ماهنامه معرفت
سال شانزدهم شماره 9 (پیاپی 120، آذر 1386)

از جمله ویژگی های سلبی عبادالرحمان، که خداوند در آیات 6871 سوره فرقان ذکر کرده، این است که آنان به خدا شرک نمی ورزند و قتل نفس (محترمه) و زنا نمی کنند.
در ادامه، خداوند به کسانی که مرتکب چنین اعمالی بخصوص شرک شوند وعده عذاب جاودان و خوارکننده داده است؛ آنان متحمل عذاب های روحی و جسمی جاودان می گردند.
در اینکه مرتکب گناهان کبیره چه سرانجامی دارد، آیا در آتش دوزخ جاودانه می ماند یا سرانجام، خلاصی می یابد، آراء متفاوتی از سوی مفسران و متکلمان ارائه شده، اما آنچه را قرآن و روایات تایید می کنند این است که چنین افرادی به شرط عدم عناد، مشمول شفاعت واقع می شوند؛ اما آمرزش گناهان آنان شروطی دارد که خداوند در آیه ذکر نموده است: توبه، بازگشت به ایمان، و عمل صالح.
علت ذکر مجدد ایمان پس از توبه این است که گناه کار حین ارتکاب گناه، از روح ایمان منسلخ می شود. بنابراین، ضروری است پس از توبه، مجددا اظهار ایمان کند. ایمان هم وقتی پذیرفتنی است که همراه با عمل صالح باشد، وگرنه صرف لقلقه زبان است. خداوند به کسانی که توبه کنند مژده داده است پس از توبه، گناهانشان را به حسنات تبدیل کند و آثار گناه را از نامه عملشان پاک گرداند. کسانی که توبه می کنند، هم خودشان خشنود خواهند شد و هم خداوند از توبه شان خرسند خواهد گردید.

بر اساس گزارش قرآن کریم، حضرت عیسی علیه السلام به آمدن پیامبری پس از خود به نام «احمد» بشارت داده است. آنچه هر پژوهشگری را به تامل و پژوهش بیشتر وامی دارد، یافتن پاسخ به این پرسش هاست که این بشارت در کجا بیان شده است و حضرت عیسی علیه السلام با چه تعبیری از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آلهیاد کرده است؟ آیا در اناجیل موجود می توان نشانه هایی از این بشارت یافت؟ این نوشتار با بررسی آیه بشارت عیسی علیه السلام تلاش کرده است به پرسش های بالا پاسخ دهد و آیات احتمالی را که در آن عهدین به نبوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشاره کرده اند، جمع آوری کند. اگرچه با توجه به محرف بودن عهدین نمی توان به صورت یقینی ادعا کرد آنچه در این کتاب آمده است همان بشارتی است که قرآن کریم آن را گزارش کرده است.

اناجیل چهارگانه به عنوان معروف ترین بخش عهد جدید، در آغاز آن جای گرفته اند. به رغم پژوهش های وسیع انجام گرفته درباره تاریخ نگارش، هویت نویسندگان و درستی و پیوستگی سند آنها، وحدت نظر قاطعی در این باره وجود ندارد. البته، در کنار چالش ها و تردیدهای جدی و بر اساس برخی قراین و شواهد، حدس و گمان های نیرومندی نیز مطرح است.
واژه «انجیل»، دوازده بار در قرآن به شکل مفرد یاد شده است. تصریح بر وحیانی بودن آن و به عنوان مجموعه آیات نازل شده بر حضرت عیسی علیه السلام، گواهی آن بر حقانیت تورات، تصدیق آن از سوی قرآن، بشارت انجیل درباره بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و فراگیر شدن دعوت او، و تحریف، کتمان و حذف بخشی از آموزه های آن از مواردی است که در قرآن ذکر شده است.
نزول مجموعه ای از آیات وحیانی به نام انجیل و نه کتاب به معنای شناخته شده آن مورد تایید و تاکید قرآن است؛ ولی درباره نگارش آن در زمان حیات مسیح علیه السلام به دست و یا املای وی، نفیا و اثباتا گزارشی ندارد. به رغم وجود انجیل های فراوان، از جمله اناجیل چهارگانه رسمی در عصر نزول قرآن و پیش از آن، قرآن با کاربرد صیغه مفرد در همه آیات مربوط به آن، بر یکی بودن انجیل نازل شده بر مسیح علیه السلام اصرار دارد. نتیجه آنکه وحیانی بودن اناجیل موجود از نظر قرآن، به شدت دچار چالش است. البته گفتنی است که تایید اجمالی اناجیل عصر نزول و بخشی از آموزه های تحریف ناشده آنها از برخی آیات قرآن برمی آید.

این مقاله، درصدد نقد و بررسی اندیشه سیدحسین نصر در زمینه پارادایم «وحدت متعالی ادیان» در حکمت خالده است. دیدگاه نخبه گرا و سنتی مبتنی بر حکمت خالده، بر آن است که معرفت، امری مقدس و برآمده از عقل شهودی می باشد. از این نگاه بر خلاف فلسفه متکی بر عقل استدلالی که سرشتی غیرمتکثره و وحدانی دارد، دین بسان وسیله ای است که انسان را به خدا پیوند می دهد. حال آنکه سنت، محتوای دین را از نسلی به نسل دیگر منتقل می سازد. در این منظر، ادیان دارای باطن یکسانی بوده، اختلاف ظاهری آنها، در نهایت به ظرفیت های مختلف بشری و سرانجام تجلیات گوناگون حق، برمی گردد. دست کاری آدمیان نیز اگرچه در سایه دین اسلام با سهولت بیشتری تامین می شود، اما تمامی ادیان به مثابه راه های پرفراز و نشیبی اند که سرانجام انسان را به قله سعادت و کامیابی می رسانند که در نتیجه، نفس در یک مرتبه بهجت آمیز وارد بهشت ابدی می شود. در این مقال، مؤلفه هایی همچون ترس، محبت و معرفت و یا تاکید بر سعادت و فضیلت مطرح که جملگی مبین این وحدت باطنی و مابعدالطبیعی میان ادیان است.

حقیقت پیامبری در فلسفه مشاء، بر مبنای شایستگی های نفسانی پیامبر تبیین می گردد. این نوع نگاه برخاسته از نگاه کلی فلسفه به تمام هستی است؛ چشم اندازی که می توان آن را چشم اندازی زمینی و انسانی نامید. چشم انداز فیلسوف، نظرگاه انسان نشسته بر زمین است که با استمداد از عقل زمینی خویش سعی در فهم هستی دارد و با نگاهی طبیعی به طبیعت و ماورای آن می نگرد. در این نوع نگاه تلاش می شود تا وجه تفاوت پیامبر با دیگران را در درون پیامبر و در ویژگی ها و اوصاف نفسانی او جست وجو کرد. مطابق با این نوع نگرش، پیامبر با داشتن ویژگی هایی همچون کمال قوای ناطقه، محرکه و متخیله ممتاز دیگر مردمان است. دقیقا به دلیل وجود همین شایستگی هاست که او صلاحیت پیامبری و تخاطب با عالم ملکوت را یافته است. در سوی دیگر، نگاه کلامی نگاهی ماورایی است؛ چراکه کلام تعهد به تدین دارد و از این رو، از چشم اندازی دینی به تمام مسائل می نگرد. به تبع این نوع نگاه، پیامبر انسانی است که گزینش شده و «انتخاب شدن» از جانب خداوند حقیقت اصلی نبوت را تشکیل می دهد. در عین حال، نه متکلم منکر صلاحیت های ذاتی پیامبر است و نه حکیم از عامل گزینش غافل می باشد.

فلاسفه اسلامی، بر خلاف متکلمان مسلمان که پس از برخورد با مسئله «امامت» به مثابه یکی از اصول دین به استدلال و تحلیل آن پرداخته اند، صرفا با پیشبرد دستگاه فلسفی خویش ضرورت وجود انسانی را تصدیق کرده اند که به لحاظ دینی عنوان امام بر او اطلاق می گردد. از این رو، رویکرد فلسفه و حکمت به امامت مستقل از کلام اسلامی بوده، دارای نگاه قانونمندی و روشی متمایز از رویکرد کلامی است.
قاعده «لطف»، که دست مایه عظیم متکلمان در تحلیل محورهای مختلف امامت است، در حکمت و فلسفه جای خود را به قاعده «امکان اشرف» و «واسطه گری در فیض وجود به عالم» داده و وجهه کلامی مسئله امامت جایگاهی وجودشناختی و جهان شناختی پیدا می کند. بدیهی است که نتیجه این امر تحولی ارزشی و تاثیری در پی خواهد داشت.

پل ریکور، فیلسوف معاصر فرانسوی، در این مقاله نقش استعاره در ایجاد معانی جدید در زبان را بررسی می کند. وی با اقتباس از برخی نویسندگان معاصر، تمام پیش فرض های سنت بلاغی قدیم را مورد تردید قرار می دهد و می گوید: استعاره فقط برای زینت گفتار به کار نمی رود، بلکه به عنوان روشی است که معانی جدید به وسیله آن وارد زبان می شود.
ریکور استدلال می کند که استعاره ها از تنش میان دو لغت به وجود می آیند. چنانچه آنها به شیوه ای غیرمعمول و غیر از معانی حقیقی به کار روند، شنونده را به راه های جدیدی از فهم رهنمون می شوند. هنگامی که استعاره ها کارکرد استعاری خود را از دست بدهند. به عنوان یکی از معانی چندگانه لغت، سر از لغت نامه درمی آورند. با این توضیح، می بینیم که کاربرد استعاره باعث ایجاد معانی جدید در فرهنگ لغت می شود. ریکور ادعا می کند که شیوه استعاری نه تنها در گفتار دینی، بلکه در شعر، هنر و حتی در علم نیز دخیل است.

هدف از این پژوهش استنباط حکم شرعی «اهانت» به بزرگ ترین شخصیت دین مسیحیت، حضرت عیسی مسیح علی نبینا و آله و علیه السلام از درون «سنت مسیحیت» است. در این زمینه، نخست ارزش و اهمیت «سنت» در بین مذاهب مسیحی و دیدگاه کاتولیک ها درباره استمرار و تداوم سنت بررسی می گردد و به دنبال آن، نظریه «خطاناپذیری» پاپ و دلایل قدرت و حق تشریع کلیسا و پاپ تبیین می شود و سپس حکم اهانت به حضرت عیسی علیه السلام از درون سنت مسیحی و فتاوای پاپ استنباط خواهد شد. در پایان، حکم اهانت به رسولان مسیح و مجازات توهین به پاپ و همچنین احکام و کیفرهای دادگاه تفتیش عقاید کلیسای رومی به دلیل نقشی که در کشف حکم اهانت به مسیح علیه السلام بر اساس سنت مسیحیت دارد، شناسایی و بررسی می شود

حرکات مغرضانه غربی ها، و تلاش آنها در جهت معرفی اسلام به عنوان دین جنگ و شمشیر و اتهام آنها به مسلمانان به عنوان پدیدآورندگان «جنگ مقدس» سبب شده تا نویسندگان مسلمان در مقابل این گونه حرکات موضع گیری نمایند.
متن حاضر سعی دارد تا با مقایسه متون مقدس تورات، انجیل و قرآن سهم تورات در تحریک یهودیان به جنگ را معرفی نماید. نیز نویسنده می کوشد تا آیات و کلمات ناظر به صلح و دوستی را از میان کتب مقدس استخراج نموده و به عنوان راه کاری برای دوری از تعصبات دینی، و نیل به سوی صلح و آرامش جهانی ارائه نماید

در نهج البلاغه، دنیا زیاد مورد نکوهش قرار گرفته، به گونه ای که ممکن است چنین برداشت شود که دنیا مایه درد سر و پدیده زشتی است که موجب فریب و گم راهی انسان می شود؛ اما واقعیت آن است که اولا، حضرت علی علیه السلام در کنار نکوهش دنیا، گاه آن را تحسین کرده اند. در واقع، این دل بستگی ها و تعلقات روحی به دنیا است که پیامدهای ناگوار و تبعات سوئی به دنبال دارد و همین ها مورد مذمت قرار گرفته است. ثانیا، مخاطب حضرت علی علیه السلام قاسطین، ناکثین و مارقین هستند و آن حضرت از نوع نگرش آنها نسبت به دنیا بیزار و متنفرند و دید آنها را نسبت به دنیا مورد سرزنش قرار می دهند.