فصلنامه مطالعات مدیریت (بهبود و تحول)
پیاپی 31-32 (پاییز و زمستان 1380)

این نوشتار به حج می پردازد به شیرینها و تلخیهایش. شیرینیهایش، اشتیاق دیدار است و سرور حضور، شوق خواستن و فخر خواسته شدن، رهایی از منیت است و پیوستن به بینهایت و... سخن کوتاه، هر جا که اوست و هر چه که با او عجین است، شیرین، دلپسند و خوشایند است اما هر کجا که به ما انسانها سپرده میشود به علت بدپنداریها و بدکرداریهای برخی از ما تلخی و ناکارآمدی به بار می آید. این بخش از نوشتار به تلخیهای حج اختصاص دارد. امید می رود که با گفتن و باز گفتنش، احتمال بر طرف شدنش افزایش یابد. نگارنده در عین حال که به تلاشهای صورت گرفته از جانب افراد مخلص و متعهد برای اعتلای کیفیت حج، ارج می نهد بر این باور است اگر زبان به نقد گشوده نشود و محاسن و معایب یک رویداد مطرح نگردد وضع از آنی که هست بدتر خواهد شد و تلخیهای دیگری بر آنچه که هست افزوده خواهد گردید. لذا برخود فرض می داند که مشکلات و ناکارآمدیهای سفر حج را بازگوید تا شاید به گوشی برسید، بر دلی بنشیند، مایه تحرکی بشود و مشکلی از میان برود.

این مقاله، شکافهای موجود تیوری و عمل مدیریت دولتی را بین کشورهای غربی و غیر غربی آشکار می سازد. با بررسی دیوانسالاری ملی در چارچوبی جهانی، طرحی تدوین می نماید که می توان برای پر کردن شکافها، توسعه دانش مدیریت و بهره گیری کارگزاران از نظریه سازمانی بکار برد. بر اساس این طرح، مقاله می کوشد تا نشان دهد چگونه متغیرهای محیط بین المللی، نظیر پیشرفت مستمر و مداوم تکنولوژی اطلاعات، حضور نهادها و موسسات جهانی و تاکید بر بهره وری و کارایی در بخش دولتی، دیوانسالاری های ملی را تحت تاثیر قرار می دهد. مقاله با ارایه رهنمودی برای تحقیقات آینده و کاربردهای این چارچوب، پایان می پذیرد.

در این مقاله، ضمن تشریح تیوری کارگزاری و مفروضات اساسی آن، برخی از انواع قراردادهای رایج کارگزاری با عناوینی همچون قرارداد جبران خدمت مبتنی بر رفتار، قرارداد مبتنی بر نتایج و قرارداد مبتنی بر حقوق، قرارداد مبتنی بر هزینه خدمات و قرارداد مبتنی بر هزینه سرانه خدمات بررسی می شود. سپس نقش و کاربرد تیوری کارگزاری در مدیریت دولتی تبیین و در پایان نارساییها و موانع تیوری به بحث گذاشته می شود.

کارکنان دولت با نرخ 8/3 درصد در سالهای 67 تا 76  رشد داشته است. جمعیت این گروه تا 10 سال آینده به 3400000 نفر و تا 25 سال آینده به 5900000 نفر خواهد رسید. سطح تحصیلات کارکنان دولت در ده سال اخیر افزایش یافته است. هزینه های اساسی واقعی خانوارها و درآمد واقعی کارکنان دولت روند نزولی داشته است. با استفاده از روش های ارزش افزوده خدمات عمومی، نسبت ستانده خالص به نیروی شاغل و درآمدهای غیر نفتی می توان مدعی شد که تولید متوسط افراد شاغل در بخش دولتی یا بهره وری آنها در سال 74 یک پنجم بهره وری یا تولید متوسط آنها در سال 1353 بوده است. بعبارت دیگر کمکی که هر فرد شاغل در بخش دولتی به اقتصاد ملی در سال 1353 می کرده پنج برابر بیشتر از کمکی می باشد که در سال 1374 به اقتصاد کرده است. این ناهنماهنگی بین روند استخدامی نیروی انسانی شاغل در بخش دولتی و بهره وری آنها، هشداری جدی برای کشور و مسیولان محسوب می گردد. ادامه این وضع می تواند منجر به عدم توانایی دولت در تامین معاش کارکنان، ایجاد بیکاری پنهان و حتی آسیب رسانی به تولید ملی شود.

در این مقاله کاربرد دو الگوی جامع علمی، یعنی نظریه سیستمی و نظریه کنش اجتماعی، به منظور ایجاد زیر بنای مفهومی مطالعه روابط کار در سازمانها و حتی فراتر از آن، در سطح یک کشور مورد بحث قرار گرفته است. علاوه بر آن، کاربرد سنخ شناسی در فرایند ارایه نظریه های مربوط به روابط صنعتی نیز تشریح شده است زیرا که سنخ شناسی یا تیپولوژی می تواند چارچوبی مشخص برای استفاده در مدل های قیاسی باشد یا به عنوان چارچوبی قابل توسعه برای رویکردهای استقرایی بکار رود.

فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP یکی از تکنیک های معتبر و قوی تصمیم گیری چند معیاره می باشد. در این مقاله رویکرد ریاضی به AHP مورد بحث قرار می گیرد. در سال 1997 یک محقق بنام جاناتان بارزیلای مدل AHP را فاقد چارچوب صحیح ریاضی برای تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی در تصمیم گیری دانست. در این مقاله نقد بارزیلای نسبت به AHP به آن پرداخته است تشریح شده که عمدتا به شرح زیر می باشد.
1. معمولا توابع ارزشی غیر خطی می باشند، AHP توابع ارزشی چند گانه را بوسیله نرخ های های جانشینی ثابتی بوجود می آورد که منجر به ایجاد توابع ارزشی چندگانه  خطی می گردند. 
2. در AHP برای جبران فقدان نرخ های جانشینی از برآوردهای نرخ های جانشینی استفاده می شود که این برآوردها ممکن است سازگار نباشند. اما نرخ های اصلی جانشینی همیشه سازگار هستند در واقع ضرایب مدل بوسیله روش نرمال سازی ماتریس ها از نسبت های وزنی ناسازگار برآورد شده بدست می آیند.
3. در AHP استفاده از روش نرمال سازی ماتریس و استانداردسازی بردارهای ضرایب منجر به مدلسازی نادرست می گردد و در واقع تجزیه درختی هم ارز ممکن است به دسته بندی غیر هم ارز توابع ارزشی منجر شود.

بر اساس تیوری حقوق مالکانه 1، شرکت به عنوان مجموعه ای از قراردادهای منعقد شده بین اشخاص و حلقه ارتباطی آنها است. و فرض شده که اشخاص به دنبال منافع شخصی خود هستند. هر یک از آنها می داند که رفاه وی وابسته به بقای شرکت است. با این حال انگیزه هایی دارد که او را وادار به اقداماتی می کند که موجب کاهش ارزش شرکت و کاهش احتمال بقای آن شود. اقدامات کاهنده ارزش شرکت منجر به تحمل هزینه هایی می شود که انگیزه آن انتقال ثروت از طرفهای قرارداد به شرکت است.
این هزینه ها هزینه های نمایندگی 2 نام دارد. اطلاعات و ارقام حسابداری در فرایند انعقاد قرارداد بین شرکت و اشخاص مورد استفاده از نسبت هایی هم چون نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام در هنگام انعقاد قرارداد استقراض، محدود کردن مدیران در مورد انتقال ثروت از اعتبار دهندگان به سهامداران است. بکارگیری سود حسابداری در طرحهای پاداش مدیران با هدف کاهش تضاد منافع سهامداران و مدیریت و جلوگیری از فرار مدیران از انجام درست تعیین مالیات و قیمت گذاری محصولات و تصمیم گیری های اقتصادی و بحرانها و... نمونه هایی از استفاده از اطلاعات و ارقام حسابداری در فرایند عقد قرارداد و فرایند سیاسی است.

امروزه کاربرد نگرش اقتضایی در طراحی سیستم های اطلاعاتی حسابداری متداول شده است. نگرش اقتضایی به حسابداری مدیریت بر اساس این فرض، بنا شده است که به طور کلی، یک سیستم حسابداری مناسبت و مطلوب برای همه سازمان ها در همه شرایط وجود ندارد. نگرش اقتضایی توصیه می کند پیکربندی سیستم های اطلاعاتی حسابداری در رابطه با وضعیت خاص هر سازمان ساماندهی شود و برای طراحی شکل مناسب سیستم های اطلاعاتی حسابداری باید تمام متغیرهای مداخله کننده در نظر گرفته شود. مولفه های کلیدی، جهت سازگاری سیستم اطلاعاتی حسابداری با شرایط اقتضایی شرکت های آب و فاضلاب کشور که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند عبارت از: ساختار سازمانی، تکنولوژی، محیط سازمانی و منابع انسانی است. یافته های تحقیق نشان می دهد که سیستمهای اطلاعاتی حسابداری این شرکتها، بر اساس نگرش اقتضایی طراحی نشده اند. به تعبیری دیگر در طراحی سیستم های مذکور مولفه های نگرش اقتضایی از قبیل محیط محیط سازمانی و تکنولوژی، ساختار سازمانی، منابع انسانی لحاظ نگردیده اند.

مدیران از جهت نحوه انتخاب و انتصاب آنان توسط مدیران رده بالا به 4 دسته تقسیم می شوند:1. درون سازمانی 2. برون سازمانی 3. مافوق سازمانی 4. مادون سازمانی
در این نوشتار ضمن بیان تعریف هر یک از اصطلاحات فوق نحوه عملکرد و اثر بخشی کار مدیران درون سازمانی با مدیران برون سازمانی مورد مقایسه قرار گرفته است و ضمن تبیین معایب و محاسن هر یک از آنها، مشکلات ناشی از سوء انتخاب مدیران و عواقب و لوازم آن بیان شده است.

توانمندسازی به عنوان شیوه نوین ایجاد انگیزش به یکی از داغ ترین مباحث روز مدیریت مبدل شده است. تعدادی از نظریه پردازان برای نقش قدرت در فرایند توانمندسازی کارکنان، اهمیت بسزایی قایل شده و اصولا برای توانمندسازی غایتی جز افزایش قدرت زیردستان قایل نیستند. نوشتار حاضر ضمن تشریح رویکردهای مختلف به این اصطلاح ، دلایل و راه های توانمندسازی کارکنان را عنوان کرده و در نهایت به بررسی ارتباط توانمندسازی و قدرت می پردازد.

صاحبنظران، معتقدند که موفقیت سازمان ها به ویژه سازمانهای تحقیقاتی در گرو فعالیت کارکنان راضی، دارای انگیزه و خلاق است که با اطلاع از اهداف سازمان در راستای تحقق بخشیدن و دستیابی به آن تلاش می نمایند و در این صورت، مدیران قادر خواهند بود توانمندی های افراد را از قوه به فعل در آورند. از طرفی در فرایند یادگیری بر این نکته تکیه شده که نخست یادگیری با شتابی کند آغاز می شود سپس شدت گرفته و پس از مدت زمانی به حالت یکنواخت میل می کند در این زمان فرد به بیشترین یادگیری خود نایل خواهد شد. طولانی شدن بیش از حد زمان، آرام آرام، یکنواختی کار را سبب شده و مشکلات عدیده ای را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین یکی از وظایف استراتژیک مدیریت سازمان ها آن است که با بهره گیری از تکنیک های خاص، محیطی مناسب برای شکوفایی استعدادها و توانایی های کارکنان به وجود آورند. گردش شغلی از جمله تدابیر مدیریتی در حوزه مدیریت منابع انسانی است که طی آن با جابجایی کارکنان در مشاغل گوناگون با انگیزه های مختلف به طور مشروط و اقتضایی انجام می پذیرد.

استانداردهای پذیرفته شده حسابرسی رهنمودهای نظری در اجرای حسابرسی صورتهای مالی با ارزشهای تاریخی است. استانداردها معیار سنجش کیفیت کار حسابرسان است.
فهرست ده استانداردهای متداول حسابرسی در ایران که در سال 1376 توسط کمیت تدوین رهنمودهای حسابرسی تدوین شده است ترجمه محض ده استانداردهای پذیرفته شده انجمن حسابداران رسمی امریکا است. انجمن حسابداران رسمی امریکا نه استاندارد را در سال 1948 و استاندارد دهم را در سال 1949 تصویب نموده است. اگر چه بسیاری از این استانداردها در طول سالیان متمادی دستخوش تغییر شده است ولی محتوای اولیه آن بدون تغییر مانده است.