نشریه آفات و بیماریهای گیاهی
سال هفتاد و چهارم شماره 2 (پیاپی 82، اسفند 1385)

در راستای اجرای طرح تحقیقاتی بررسی بیوسیستماتیک گونه هایSpermophilus Bennett, 1835 (Mammalia: Rodentia) در استان زنجان و تاثیر زمستان خوابی بر شاخص های فیزیولوژیکی آن صفات مرفولوژیک و بیولوژیک Spermophilus fulvus نیز مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور بر اساس موقعیت جغرافیایی استان زنجان از چهار ایستگاه تحقیقاتی (زنجان، سلطانیه، ابهر و قیدار) تعداد 72 نمونه (45 نمونه ماده و 27 نمونه نر) بطور زنده صید گردید. صفات مورد استفاده برای مطالعات مرفولوژیک شامل: طول کلی بدن، طول سر و بدن، طول دم، طول پای عقب، طول گوش بر حسب میلی متر و وزن بدن بر اساس گرم اندازه گیری شدند. نتایج مرفومتریک از این صفات نشان داد که جانوران نر بجز صفت طول دم، در بقیه صفات از جانوران ماده بزرگتر و سنگین تر می باشند و در حالت بلوغ جانوران نر رنگ تیره تری نسبت به جانوران ماده دارند. در مطالعات بیولوژیکی، رشد و نمو تدریجی جانور از بدو تولد تا زمان بلوغ، افزایش مصرف روزانه غذا تا شروع زمستان خوابی (تا اواسط مرداد ماه 44 گرم)، کاهش مصرف غذا در طول زمستان خوابی (در اواخر مهر ماه 26 گرم، در اواخر آبان ماه 5/4 گرم و اواخر آذر ماه صفر گرم) مورد بررسی قرار گرفت. کوتاه ترین و بلندترین زمان زمستان خوابی در این جانوران به ترتیب 107 و 150 روز شمارش گردید و از این مدت نیز 13 روز آن بدون انقطاع و پیوسته بود. در سال، دو بار (اوایل فروردین و اواخر خرداد) تولید نسل کرده و هر بار 7- 5 نوزاد به دنیا آوردند

کنه پهن سیب زمینی Polyphagotarsonemus latus (Banks) از آفات مهم مناطق گرمسیری و گلخانه ای می باشد. اولین بار این آفت از مزارع سیب زمینی منطقه جیرفت در سال 1380 برای ایران گزارش شد. بیولوژی کنه پهن در شرایط آزمایشگاهی و تغییرات جمعیت آن در شرایط مزرعه ای در منطقه جیرفت به مدت دو سال مطالعه شد. بررسی مراحل رشدی کنه با استفاده از روش تهیه دیسک برگ سیب زمینی در ظروف پتری و با 20 تکرار در دمای 1± 25 درجه سانتی گراد، رطوبت 10% ±70 و دوره روشنایی 10: 14 ساعت (تاریکی:روشنایی) انجام و طول دوره تفریخ تخم 32/1 روز، دوره لاروی 1/1، مراحل غیر فعال 12/1 روز و بعد از بلوغ قبل از تخم ریزی 3/1 روز و طول یک نسل 84/4 روز تعیین گردید. طول عمر برای کنه نر 9/7 روز و برای ماده 76/9 روز با میانگین تخم ریزی 53/30 تخم در دوره تخم ریزی تعیین گردید. تغییرات جمعیت کنه پهن بر روی شش رقم کشت غالب سیب زمینی در منطقه جیرفت (آریندا، دیاموند، مارادونا پریمور، اگریا و کنکورد (راموس و سانته در سال دوم)) همراه با شدت علائم و میزان خسارت کنه روی هر رقم در یک مزرعه تحقیقاتی مطالعه گردید. تجزیه و تحلیل داده های آماری نشان داد ارقام آریندا، دیاموند و پریمور در سال اول و آریندا، مارادونا و راموس در سال دوم به ترتیب حاوی بیشترین و ارقام اگریا و کنکورد در سال اول و سانته و کنکورد در سال دوم کمترین میانگین جمعیت کنه بودند. بیشترین میزان خسارت کنه برای ارقام آریندا، مارادونا و دیاموند و کمترین برای ارقام سانته و کنکورد در منطقه جیرفت به ثبت رسید.

کنترل علف های هرز چند ساله بدلیل سیستم زیرزمینی گسترده بسیار دشوار است. در این پژوهش که در سال های 83-1381 صورت گرفت، عوامل اکوفیزیولژیکی مؤثر بر جوانه زنی و کاهش جوانه زنی ریزوم علف هرز شیرین بیان بصورت آزمایش های جداگانه در خزانه و آزمایشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ریزوم ها در دمای پایین تر از 6 درجه سانتی گراد جوانه نزدند و ریزوم ها برای جوانه زنی به حداقل 154 درجه- روز نیاز داشتند. نیاز حرارتی کل نیز از 50 در صد جوانه زنی تا برداشت 3549 درجه- روز تعیین شد. نتایج آزمایش کنترل جوانه زنی بوسیله یخ آب در چهار سطح دمای انجماد 0، 3-، 5- و 10- درجه سانتی گراد و رطوبت خاک در سه سطح ظرفیت زراعی، غرقاب و خشک در 4 تکرار نشان داد که غرقاب در دمای 5 درجه سانتی گراد منجر به کاهش جوانه زنی شد و ریزوم ها در دمای 3- درجه سانتی گراد و پایین تر از آن در تمامی سطوح رطوبت خاک جوانه نزدند. در آزمایش تنش خشک شدگی در شرایط آزمایشگاهی، ریزوم هایی که 10 روز در دماهای 25 درجه سانتی گراد و بالاتر قرار گرفتند، جوانه نزدند. در کل نتایج این پژوهش نشان داد که امکان کنترل جوانه زنی ریزوم شیرین بیان با استفاده از روش های فیزیکی بصورت آزمایشگاهی وجود دارد.

افزایش کارایی مصرف منابع توسط گیاهان زراعی خسارت ناشی از رقابت علف های هرز را کاهش خواهد داد. تاثیر تراکم و آرایش کاشت ذرت دانه ای (L. Zea mays) بر کارایی مصرف نور ذرت و سلمه تره در سطوح مختلف تراکم سلمه تره در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1383 مورد بررسی قرار گرفت. عامل اول یعنی تراکم کاشت ذرت شامل 70 و 105 هزار بوته در هکتار، عامل دوم آرایش کاشت ذرت شامل کشت بصورت یک ردیف و دو ردیف روی پشته و عامل سوم تراکم های علف هرز سلمه تره در چهار سطح 0، 5، 10 و 15 بوته در متر طولی ردیف بود. نتایج نشان داد که کارایی مصرف نور ذرت در شرایط حضور سلمه تره در تراکم ها و آرایش های کاشت مختلف ذرت کاهش یافت. تراکم بیشتر ذرت باعث افزایش کارایی مصرف نور ذرت و سلمه تره نسبت به تراکم کمتر آن شد. آرایش کاشت دو ردیفه ذرت نیز باعث افزایش کارایی مصرف نور ذرت و کاهش کارایی مصرف نور سلمه تره در مقایسه با آرایش کاشت تک ردیفه آن شد. البته تاثیر آرایش کاشت بر کارایی مصرف نور ذرت و سلمه تره به اندازه تاثیر تراکم نبود.

در یک آزمایش صحرایی، کارایی شش استرین از باکتری Bacillus که از مزارع گندم استان های مرکزی، گلستان و مازندران و 11 استرین از باکتری فلورسنت از جنس Pseudomonas که از مزارع کرج و استان مرکزی جداسازی شده بود برای کنترل بیولوژیک بیماری سیاهک سخت جو (Ustilago hordei) با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی و با 3 تکرار در مزرعه در روی جو رقم کارون در کویر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که استرین های (B2) Bacillus lichniformis و B. cereus (B3) بیماری را کاملا کنترل کردند. درصد آلودگی جو به این بیماری در تیمارهای Bacillus sp. (B1)، B. cereus (B4)، B. subtilis (53) وB. subtilis 71 بین 119/0 تا 617/0 متغیر بود و به طور معنی داری کمتر از شاهد آلوده بود (0.01 < P).
در بین استرین های Pseudomonas استرین های Pseudomonas fluorescens bio V (C15)، P. fluorescens bio V (E2)، P. fluorescens (D11) و P. fluorescens bio I (32) با 13/0 تا 207/0 درصد آلودگی بیشترین اثر را در کنترل بیماری داشتند. سایر استرین های Pseudomonas مورد آزمایش نیز در کنترل بیماری مؤثر بوده و با شاهد آلوده اختلاف معنی دار داشتند.

کاتوس علف هرزی چندساله، مهاجم و پیچان از تیره استبرق است که در بسیاری از نقاط ایران بویژه باغ ها مشکل ساز شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر دما بر توانایی تولیدمثل رویشی کاتوس انجام گرفته است. این آزمایش طی سال های 83-1382 در بخش تحقیقات علف های هرز مؤسسه تحقیقات گیاهپزشکی کشور بصورت:الف: بررسی اثر دمای بالای صفر بر تکثیر رویشی قطعات ریشه بصورت فاکتوریل با 4 تکرار که فاکتور اول مدت نگهداری ریشه (0 (شاهد)، 24، 48، 96 و 192 ساعت) در آون، فاکتور دوم طول ریشه (3، 6، 9 و 12 سانتی متر) و فاکتور سوم دمای آون (10، 20 و 30 درجه سانتی گراد) بود، و ب: بررسی اثر انجماد بر تکثیر رویشی قطعات ریشه بصورت طرح فاکتوریل با 4 تکرار که فاکتور اول مدت انجماد (0 (شاهد)، 24، 48 و 96 ساعت)، فاکتور دوم طول ریشه (3، 6، 9 و 12 سانتی متر) و فاکتور سوم دمای انجماد (1-، 3- و 5- درجه سانتی گراد) بود، انجام گرفت. در آزمایش الف، دمای 20 و 30 درجه سانتی گراد در تمام شرایط، ریشه کاتوس را از بین برد، اما تعدادی از ریشه ها پس از 24، 48 و 96 ساعت نگهداری در 10 درجه سانتی گراد، زنده ماندند. در آزمایش دوم، دمای 5- درجه سانتی گراد در تمام شرایط و دمای 3- درجه سانتی گراد پس از 96 ساعت ریشه کاتوس را از بین برد، اما تعداد اندکی از ریشه ها در دمای 1- درجه سانتی گراد در تمام شرایط و 24 و 48 ساعت نگهداری در 3- درجه سانتی گراد، زنده ماندند. بدین ترتیب، به نظر می رسد خشک شدن و انجماد، راهکار هایی مناسب برای مدیریت این علف هرز مشکل ساز می باشد.

این بررسی دو سال پیاپی و در مناطق تویسرکان، سمنان، کرج و دو نقطه در البرز مرکزی به نام های سولقان و میگون انجام شد که طی آن ضمن انتخاب باغ های مخلوط و همچنین باغ های جدا از هم سیب و گردو در نقاط مختلف و بکارگیری نوارهای مقوایی چین دار و تله های فرمونی، مشاهدات مربوط به تله های فرمونی یک بار در هفته و مشاهدات مربوط به نوارهای مقوایی چین دار هفته ای یک بار در باغ های آزمایشی و روزی یک بار در جعبه های حاوی نوارهای برداشت شده از درختان صورت گرفت. بررسی های مقایسه ای در مورد تعداد نسل، روند پرواز و تراکم جمعیت کرم سیب روی سیب و هم چنین گردو به عمل آمد. در بررسی های انجام شده در دو منطقه تویسرکان و سمنان معلوم شد که در هر دو نقطه، کرم سیب دارای سه نسل روی گردو و سیب بوده ولی نسل های کرم سیب روی گردو با تاخیر 16-6 روزه ظاهر می شوند. در منطقه کرج نیز ضمن آنکه کرم سیب دارای سه نسل روی سیب و گردو بوده است فعالیت آفت روی گردو با تاخیری 14 روزه آغاز شد. این بررسی ها در دو نقطه کوهستانی سولقان با ارتفاع 1900 متر و میگون با ارتفاع 1920 متر در البرز مرکزی و ضمن بهره گیری از تله های فرمونی انجام شد. نتایج حاصله حاکی است که در هر دو منطقه کرم سیب دارای دو نسل روی گردو و سیب بوده ولی روند ظهور نسل ها روی گردو با تاخیری حدود 10-7 روز صورت می گیرد. تاخیر در شروع فعالیت کرم سیب روی گردو از دیدگاه مدیریتی اهمیتی فوق العاده دارد به این معنا که سم پاشی بر علیه این آفت که در حال حاضر تنها راه مبارزه با آن می باشد اگر در زمان درست انجام نشود و با چند روز اشتباه صورت گیرد هیچ گونه اثر رضایت بخشی نخواهد داشت و به عبارت آخر اختلاف های زمانی فوق در شروع فعالیت این آفت روی سیب و گردو باید دقیقا مورد توجه دست اندر کاران قرار گیرد و نکته آخر آنکه در تمام این بررسی ها، تراکم جمعیت کرم سیب در باغ های گردو و سیب مورد مقایسه قرار گرفتند که در همه موارد تراکم کرم سیب روی گردو کمتر از تراکم آن روی سیب بود.

به منظور بررسی مقاومت یولاف وحشی (Avena ludoviciana Durieu.) به علف کش کلودینافوپ پروپارژیل، آزمایش های گلخانه ای و زیست سنجی بذر در ظرف پتری در طی سال های 83-1381 صورت گرفت. آزمایش های گلخانه ای شامل آزمایش های غربال کردن و تعیین درجه مقاومت و آزمایش های زیست سنجی در ظرف پتری شامل تعیین دزی از علف کش که باعث 50% بازدارندگی طول ساقه چه توده حساس (ID50)، تعیین میزان حساسیت توده ها به علف کش ها و تعیین درجه مقاومت بود. آزمایش ها بر روی 12 توده یولاف وحشی جمع آوری شده از سه استان فارس، مرکزی و خوزستان با علف کش کلودینافوپ - پروپارژیل، انجام گرفت. آزمایش های غربال کردن توده ها در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. در این آزمایش ها توده های یولاف وحشی در مرحله 4-2 برگی با دز توصیه شده علف کش سم پاشی شدند. چهار هفته بعد از سم پاشی درصد وزن خشک توده ها و درصد گیاهان زنده مانده هر توده نسبت به شاهد (بدون علف کش) محاسبه و نمره دهی بر اساس استاندارد EWRC انجام شد. در مرحله بعد واکنش توده ها در برابر 1/0 تا 16 برابر دز توصیه شده علف کش کلودینافوپ - پروپارژیل ارزیابی و درجه مقاومت آن ها محاسبه شد. آزمایش های زیست سنجی بذر در ظرف پتری در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گرفتند. در این آزمایش ها درصد طول ساقه چه توده ها نسبت به شاهد (آب مقطر)، 7 روز پس از اعمال تیمار علف کش به بذرهای جوانه زده سنجیده شد. ID50 توده حساس تعیین گردید و در مرحله بعد واکنش کلیه توده ها به آن سنجیده شد. درجه مقاومت توده ها نیز محاسبه شد. نتایج حاصل از کلیه آزمایش های گلخانه ای و زیست سنجی بذر نشان داد که سه توده KR1، KR2 و KR3 از استان خوزستان به علف کش کلودینافوپ پروپارژیل مقاوم می باشند.