فهرست مطالب

جستارهای اقتصادی ایران - پیاپی 7 (بهار و تابستان 1386)

نشریه جستارهای اقتصادی ایران
پیاپی 7 (بهار و تابستان 1386)

  • 250 صفحه، بهای روی جلد: 5,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1386/07/20
  • تعداد عناوین: 9
|
  • سخن آغازین
    صفحه 9
    مشاهده متن زبان: فارسی
  • کاربرد مدل DEA در ارزیابی کارآیی واحدهای اقتصادی; مطالعه موردی سرپرستی های بانک تجارت
    یدالله دادگر، زهرا نیک نعمت صفحه 11
    تحلیل کارآمدی واحدهای اقتصادی همواره از دغدغه های اصلی محافل دانشگاهی و اجرایی بوده است. گزینش مدل مناسب در این رابطه از اهمیت خاصی برخوردار است. یکی از مدلهای مطرح اخیر برای سنجش کارآمدی مدل DEA است که در قالب دو مدل فرعیCCR و BCC استفاده می شود. بررسی کارآمدی و آزمون تجربی این مدلها در واحدهای اقتصادی می تواند پژوهش ارزشمندی محسوب شود. در این مقاله کارآمدی یک واحد اقتصادی در ایران ارزیابی می شود که برای این هدف سرپرستی های بانک تجارت انتخاب شده است. از آنجا که سرپرستی های بانک تجارت نقش مهمی در بازارهای مالی کشور دارند، ارزیابی کارآیی آنها از جایگاه بالایی برخوردار است. افزون بر این با توجه به افزایش رقابت از سوی بانکهای خصوصی، این سرپرستی ها می بایست کارآتر از قبل عمل نمایند. فرضیه اصلی این است که وضعیت ستانده ها و نهاده های سرپرستی های بانک تجارت، بهینه نیست و با اصلاح ترکیب عوامل، کارآیی آنها قابل افزایش است. دراین تحقیق کارآیی 38 سرپرستی بانک تجارت در کل کشور با استفاده از دو مدل CCR و BCC محاسبه و رتبه بندی واحدهای کارآ ارائه شده است. نتایج نشان می دهد که سرپرستی های مناطق سه، چهار و پنج تهران کارآتر و سرپرستی های قم، زنجان، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی ناکارآ می باشند. میانگین کارآیی سه سال به ترتیب 7/79، 78 و 2/47 درصد است.
    کلیدواژگان: کارآیی واحد اقتصادی، تحلیل پوششی داده ها، واحدهای مالی ایران و سرپرستی های بانک تجارت
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • اثر منابع طبیعی بر اقتصاد کشورهای اوپک و چند کشور منتخب
    مرتضی سامتی، عزیز احمدزاده، روح الله شهنازی صفحه 55
    اقتصادهای فقیر از لحاظ منابع طبیعی اغلب در زمینه رشد و توسعه اقتصادی از کشورهای دارای منابع طبیعی غنی پیشرفته تر هستند. این تحقیق درصدد بررسی این فرضیه است که منابع طبیعی از طریق ایجاد پدیده بلای منابع و صورتهای مختلف آن مانند بیماری هلندی، رانت جویی، رابطه مبادله منفی و... بر اقتصاد کشورهای دارنده این منابع اثر منفی دارد. با توجه به اینکه هدف مقاله بررسی این اثر بر اقتصاد کشورهای اوپک است، از این رو میزان صادرات منابع انرژی به عنوان جایگزینی برای دارا بودن منابع طبیعی مورد استفاده قرار می گیرد. این تحقیق برای بررسی فرضیه مورد نظر با توجه به پایه های تئوریک جدیدترین ومعروف ترین مدلهای رشد، مدلی طراحی نموده است. این مدلها با رهیافت Panel Data به روش GLS به دو صورت برای 8 کشور عضو اوپک و 13 کشور منتخب دیگر طی سالهای 1969-2003 مورد آزمون قرار گرفته است. نتیجه بیانگر اثر منفی درآمد صادرات انرژی، به عنوان شاخص وابستگی کل اقتصاد به درآمدهای حاصل از انرژی، برGDP کشورهای منتخب است. همچنین بررسی موردی برای کشورهای اوپک نشان می دهد اثر صادرات انرژی بر تولید ناخالص ملی کشورهای ایران، اندونزی، لیبی، نیجریه و ونزوئلا منفی، در عربستان مثبت و در کویت اثر معنی دار نیست. این امر لزوم توجه به دلایل بروز این آثار زیانبار و ریشه یابی آنرا در اقتصاد کشورمان نشان می دهد.
    کلیدواژگان: منابع انرژی، بلای منابع، بیماری هلندی، رشد اقتصادی، panel data
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • کارآیی و عوامل موثر بر آن در نظام بانکی ایران
    علی حسن زاده صفحه 75
    انسان همواره خواهان دستیابی به کارآیی بیشتر است و آنرا وسیله ای برای رسیدن به سود یا مطلوبیت بیشتر می داند. از نظر اقتصادی، کارآیی به مفهوم تخصیص بهینه منابع، حداکثر استفاده از منابع، تحمل حداقل هزینه با تکنولوژی موجود است.
    امروزه محاسبه کارآیی در سازمانها و صنایع گوناگون یکی از اقدامات ضروری به منظور مقایسه میزان رقابت پذیری در صحنه داخلی و خارجی یک کشور است و بانکها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین محاسبه کارآیی بانکها و شناخت عوامل موثر بر آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. از این رو در این مطالعه ابتدا ادبیات کارآیی مرور و سپس مطالعات انجام شده در زمینه محاسبه و سنجش شاخصهای کارآیی در سیستمهای مختلف بانکی و نیز عوامل موثر بر آن بررسی می شود. در ادامه، شاخص کارآیی در نظام بانکی کشور محاسبه و با استفاده از اطلاعات مربوط به چهارده بانک در سالهای 13751382 نحوه تاثیرگذاری متغیرهای عملکردی و ساختاری در وضعیت کارآیی نظام بانکی کشور با استفاده از روش غیر پارامتریک «تحلیل پوششی داده ها» بررسی می شود.
    به طورکلی بررسی شاخص کارآیی بانکها نشان می دهد که این شاخص در صنعت بانکداری افزایش یافته است و این مسئله بیانگر عملکرد نسبی اصلاحات بخش پولی است. همچنین نتایج تحقیق نشان می دهد که بانکهای خصوصی نسبت به بانکهای دولتی از درجه کارآیی فنی بیشتری برخوردارند. نسبت بازدهی به مقیاس تولید در بانکهای تجاری کاهشی بوده است که این امر بیانگر مقیاس بزرگ و غیر اقتصادی این بنگاه ها است. افزون بر این مقایسه شاخص کارآیی فنی بانکهای ایرانی در مقایسه با بانکهای خارجی بیانگر این است که در سالهای 13791380 شاخص کارآیی بانکهای داخلی بیشتر، اما در سالهای 13811382 کاهش یافته است.
    کلیدواژگان: کارآیی، شاخص کارآیی، نظام بانکی، تحلیل پوششی داده ها و روش
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • اثر سرمایه گذاری مستقیم خارجی تجارت بین الملل و سرمایه انسانی بر بهره وری کل عوامل اقتصاد ایران
    ابوالفضل شاه آبادی صفحه 99
    تئوری های اخیر رشد در واکنش به انگیزه های اقتصادی به طور مرسوم جهت گیری های ابداع را به عنوان موتور اصلی پیشرفت تکنولوژیکی و رشد بهره وری می دانند. با این نگرش، ابداع از یک طرف به دانش ناشی از فعالیتهای R&D بستگی دارد و از طرف دیگر به انباشت دانش کمک می کند. بنابراین سطح بهره وری یک اقتصاد به فعالیتهای انباشته شده R&D و انباشت دانش موثر و ارتباط آن دو و سایر متغیرهای کلان اقتصادی بستگی دارد. از این رو با وجود سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تجارت بین الملل در کالاها و خدمات، ارتقای بهره وری یک کشور افزون بر اینکه از سرمایه گذاری R&D در داخل تاثیر می پذیرد، به سرمایه گذاری شرکای تجاری در R&D نیز بستگی دارد. همچنین شواهد تجربی نیز نشان می دهد که تجارت بین الملل و سرمایه گذاری مستقیم خارجی (از طریق شرکتهای چندملیتی) موجب انتقال تکنولوژی خارجی به کشورها می شود.
    هدف این مطالعه ارزیابی نقش انباشت سرمایه تحقیق و توسعه خارجی (از طریق تجارت بین الملل و سرمایه گذاری مستقیم خارجی)، انباشت تحقیق و توسعه داخلی، سرمایه انسانی و سایر عوامل موثر بر بهره وری کل عوامل می باشد. معادله بهره وری کل عوامل را به وسیله به کارگیری روش همگرایی یوهانسن و حداقل مربعات معمولی با استفاده از مجموعه سری های زمانی طی دوره 1338-1382 برآورد می نماییم.
    نتایج برآورد نشان می دهد که انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه خارجی (از طریق سرمایه گذاری مستقیم خارجی و تجارت کالا)، سرمایه انسانی، شدت سرمایه، شاخص باز بودن، ذخایر بین المللی، نرخ ارز واقعی، نرخ تورم و متغیرهای موهومی جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی بر روی بهره وری کل عوامل تاثیر دارند. همچنین نتایج برآورد پیشنهاد می کند که اثر انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی، انباشت تحقیق و توسعه خارجی، شاخص باز بودن و متغیرهای موهومی جنگ تحمیلی و انقلاب اسلامی اثر قوی تری نسبت به دیگر متغیرها بر بهره وری کل عوامل دارند و در ضمن ضریب تخمینی متغیر نرخ تورم و متغیر موهومی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی بر بهره وری کل عوامل منفی می باشد. همچنین در این مقاله آثار تکانه های مختلف اقتصادی بر بهره وری کل عوامل در طول زمان و میزان تغییرات متغیرهای موثر بر بهره وری کل عوامل با روش تجزیه واریانس خطای پیش بینی بررسی می شود.
    کلیدواژگان: بهره وری کل عوامل، سرمایه گذاری مستقیم خارجی، تجارت بین الملل، انباشت سرمایه تحقیق و توسعه داخلی و خارجی، سرمایه انسانی و سایر متغیرهای کلان اقتصادی
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • مقایسه دلاری شدن اقتصادهای ایران و آرژانتین
    محمد لشکری صفحه 135
    این مقاله با تخمین حجم دلارهای در گردش و درجه جانشینی پول به مقایسه دلاری شدن اقتصادهای ایران و آرژانتین می پردازد. جانشینی پول از این نظر اهمیت دارد که موجب کاهش درجه نظارت بانک مرکزی بر بخشی از پول در گردش می شود.
    این مقایسه نشان می دهد که دلاری شدن اقتصاد ایران و آرژانتین یک طرفه است، یعنی پول خارجی جانشین پول داخلی شده ولی در خارج ایران و خارج آرژانتین تقاضایی برای پول داخلی (ریال ایران و پزو آرژانتین) وجود ندارد. در این پژوهش از روش «کمین و اریکسون» برای مقایسه درجه جانشینی پول در اقتصادهای ایران و آرژانتین استفاده می شود.
    کلیدواژگان: جانشینی پول، دلاری شدن، تقاضای پول، تورم، اقتصاد ایران و آرژانتین
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • توسعه روش برآورد ماتریس نتیجه در بازی های چند هدفه غیر مشارکتی مبتنی بر احتمال و امکان
    سهراب خانمحمدی، جواد جاسبی، علیرضا پورابراهیمی صفحه 169
    مدلهای موجود تصمیم گیری در شرایط تعارض یا نظریه بازی اغلب مبنای محاسبات و حل مدل را اطلاعات مربوط به ارزش مورد انتظار استراتژی ها قرار می دهند. این مدلها توجه کافی به احتمال انتخاب و امکان اجرای استراتژی توسط رقیب و تصمیم گیر ندارند. در این مقاله مدلی برای حل بازی چندهدفه با مجموع صفر و بدون تبادل اطلاعات ارایه و شیوه ای برای اخذ اطلاعات لازم برای حل آن از تصمیم گیر یا متخصصان بیان می شود.
    در مدل ارائه شده اطلاعات لازم با یک طیف هفت گزینه ای از تصمیم گیر سوال و جمع آوری می شود. این اطلاعات مربوط به ارزش هریک از استراتژی ها در مقابل انتخابهای رقیب، احتمال انتخاب و امکان اجرای استراتژی ها است. پس از جمع آوری اطلاعات هریک از مولفه های ذکر شده، بر ارزش مورد انتظار بازی ها تاثیر داده می شوند و پس از اعمال این تاثیر، مدل با استفاده از یک برنامه خطی حل و استراتژی بهینه یا ترکیب بهینه استراتژی ها تعیین می شود.
    کلیدواژگان: تصمیم گیری، نظریه بازی، بازی همزمان چند هدفه، احتمال و امکان
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • انحصار و تمرکز در صنایع کشور
    اسدالله جلال آبادی، فاطمه میرجلیلی صفحه 197
    در سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی بر جلوگیری از ایجاد انحصار از طریق تنظیم و تصویب قوانین و مقررات تاکید شده است. یکی از ابزارهای بررسی انحصار، تحلیل تمرکز صنایع مختلف است. تجزیه و تحلیل تمرکز زمینه مناسبی برای درک بهتر ارتباط عناصر ساختاری و عملکردی بازار را فراهم می آورد. یکی از معروف ترین معیارها در این رابطه، محاسبه شاخصهای تمرکز در یک صنعت یا بازار خاص است. در این مقاله تمرکز در پنج صنعت مهم ایران (پتروشیمی، خودرو، فولاد، شیشه و قند و شکر) طی سالهای 1379- 1384 با استفاده از شاخص هرفیندال- هیرشمن بررسی می شود. نتایج نشان می دهد بخش زیادی از تولید این صنایع در تمرکز و سلطه تعداد اندکی بنگاه قرار دارد. همچنین با گذشت زمان و افزایش تعداد بنگاه ها در هر صنعت، این شاخص کاهش می یابد و از این رو تمرکز در صنعت مربوطه کمتر می شود؛ اما کاهش تمرکز در این سالها موجب تغییر اساسی در تمرکز و انحصار این دسته از فعالیتها نشده است.
    کلیدواژگان: صنعت، بازار، انحصار، رقابت، رقابت ناقص، درجه تمرکز، ادغام و شاخص هرفیندال، هیرشمن
    چکیده مشاهده متن زبان: فارسی
  • چکیده عربی
    صفحه 233
    مشاهده متن زبان: عربی
|
  • Applying DEA in analyzing Iranian economy (Tejarat BankDistricts)
    Y. Dadgar, . Nike Neemat Page 11
    Both academic centers and policy makers are concerned about the efficiency of their economic units. One model which has recently been considered is DEA. This model is described by two CCR and BBC sub-models. The purpose of this paper is to analyze the efficiency of 38 districts of Tejarat Bank. The Result of this study shows that the 3rd 4th and the 5th district in Tehran are the most efficient ones and that Qhom, Zanjan, western and eastern Azarbaijans are the least efficient units respectively. The average efficiency for 3 years (period of our study) is 79.7, 78 and 47.7 respectively.
    Keywords: Efficiency, DEA, CCR, BBC, bank
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The effects of natural resources on the economy of OPEC and some selected countries
    M. Sameti, A. Ahmadzadeh, R. Shahnaz Page 55
    Countries with poor natural resources seem to have higher economic growth than those who are rich in natural resources. The purpose of this study is to test the hypothesis that the possession of natural resources leads to Dutch disease, negative terms of trade and rent seeking activities. Since the study has focused on OPEC members, we use the exports of natural energy as a proxy for the possession of natural resources. To investigate this hypothesis we implement the most recent growth models. Using panel data for eight OPEC members and 13 selected countries during the years 1969-2003, the estimated results suggest that energy exports revenue has a negative impact on GDP. In addition, the estimated results for individual countries prove that the exports of energy resources has a negative impact on the individual national income of countries such as; Iran, Indonesia, Libya, Nigeria, and Venezuela. In contrast to this finding, the effect has been positive in Saudi Arabia, and insignificant in Kuwait. In sum, the negative relationship between the energy exports revenue and national income in our country highlights the importance of curing the Dutch disease and its roots through a series of structural reforms in different sectors.
    Keywords: Energy Resources, Resource Curse, Dutch Disease, Economic Growth, Panel Data
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Efficiency and its determinants in the Iranian banking system
    A. Hasanzadeh Page 75
    Efficiency has been among the most important goals of different organizations in order to achieve optimal allocation of resources, and minimize the costs with the current technology. Indeed, it is of great importance to calculate efficiency in different sectors and organizations to compare the competitiveness of a country among others. In this study, we try to measure the efficiency of the Iranian banking system and its determinants compared with other countries. In doing so, we review the literature of efficiency and the empirical models on the indices of efficiency and its determinants in different banking systems. Then the efficiency index in the Iranian banking system has been measured with the data for 14 banks during the years 1375-82. Implementing a DEA non-parametric method to capture the effects of structural and technical variables, the results suggest that technical efficiency in private banks has exceeded that of public banks in Iran. Moreover, comparing the technical efficiency of Iranian banks with that of foreign banks shows that Iranian banks have had higher efficiency in 1379-80, though this trend has changed in 1381-82.
    Keywords: Efficiency_Efficiency index_Banking system_Covered Input analysis_Non – parameter oriented method
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The Role of FDI, International Trade and Human Capital on Total Factor Productivity in Economic of Iran
    A. Shahabadi Page 99
    Recent theories of economic growth treat commercially oriented innovation in response to economic incentives, as a major engine of technological progress and productive growth. In this view, innovation feeds on knowledge arising from cumulative research and development (R&D) experience on one hand, and it contributes to this stock of knowledge on the other hand. Consequently, an economy’s level of productivity depends on its cumulative R&D effort and on its effective stock of knowledge, with the two being interrelated. In a world with FDI and international trade in goods, a country’s productivity depends on the R&D of its trade partners as well as its own.
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Comparing of Dollarization in Iran's Economy with Dollarization in Argentina
    M. Lashkari Page 135
    Using the Dollarization theory, this paper attempts to identify the determinants of currency substitution degree in Iran and Argentina. Despite the reduction in the volume of the dollar in some years, the trend of currency substitution has been increasing. This Paper examines Dollarization phenomenon in Iran and Argentina's economy through estimating the Volume of Dollars and Degree of Currency Substitution. The results imply that Dollarization in Iran and Argentina is one-way.
    Keywords: Currency Substitution, Dollarization, Degree of Currency Substitution, Iran, Argentina
    Abstract View Paper Original: Persian
  • The development of estimation model for the matrix of result in non-cooperative multi-objective games Based on possibility and probability
    S. Khan Mohammadi, J. Jasbi, A. Por Ebrahimi Page 169
    The existing models of conflict resolution in game theory use the relevant information about the expected value of the strategy to find the solution. These models do not pay adequate attention to the possibility of choices and the probability of performance by the opponent.In this paper we introduce a linear programming model to solve a multi-objective zero-sum game without the exchange of information. In our model the decision maker is asked to choose one strategy from a list of seven. This information which is relative to any of strategies (against opponent choices) is probable and the strategy performance possible.
    Abstract View Paper Original: Persian
  • Monopoly and Concentration on Iran Industry (Case Study of 5 Industries during 1998-2006)
    A. Jalalabadi, F. Mirjalil Page 197
    Section 44 of the Constitution of Islamic Republic if Iran emphasizes the prevention on Monopoly through appropriate regulation and legislation. In this study we measure the concentration ratio in the selected industries (Petrochemical, Automobiles, Iron, Glass and Sugar) for the period of 1998-2006. The result show a high degree of concentration which may decline over time as the number of producers increase without ay significant change in the basis of monopoly power.
    Keywords: Industry, Market, Monopoly, concentration ratio, concentration
    Abstract View Paper Original: Persian