد مقاومت به خشکی یکی از اهداف اصلاحی در پنبه است زیرا معمولا این گیاه در طول دوره رشد خود در معرض دوره های متفاوت خشکی با شدت های مختلف قرار می گیرد. در این رابطه آزمایشی به منظور بررسی نقش صفات مورفوفیزلوژیک در مقاومت به خشکی پنبه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار و 4 مرحله نمونه برداری در مراحل غنچه دهی، گلدهی، غوزه دهی، و باز شدن غوزه (برداشت) در گلخانه دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. تیمارها شامل: پتانسیل های رطوبتی با سه سطح 1- (به عنوان شاهد)، 4- و 8- بار و 4 ژنوتیپ پنبه شامل بلغار 433 و سیندوز 80 به عنوان ژنوتیپ های متحمل و نارابرای و H.A.R به عنوان ژنوتیپ های حساس به خشکی انتخاب شدند. زمانی که 50 درصد بوته ها به مراحل نمونه برداری رسیدند دمای برگ، ارتفاع بوته، تعداد گره، تعداد برگ، سطح برگ، تعداد شاخه رویا و زایا، سطح ویژه برگ، وزن مخصوص برگ و وزن خشک اندام های هوایی به تفکیک اندازه گیری شد. نتایج نشان داد تنش خشکی دمای برگ را افزایش و طول ساقه را کاهش می دهد. تعداد شاخه رویشی و زایشی نیز تحت تنش تغییر کردند ولی این کاهش در کلیه مراحل معنی دار نبود. تعداد برگ، سطح برگ و وزن خشک اندام های هوایی (برگ، ساقه و کل بوته) با افزایش شدت تنش کاهش معنی داری یافت. ژنوتیپ های متحمل بلغار 433 و سیندوز 80 نسبت به ژنوتیپ های حساس نارابرای و H.A.R از ارتفاع بلندتر، تعداد گره و برگ بیشتر، در نتیجه سطح برگ بیشتری برخوردار بودند. به طور کلی مجموعه ای از صفات مورد ارزیابی که در هر دو گروه متحمل و حساس کمتر تحت تاثیر تنش قرار گرفت می تواند به عنوان صفات مقاومت به خشکی در برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور مطالعه تاثیر استفاده از ادوات خاک ورزی (ماشین های آماده سازی زمین) و میزان تراکم بذر بر عملکرد دانه گندم دیم، با استفاده از ماشین کاشت عمیق کار ساده با چرخ های فشاردهنده، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی گنبد کاووس طی سه سال متوالی (1376-79) انجام گرفت. این آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک کامل تصادفی به مرحله اجرا درآمد. در این طرح از چهار ماشین خاک ورز اولیه شامل گاو آهن های برگردان دار، بشقابی، قلمی و دیسک نامتقارن یا دوراهه یک زانویی (آفست) استفاده شد، سپس با ماشین کاشت یاد شده با سه تراکم بذر (140، 150 و 160 کیلوگرم بر هکتار) اقدام به کاشت بذر گندم رقم تجن گردید. در هنگاه برداشت، عملکرد دانه گندم (کیلوگرم بر هکتار) اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که تراکم های بذر و ماشین های خاک ورز اولیه هیچ گونه تاثیر معنی داری بر میزان عملکرد گندم دیم نداشت، در نتیجه با توجه به اولویت کم خاک ورزی، کنترل فرسایش و رطوبت خاک، مصرف انرژی کمتر، سرعت بیشتر آماده سازی زمین، کاهش هزینه های تولید و افزایش عملکرد بر واحد سطح توصیه شد از گاوآهن چیزل (قلمی) یا دیسک نامتقارن (دو راهه یک زانویی) با تراکم بذر 140 کیلوگرم بر هکتار استفاده شود.

نحوه توارث مقاومت به زنگ زرد در گندم با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل ها مورد مطالعه قرار گرفت. مواد گیاهی مورد استفاده شامل شش نسل (والدین مقاوم و حساس، F1، F2، BC1، BC2) از دو تلاقی جداگانه بود. گیاهچه نسل های مذکور توسط دو نژاد زنگ زرد 6E134A+ و 134E148A+ مایه زنی شده و صفات تیپ آلودگی و دوره کمون یادداشت برداری گردید. نتایج تجزیه میانگین نسل ها و تجزیه نسبت تفرق فنوتیپی نشان داد که در توارث مقاومت به زنگ زرد علاوه بر اثرات افزایشی و غالبیت، اثرات متقابل غیر آللی نیز نقش دارند. نتایج به دست آمده حاکی از آن بود که اثرات غالبیت و غالبیت × غالبیت در کنترل صفت تیپ آلودگی دارای اهمیت می باشند. تیپ آلودگی پایین تر (مقاومت بیشتر) بسته به نوع تلاقی و نژاد مورد استفاده به صورت غالب یا مغلوب تظاهر یافت. مقدار وراثت پذیری عمومی تیپ آلودگی متوسط به بالا و مقدار وراثت پذیری خصوصی آن متوسط بود. اثرات افزایشی در کنترل صفت دوره کمون دارای اهمیت بود. مقدار وراثت پذیری عمومی و خصوصی دوره کمون متوسط بود.

به منظور ارزیابی کمی تاثیر صفات مطلوب گیاهی و وضعیت های مختلف بافت و عمق خاک بر عملکرد دانه گندم بهاره در شرایط دیم گرگان، اقدام به اجرای فرم تغییر داده شده مدل SUCROS1 در محیط QBASIC شد. از بین راهبردهای به نژادی زودرسی، دیررسی، رشد اولیه بالاتر، رشد اولیه پایین تر، تاخیر در بسته شدن روزنه ها، تسریع در کاهش گشودگی روزنه ها، کارایی بالاتر تعرق، عمق بیشتر ریشه، انتقال مجدد مواد پرورده ذخیره ای بیشتر به دانه در حال تکامل، انتقال مجدد مواد پرورده ذخیره ای کمتر به دانه، ظرفیت فتوسنتزی بالاتر و ظرفیت فتوسنتزی پایین تر، راهبردهای به نژادی رشد اولیه بالاتر، دیررسی و ظرفیت فتوسنتزی بالاتر افزایش پایدار عملکرد دانه را به دنبال داشتند. اثر متقابل راهبردهای به نژادی و وضعیت های فوق الذکر خاک معنی دار به دست آمد؛ در بین راهبردهای موثر در افزایش عملکرد دانه، واریته برخوردار شده از راهبرد رشد اولیه بالاتر را می توان در کلیه وضعیت های 12 گانه خاک کشت نمود؛ در مقابل، واریته های دیررس و دارای توان فتوسنتزی بالاتر باید در خاک های با بافت سنگین تر و عمق بیشتر مورد کشت قرار گیرند. بر خلاف نظر برخی از پژوهشگران مبنی بر ارجحیت خاک های شنی و سبک نسبت به خاک های سنگین تر برای دیمکاری، خاک های برخوردار از بافت سنگین تر برای دیمکاری گندم در شرایط اقلیمی گرگان مناسب تر می باشند. در شرایط اقلیمی دیگر ممکن است عکس این حالت صادق باشد که نیاز به بررسی دارد.

به منظور بررسی تاثیر کود سبز حاصل از یونجه یکساله بر عملکرد گندم دیم پاییزه و مقایسه آن با اثر کود بیولوژیک ازتوباکتر و آزسپیریلیوم آزمایشی در سال های 1382 تا 1384 در ایستگاه تحقیقات دیم دانشکده کشاورزی دانشگاه ایلام انجام شد. در این تحقیق که با استفاده از طرح آماری بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گردید، تناوب های زراعی، 1- یونجه یکساله Medicago polymorpha- گندم 2- یونجه یکساله Medicago scutellata- گندم 3- مخلوط در رقم یونجه اخیر- گندم 4- گندم + 70 کیلوگرم در هکتار نیتروژن (عرف منطقه) 5- آیش- گندم (بدون کود نیتروژن) 6- آیش- گندم + کود بیولوژیک و بدون کود نیتروژن 7- آیش- گندم + کود بیولوژیک + 30 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و 8- آیش- گندم + کود بیولوژیک + 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، مورد مقایسه قرار گرفتند. تناوب های شماره 4 و 5 به عنوان شاهد انتخاب شدند. در سال دوم تناوب عملکرد دانه گندم در 8 تیمار در سه گروه قرار گرفتند. در گروه اول فقط تیمار گندم + کود بیولوژیک + 30 کیلوگرم نیتروژن، با عملکرد 1570 کیلوگرم در هکتار، در گروه دوم تیمارهای گندم (بدون کود نیتروژن) و گندم + کود بیولوژیک + 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، به ترتیب با 1343 و 1293 کیلوگرم در هکتار، و در گروه سوم تیمارهای شاهد گندم بدون کود نیتروژن و گندم + کود نیتروژن (عرف منطقه) به ترتیب با 912 و 858 کیلوگرم دانه در هکتار قرار داشتند. سایر تیمارها بین دو گروه دوم و سوم واقع شدند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که، استفاده از تناوب های شاهد بدلیل راندمان پایین و ایجاد خستگی در زمین مقرون به صرفه نیست. اما تناوب یونجه یکساله- گندم به دلیل اثرات مثبت یونجه بر خواص کیفی خاک احتمالا روند تولید در آن سیر صعودی خواهد داشت، بنابراین می تواند به عنوان یک تناوب مناسب توصیه شود. همچنین در صورت اعمال مدیریت علمی در حفظ و نگهداری رطوبت خاک و کنترل علف های هرز در سال آیش، با توجه به حفظ محیط زیست و توسعه کشاورزی پایدار می توان از تناوب آیش- گندم + کود بیولوژیک ازتوباکتین + 30 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی نیتروژن به عنوان یک الگوی تناوبی قابل قبول استفاده نمود.

به منظور دستیابی به اطلاعات لازم جهت مدیریت کارآمدتر مزارع ذرت تری وی کراس 647، آزمایشی در سال های 1380 و 1381 در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی ایرانشهر به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. چهار تراکم گیاهی (70، 80، 90 و 100 هزار بوته در هکتار) در کرت های اصلی و سه آرایشی کاشت (یک ردیفه، دو ردیف با فاصله 15 سانتی متر و دو ردیف با فاصله 20 سانتی متر) در کرت های فرعی قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل شاخص های رشد و روند تجمع ماده خشک براساس درجه- روز- رشد انجام گرفت. نتایج حاصله نشان داد که با افزایش تراکم تا یک حد مشخص (90 هزار بوته در هکتار) شاخص سطح برگ (LAI)، سرعت رشد محصول (CGR) و سرعت جذب خالص (NAR) افزایش یافت و در تراکم های بیشتر مقدار LAI، CGR و NAR کاهش یافت. آرایش کاشت دو ردیفه نسبت به یک ردیفه به لحاظ ایجاد پوشش کاملتر و تولید LAI بیشتر در میزان جذب نور، برتر بوده است، به نظر می رسد در آرایش کاشت دو ردیفه فضای بیشتر موجود برای هر بوته و امکان دستیابی افزون تر به منابع نور، آب و مواد غذایی بخصوص در اواخر فصل، سرعت رشد نسبی را افزایش داده است. با افزایش تراکم میزان زیست توده در تمام مراحل رشد افزایش یافت به طوری که تراکم 100 هزار بوته در هکتار تا 1797 درجه- روز- رشد بیشترین مقدار ماده خش را دارا بود. در بررسی آرایش های کاشت، در اوایل فصل رشد تفاوتی بین آرایش های دو ردیفه و تک ردیفه مشاهده نمی شود ولی در انتها به دلیل افزایش کانوپی و رقابت بین آنها، تفاوت محسوس است. روند تجمع ماده خشک دانه در مراحل اولیه خیلی سریع و در انتها به دلیل از بین رفتن منابع فتوسنتزی، پر شدن مخازن و انتقال مواد، کند می شود. از آنجایی که آرایش کاشت دو ردیفه سبب کاهش رقابت بین بوته ها گردیده، بنابراین افزایش تراکم ذرت دانه ای و علوفه ای در این آرایش کاشت می تواند باعث تولید عملکرد های بالا شود.

به منظور بررسی اثرات فاصله ردیف و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سویا، در سال 1379 آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مزرعه ای واقع در 22 کیلومتری غرب گرگان به اجرا درآمد. فاکتورهای مورد بررسی عبارت بودند از: رقم در سه سطح (ویلیامز، Perx×T1 و T1×SRF، فاصله ردیف در سه سطح (25، 35 و 45 سانتی متر) و تراکم بوته در سه سطح (35، 45 و 55 بوته در مترمربع). صفات مورد ارزیابی شامل تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه در بوته، وزن صد دانه، عملکرد نهایی و شاخص برداشت بود. نتایج نشان داد که اثر رقم بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه و شاخص برداشت بسیار معنی دار و اثر آن بر عملکرد دانه در بوته و عملکرد نهایی معنی دار بود. اثر تراکم بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه در بوته بسیار معنی دار بود. رقم Per×T1 دارای بیشترین تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه در بوته و عملکرد نهایی بود. اگرچه اثر فاصله ردیف بر هیچ یک از صفات مورد ارزیابی معنی دار نشد، اما نتایج حاصل از مقایسه میانگین ها نشان داد که تعداد غلاف در بوته تحت تاثیر فاصله ردیف قرار گرفت و با افزایش فاصله ردیف بر تعداد آن افزوده شد. همچنین اثر تراکم بر تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه در بوته بسیار معنی دار بود به طوری که با افزایش تراکم، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته و عملکرد دانه در بوته کاهش یافت.

تاثیرات تاریخ کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا رقم ویلیامز در سال 1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. رقم مورد استفاده سویا ویلیامز و تیمارهای تاریخ کاشت شامل اردیبهشت، 30 اردیبهشت، 15 خرداد و 30 خرداد بود. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت بر روی تمامی صفات اندازه گیری شده تاثیر معنی داری داشت. تاریخ کاشت های مختلف از نظر ارتفاع در مرحله گلدهی تفاوت معنی داری داشتند، بیشترین و کمترین ارتفاع سویا به ترتیب تاریخ کاشت های 15 اردیبهشت و 30 خرداد تعلق داشت. تاریخ کاشت 15 خرداد از نظر صفاتی همانند تعداد غلاف در ساقه اصلی، تعداد غلاف در ساقه فرعی، تعداد غلاف در کل بوته تعداد غلاف دو دانه ای، تعداد غلاف سه دانه ای و عملکرد دانه بالاترین مقدار را به خود اختصاص داد، در حالی که تاریخ کاشت چهارم (30 خرداد) بیشترین وزن هزار دانه را دارا بود، ولی از نظر سایر صفات کاهش قابل توجه ای نشان داد. نتایج این آزمایش بیانگر این موضوع بود که تاریخ کاشت 15 خرداد مناسب ترین تاریخ کاشت سویا رقم ویلیامز در منطقه گرگان است.

به منظور بررسی تاثیر تراکم های مختلف گاوپنبه (Abutilon theophrasti) بر رشد و عملکرد سویا، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و هشت تیمار در سال زراعی 1376-77 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی ساری انجام شد. تیمارها شامل تراکم صفر، 0.25، 0.5، 1، 2، 4، 8 و 12 بوته گاوپنبه در متر ردیف سویا بود. هر پلات آزمایشی دارای 4 ردیف سویا (رقم ویلیامز) به طول 5 متر و با فاصله ردیف 50 سانتی متر در نظر گرفته شد. فاصله بوته های سویا در روی ردیف 5 سانتی متر بود. نتایج نشان داد که تراکم 0.25 بوته گاوپنبه در متر ردیف سویا ارتفاع، پهنای سایه انداز، قطر ساقه و وزن خشک سویا را به ترتیب 14.5، 3، 11 و 6.4 درصد در مقایسه با تیمار عاری از علف هرز کاهش داد. تعداد غلاف در بوته سویا 8، 23، 33، 44، 75، 58 و 83 درصد به ترتیب در تراکم های 0.25، 0.5، 2، 8، 4 و 12 بوته گاوپنبه در متر ردیف سویا نسبت به تیمار شاهد کاهش یافت. عملکرد سویا در تیمار عاری از علف هرز 2122 کیلوگرم در هکتار بود، در حالی که در تراکم های 0.25، 0.5، 2، 8، 4 و 12 بوته گاوپنبه در متر ردیف 1925، 1615، 1360، 1057، 922، 485 و 292 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. این نتایح نشان می دهد که قدرت رقابتی علف هرز گاوپنبه زیاد است. آنالیز رگرسیونی بین تعداد غلاف و عملکرد سویا نشان داد که همبستگی بالایی بین این دو صفت وجود دارد و رابطه این دو به صورت معادله مثبت خطی: Y=33.436+44.088X r2=0. 90 می باشد که X تعداد غلاف در بوته سویا و Y عملکرد سویا (کیلوگرم در هکتار) است.

کنترل موفق علف های هرز سویا با استفاده از متری بیوزین مستلزم در اختیار داشتن دانش کافی در مورد عکس العمل ژنوتیپ های مختلف به این علفکش می باشد. بر این اساس بررسی عکس العمل ژنوتیپ های مختلف به مقادیر مختلف این علفکش می تواند راهنمای مناسبی برای انتخاب ارقام مناسب برای کشت باشد. در این تحقیق، ابتدا آزمایشی به منظور انتخاب مقدار مناسب علفکش جهت تفکیک ارقام به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی به دو صورت گلدانی و هیدروپونیک انجام شد. پس از آن، عکس العمل شانزده ژنوتیپ براساس مقادیر علفکش انتخاب شده به دو روش گلدانی در قالب طرح کرت های خرد شده به صورت کاملا تصادفی و هیدروپونیک به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. نتاج آزمایش اول نشان داد که بهترین مقادیر علفکش متری بیوزین جهت گزینش ژنوتیپ های سویا در آزمایش گلدانی مقادیر بین 0.6 و 0.8 کیلوگرم در هکتار و در آزمایش هیدروپونیک 0.5 میلی گرم در لیتر از این علفکش می باشد. نتایج آزمایش دوم، ضمن نشان دادن همبستگی بین آزمایش گلدان با هیدروپونیک (r=0.68) نشان داد که بین ژنوتیپ های سویا از نظر درجه تحمل به علفکش متری بیوزین اختلاف معنی داری وجود دارد. ژنوتیپ های Colombus، L17، Century و Hill به عنوان ژنوتیپ های متحمل و ژنوتیپ های CN210، M12 و Clark به عنوان ژنوتیپ های حساس معرض شدند.