نشریه نامه انسان شناسی
پیاپی 7 (بهار و تابستان 1384)

شناخت انسان و آگاهی از ویژگی های او، منبع مهم استخراج و تدوین اهداف تربیتی است و راهبردهای علمی، فلسفی، دینی و عرفانی از جمله اساسی ترین وسایل شناخت انسان محسوب می شوند. از این رو، در این مقاله به منظور تدوین اهداف تربیتی در جامعه اسلامی، ماهیت انسان با رویکردی فلسفی مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور، اندیشه های ابن سینا، شیخ اشراق و ملاصدرا با تکیه بر سه محور ماهیت نفس، دلایل اثبات وجود نفس و رابطه نفس و بدن بررسی شده و الگوی نظری آرنولد گریز(1994)به عنوان منطق زیر بنایی این بررسی، مورد استفاده قرار گرفته است. در نتیجه اهداف تعلیم و تربیت براساس مبانی انسان شناسی متفکرین موصوف به تصویر کشیده شده و افتراقات و اشتراکات آن ها در این زمینه به تفسیر بیان شده است.

در دو سده اخیر که جهان مدرن شاهد شکل گیری دولت - ملت ها بوده است، روسها با چه راهبردهایی توانستند نیروی ناسیونالیسم قومی بیش از صد قوم را مهار و کنترل کنند؟ پاسخ به این سئوال از آن نظر اهمیت دارد که یکی از آزمایشگاه های واقعی برای برای مطالعه چالش های ناسیونالیسم ملی با ناسیونالیسم قومی تجربه روس ها است(که مارکیست های ایرانی از این تجربه به عنوان جمهوری خلق ها یاد می کردند).این مقاله با دیدگاه تاریخی ساختاری(و با استفاده از مفاهیم انسان شناسی سیاسی) سعی کرده است به سوال محوری مذکور و سایر سوالات مرتبط پاسخ دهد. این مطالع نشان می دهد که چگونه سه راهبرد ذیل توسط روس ها اجرا شد:الف) راهبرد«ناسیونالیسم در شکل و سوسیالیسم در محتوا»که در دوره لنین جایگزین سیاست ناسیونالیسم مذهبی روسی در زمان تزارها شد؛ ب)راهبرد«سوسیالیسم در شکل وروسی کردن در محتوای استالین»که به جای راهبرد لنین در دستور کار قرار گرفت؛ج)راهبرد«سوسیالیسم در شکل و پلورالیسم درمحتوای گورباچف»که جایگزین راهبرد استالین شد. این مطالعه برای مخاطب ایرانی موجه می سازد که چرا«جمهوری خلق ها»،که مارکیست های ایرانی بر ان تاکید می کردند، در عمل افسانه ای بیش نبوده است.

این مقاله به شیوه دامداری سنتی در روستاهای الموت اشاره دارد و نشان می دهد که دامداران پس از تولید مثل دام ها، چگونه از نوزادان آن ها و دیگر دام ها در جایگاه های خاص نگهداری می کنند، و بر چه اساسی آن ها را نشانه گذاری می کنند و چه اصطلاحاتی را با توجه به سن و جنس شان برای آن ها به کار می برند. نحوه انتخاب چوپان و مزدی که صاحبان دام ها به چوپانان می پردازند و تعهداتی که هر یک از طرفین قرارداد نسبت به یکدیگر دارند و بالاخره شیوه شیردوشی و همکاری روستائیان با چوپانان را در این زمینه مورد مطالعه قرار میدهد.

زبان قلب فرهنگ است؛ به گونه ای که دگرگونی های فرهنگی رابطه ای بسیار مستقیم با دگرگونی زبانی دارد. یافتن مکانیسم های دگرگونی زبانی با توجه به دگرگونی های فرهنگی اهمیت به سزایی دارد چرا که تاثیر بسیاری بر سیاست گذاری و برنامه ریزی فرهنگی یک کشور دارد، به عبارت دیگر سیاست گذاری و برنامه ریزی های زبانی و فرهنگی به شکلی مستقیم با یکدیگر ارتباط دارند و از آنجا که رابطه فرهنگ و توسعه نیز بر کسی پوشیده نیست، رابطه زبان با توسعه نیز آشکار می شود. فهم نظام وار و تمام گونه این ارتباط ها هدف این نوشتار است. به عبارت دیگر فهم رشد و توسعه یک کشور با توجه به زبان بایستی مورد توجه واقع شود.توسعه زبان از مهم ترین قدم ها برای ایجاد یک توسعه بومی است، چون زبان مهم ترین عنصر ارتباطی جامعه است و توسعه بومی بدون ارتباطات بومی معنا ندارد پس توسعه بدون توسعه زبان بومی یک کشور قابل اجرا نیست و هرگونه سیاست گذاری توسعه بدون توسعه زبانی و سیاست گذاری مربوط به آن محکوم به شکست و انقطاع است. این موضوع با مطالعه رابطه زبان با جامعه و رابطه زبان با تغییرات اجتماعی قابل مطالعه و بررسی است که این نوشتار ان را دنبال کرده است.

تعداد 604 اثر کف دست راست و چپ از 12 گروه ایرانی، شش گروه دارای منشا زردپوستی و شش گروه دارای منشا سفید پوستی، گردآوری شده و برای خط شماری اشکال کف دست مورد مطالعه قرار گرفت. تفاوت های زیادی در اندازه اشکال کف دست در تمام مناطق کف دست در میان این گروه ها مشاهده شد.
تفاوت های بین گروهی نشان داد که همه آن ها معنی دارند و در نتیجه در شجره حاصل از این تفاوت ها گروه های دارای منشا زردپوستی از سایر گروه ها جدا شدند که با تاریخ قومی گروه های مورد مطالعه تطابق داشت. بنابر این، نتایج به دست آمده نشان می دهد که خط شماری اشکال کف دست می تواند به عنوان یکی از مهم ترین عوامل در نشان دادن تفاوت های گروهی(جمعیتی) و نیز مطالعات ژنتیکی به کار رود.

بررسی پدیده گوناگونی های قومی-زبانی وپیوندآن با هویت ملی هدف اصلی بحث حاضر است.نگاهی گذرا به دورنمای قومی-زبانی جهان نشان می دهد که الگوی یک کشور، یک قوم ویک زبان بیشتر یک استثناست تا قاعده. تنوعات و تفاوتهای قومی- زبانی در کشورهای مختلف زمینه ای است مناسب برای به وجود آمدن مسائل زبانی،اجتماعی و سیاسی گوناگون مانند انتخاب زبان های رسمی و ملی.این که کدام الگوی سیاست گذاری زبانی برای پیوند میان تعلق قومی و همبستگی ملی کارآمدتر است،مسئله مورد توجه این بحث است. نگرش های تکثرگرا و وحدت گرا دو چار چوب کلی سیاست گذار برای حل مسائل زبانی هستند و الگوهای به کار گرفته شده در کشورهای مختلف معمولا دریکی ازاین دوچارچوب کلی قرارمی گیرند.رایج ترین این الگوها در انتخاب زبان رسمی در یک کشور الگوهای تک زبانی،چند زبانی و ترکیبی است. با بررسی نقاط قوت و ضعف هر یک از این الگوها، چنین نتیجه گرفته شده است که الگوی ترکیبی برای حفظ تعادل و پیوند میان احساس تعلق قومی و همبستگی و هویت ملی مناسب تر و کارآمدتر به نظر می رسد.

ازنشانه های فرهنگی هرقوم وجامعه ای نامگذاری افراداست.در بین ساحل نشینان جنوب ایران وبه ویژه ساکنان جزیره قشم، شیوه نامگذاری غیررسمی رواج زیادی دارد.دراین شیوه،اسامی به صورت رسمی به کار نمی رودو معمولا با تخفیف و یا تغییر ساختارکلمه ویا اضافه کردن پسوندهایی که نشانه لقب است همراه می باشد.در این مقاله ضمن اشاره ای به برخی ازاین نام ها، دلایل به کارگیری این گونه نامگذاری غیر رسمی وکارکرد اجتماعی این شیوه نامگذاری در بین اهالی قشم وساحل نشینان جنوب ایران مورد بررسی وتحلیل قرارمی گیرد.

هدف از انجام دادن این پژوهش سنجش نگرش والدین نسبت به روابط دختر و پسر و عوامل موثر بر نگرش آن ها بوده است. در این راستا این پژوهش می بایست به دو پرسش عمده پاسخ گوید:الف.نگرش والدین نسبت به روابط دختر و پسر چیست؟
ب.عوامل موثر بر نگرش والدین کدامین هستند؟
در این زمینه به طور عمده هفت فرضیه اصلی مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند که به طور مجزا عوامل موثر بر نگرش والدین را نسبت به روابط دختر وپسر مورد سنجش قرار می دهند.
این پژوهش در ارتباط با والدین دانش آموزان دبیرستان های منطقه چهار آموزش و پرورش تهران به مرحله اجرا در آمده است که عوامل هفتگانه زیر:1.درجه دینداری والدین،2.فشارهای هنجاری،3.رسانه های داخلی و خارجی،4.میزان گرایش به فرهنگ غرب،5.نیاز والدین به خوشبختی و سر و سامان گرفتن فرزندان،6.تفاوت جنسیتی(فرزند پسرو فرزند دختر)،7.پایگاه اجتماعی والدین،همگی بر نگرش والدین به روابط بین دختر و پسر تاثیر گذارند.
پس از جمع آوری داده ها و پردازش آن ها و آزمون فرضیات تحقیق،با کمک نرم افزارspssوفنون پیشرفته نظیر رگسیون چند متغیره و تحلیل عامل مشخص شد که متغیرهای درجه دینداری والدین،رسانه های داخلی،گرایش به فرهنگ غرب،نیاز والدین به ازدواج موفق فرزندان،نوع جنسیت فرزند دارای روابط معنا داری با متغیر وابسته هستند.