مجله تحقیقات علوم چوب و کاغذ ایران
سال بیست و یکم شماره 2 (پیاپی 25، پاییز 1385)

در این بررسی تاثیر استفاده از ضایعات کشاورزی (ساقه گندم و جو) بر روی خاصیت جذب صوت تخته های ساخته شده توام با خرده های چوب صنوبر مورد مطالعه قرار گرفت. نوع ضایعات (ساقه گندم و ساقه جو)، با درصد اختلاط (0، 10، 20 و 30 درصد) و دانسیته (0.4, 0.2 و (gr/cm3 0.6 از عوامل متغیر در این تحقیق بودند. تخته ها همسان و با شرایط یکسان ساخته شده بودند. ضریب جذب صوت تخته ها در پنج فرکانس 250، 500، 1000، 2000 و 4000 هرتز اندازه گیری گردید. نتایج نشان دادند که با افزایش فرکانس، ضریب جذب صوت تخته ها تا سطح فرکانس 2000 هرتز افزایش می یابد ولی در فرکانس 4000 هرتز دچار افت می شود. در بین عوامل متغیر، اثر مشهود نوع ضایعات بر روی میزان جذب صوت تخته های آزمونی مشاهده نشده ولی درصد ضایعات و دانسیته نمونه ها بر میزان جذب صوت اثر مشهود داشت. در فرکانس های زیر 1000 هرتز درصد ضایعات و دانسیته اثر تشدید کننده مشهودی داشتند و به طور میانگین میزان جذب صوت را 23 درصد افزایش دادند اما در فرکانس های بیش از 1000 هرتز افزایش 30 درصدی ضایعات، میزان جذب را 25 درصد ارتقا داد.

در این پروژه اثر جهت دهی تراشه ها و مقدار رزین بر برخی خواص فیزیکی و مکانیکی تخته تراشه های ساخته شده از چوب صنوبر مورد بررسی قرار گرفت. تخته ها از نظر جهت دهی به دو صورت تصادفی (بدون جهت) و جهت دار (لایه های سطحی و لایه مغزی عمود بر هم) و با مقدار رزین اوره فرم آلدهید در دو سطح 8 و 10 درصد ساخته شدند. شرایط ساخت برای همه تخته ها ثابت در نظر گرفته شد. خواص مکانیکی شامل مدول گسیختگی (MOR)، مقاومت برشی موازی با سطح و خواص فیزیکی شامل درصد جذب آب و واکشیدگی ضخامت بعد از 24 ساعت اندازه گیری شدند. نتایج به دست آمده نشان داد که جهت دار کردن تراشه ها باعث افزایش مدول گسیختگی و کاهش مقاومت برشی موازی با سطح تخته ها شده است. همچنین افزایش مقدار رزین اثر معنی داری بر کلیه خواص فیزیکی و مکانیکی نشان داد.

به منظور تعیین خصوصیات آناتومی، شیمیایی و فیزیکی چوب زرد تاغ Haloxylon persicum منطقه حارث آباد سبزوار تعداد 4 اصله از آن درختچه به طور تصادفی انتخاب و قطع گردید. نمونه ها جهت انجام مطالعات به آزمایشگاه شیمی بخش تحقیقات علوم چوب و کاغذ البرز کرج انتقال داده شد.
در بررسی خصوصیات آناتومی طول الیاف چوب تاغ 336.2 میکرون، قطر کلی الیاف 13.61 میکرون، قطر حفره سلولی 3.68 میکرون و ضخامت دیواره الیاف 4.99 میکرون اندازه گیری شد. بر اساس اندازه گیری های انجام گرفته ضریب در هم رفتگی (لاغری)، ضریب انعطاف پذیری (نرمش) و ضریب مقاومت در برابر پاره شدن (رانکل) به ترتیب برابر با 24.72 واحد، 27.05 درصد و 2.71 درصد محاسبه شد.
در بررسی خصوصیات شیمیایی چوب تاغ دارای میانگین سلولز %46.5، لیگنین %29.54، مواد استخراجی محلول در الکل- استن %7.37، مواد استخراجی محلول در سود سوزآور %16.25 (%1)، مواد استخراجی محلول در آب داغ %6.92 و نیز خاکستر %1.27 می باشد.
در بررسی خصوصیات فیزیکی چوب تاغ، جرم مخصوص ظاهری آن 1.02 گرم بر سانتیمتر مکعب، جرم مخصوص خشک آن 1.004 گرم بر سانتیمترمکعب و جرم مخصوص بحرانی آن 0.913 گرم بر سانتیمتر مکعب تعیین گردید. با استفاده از طرح کامل تصادفی توسط نرم افزار آماری MSTAT-C میانگین اندازه گیری ها میان درختان محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل نهایی از آزمون دانکن در سطح اعتماد 5% استفاده شد.

هدف از این تحقیق، بررسی امکان استفاده از ساقه پنبه و چوب اکالیپتوس (E. Camaldulensis) در تولید تخته خرده چوب بوده است. بنابراین با اضافه کردن صفر، 25، 50 و 75 درصد ذرات ساقه پنبه به خرده چوب تهیه شده از اکالیپتوس کاملدولنسیس و استفاده از 3 زمان پرس 3، 4 و 5 دقیقه اقدام به ساخت تخته های آزمایشگاهی گردید و خواص فیزیکی و مکانیکی آنها اندازه گیری شد.
نتایج حاصل از اندازه گیری مقاومت خمشی (MOR) و مدول الاستیسیته (MOE) تخته ها نشان داد که با افزایش مقدار ساقه پنبه به ترکیب چوبی در سطح معنی داری این ویژگی ها بهبود یافته است. به طوری که این دو ویژگی برای تخته های ساخته شده در شرایط استفاده از 75 درصد ساقه پنبه و 25 درصد چوب اکالیپتوس حداکثر بوده است. همچنین با افزایش زمان پرس، مقاومت خمشی تخته ها بهبود یافته است. نتایج حاصل از اندازه گیری چسبندگی داخلی (IB) تخته ها نشان داد که افزایش زمان پرس باعث بهبود چسبندگی داخلی گردیده است و تخته های ساخته شده با استفاده از زمان پرس 5 دقیقه دارای بالاترین چسبندگی داخلی بوده اند. به همین دلیل در این شرایط، حداقل واکشیدگی ضخامت در تخته ها مشاهده گردید، هر چند مقدار واکشیدگی ضخامتی تخته های ساخته شده از ترکیب چوبی دارای 50 و 75 درصد ساقه پنبه به طور معنی داری بالاتر از بقیه تیمارها بوده است.
نتایج این بررسی نشان می دهد که در شرایطی که استفاده از گونه هایی مانند اکالیپتوس با جرم مخصوص بالا در ساخت تخته خرده چوب اجتناب ناپذیر می باشد کاربرد ساقه پنبه به عنوان یک مکمل بهبود دهنده خواص مکانیکی توصیه می گردد.

لزوم حفاظت از جنگل ها و رفع آلودگی های ناشی از بکارگیری فرآیندهای متداول تولید خمیر و کاغذ، چاش جدی را به منظور کاهش استفاده از چوب و بکارگیری فرآیندهای زیست سازگار همراه با حفظ کیفیت محصول، طلب می کند. در بسیاری از کشورها، استفاده از منابع غیر چوبی مانند پسماند گیاهان زراعی از مدت ها قبل برای تولید خمیر کاغذ به روش های متداول و غیرمتداول مطرح بوده است. از لحاظ کمیت، کاه گندم بیشترین مقدار را در میان سایر پسماندهای زراعی در ایران و جهان داراست.
کاه گندم پس از آماده سازی، با استفاده از سه فرآیند کرافت، سودا و اتانل- قلیا به خمیر کاغذ تبدیل شد. در عدد کاپای مشابه، خمیر کاغذ اتانل- قلیا نسبت به دو خمیر کاغذ کرافت و سودا دارای بازده بعد از الک بیشتری (8.3 تا 15.8 درصد) بود. مدت زمان نسبتا کمتر برای پالایش خمیر کاغذ اتانل- قلیا به عنوان یک مزیت مطرح است. ویژگی های فیزیکی سه نوع خمیر کاغذ تهیه شده از کاه گندم، تفاوت محسوسی با هم نداشتند در حالی که ویژگی های مقاومتی خمیر کاغذ اتانل- قلیا به نحو عمده نسبت به دو نوع دیگر خمیر کاغذ کمتر بودند. البته به این ویژگی ها به جز شاخص پارگی کاغذ اتانل- قلیا در مقایسه با ویژگی های کاغذ کرافت و لاینر بیشتر بوده که برای جبران این ضعف، می توان از اختلاط مقداری خمیر کاغذ الیاف بلند استفاده نمود.

در این بررسی شرایط ساخت تهیه خرده چوب عایقی از گونه صنوبر با هدف تعیین ویژگی های فیزیکی و مکانیکی تخته ها مورد مطالعه قرار گرفته است. دانسیته تخته خرده چوب عایقی در چهار سطح 0.45, 0.40, 0.35 و 0.50 گرم بر سانتیمتر مکعب و زمان پرس 2، 3 و 4 دقیقه به عنوان عوامل متغیر در نظر گرفته شدند.
افزایش دانسیته از 0.35 تا 0.50 گرم بر سانتیمتر مکعب باعث افزایش مقاومت و مدول خمشی و چسبندگی داخلی شده است. همچنین افزایش زمان پرس از 2 به 4 دقیقه باعث افزایش مقاومت و مدول خمشی و زمان پرس 3 دقیقه باعث افزایش چسبندگی داخلی تخته خرده چوب گردیده است. با افزایش دانسیته تخته خرده چوب از 0.35 به 0.50 گرم بر سانتیمترمکعب کاهش میزان واکشیدگی ضخامت در تخته های ساخته شده ملاحظه می گردد. همچنین با افزایش زمان پرس از 2 به 3 دقیقه سبب کاهش میزان واکشیدگی ضخامت پس از 2 و 24 ساعت غوطه وری در آب می گردد.