فصلنامه منابع طبیعی ایران
سال پنجاه و نهم شماره 4 (زمستان 1385)

شناخت مناطق برداشت و کانون های بحران تولید رسوبات بادی از مراحل اولیه و پایه ای برای مدیریت و کنترل فرسایش بادی به شمار می آید. برای شناخت مناطق برداشت و کانون های بحران از روش IRIFR.E.A (اختصاصی-احمدی) استفاده شده است. این روش پژوهش ها بر پایه ژئومورفولوژی است. بر اساس پژوهش های ژئومورفولوژی منطقه مورد بررسی از دو واحد تشکیل شده است، واحد دشت سر شامل یک تیپ و یازده رخساره و واحد پلایا شامل دو تیپ جلگه رسی و تیپ کویر که هشت رخساره را در بر می گیرد. از نظر رسوب دهی، رخساره ها به دو گروه تقسیم می شوند، به طوری که هفت رخساره در دشت سر پوشیده با کدهای 2-3-1، 2-3-2، 2-3-3، 2-3-5، 2-3-8، 2-3-9، 2-3-10، دارای رسوب دهی 6000-1500 تن در کیلومتر مربع در سال و چهار رخساره دشت سر پوشیده با کدهای 2-3-4، 2-3-6، 2-3-7، 2-3-11 دارای رسوب دهی 1500-500 تن در کیلومتر مربع در سال هستند. بنابراین به طور متوسط از واحد دشت سر (تیپ دشت سر پوشیده) بین 12500تا 48000 تن رسوب در کیلومتر مربع در سال تولید می شود. در واحد پلایا چهار رخساره با کدهای 3-1-1، 3-1-2، 3-2-2 و 3-2-3 دارای رسوب دهی بین 1500 تا 6000 تن در کیلومتر مربع در سال و چهار رخساره با کدهای 3-1-3، 3-1-4، 3-1-5، 3-2-1، دارای رسوب دهی بین 500 تا 1500 تن در کیلومتر مربع در سال هستند که در مجموع بین 8000 تا30000 تن در کیلومتر مربع در سال تولید می کنند. بررسی مورفوسکوپی، کانی شناسی و بررسی رابطه بین قطر ذرات و فاصله حمل نشان می دهد که به جز دو نمونه از 18 نمونه، فاصله حمل بین 20 تا 50 کیلومتر بوده است، که نشان می دهد فاصله حمل خیلی دورتر از منطقه است و اغلب رسوبات از کشور افغانستان به این نواحی حمل شده اند. بررسی بادهای غالب و فرساینده منطقه نشان می دهد که بادهای جهت شمال متمایل به شمال غرب به عنوان اصلی ترین و مخرب ترین بادهای غالب منطقه محسوب می شوند. در شرایط کنونی و در اثر خشکسالی های 6 ساله 1382-1376، در تمام فصول سال جابه جایی ماسه رخ می دهد که در فصل های بهار و تابستان به اوج خود می رسد که با توجه به خشک بودن دریاچه این عمل تشدید شده است.

دشت یزد – اردکان یکی از مناطق توفان خیز و حساس به فرسایش بادی در کشور است. از سال 1367 تاکنون اقدامات پراکنده ای در زمینه اندازه گیری دبی جریان رسوبات بادی در این منطقه صورت گرفته است که هنوز هم ادامه دارد. در سال 1381 برای نخستین بار طرح ملی احداث ایستگاه های رسوب سنجی فرسایش بادی در دشت یزد به اجرا درآمد. بدین منظور دو ایستگاه ثابت و بیش از پنج پایگاه موقت اندازه گیری دبی جریان رسوب در دشت یزد احداث شد. به منظور ایجاد ایستگاه های یاد شده ازتله های رسوبگیر مواد جهشی، که عملکرد مناسب آنها در طرح های تحقیقاتی قبلی به اثبات رسیده بود، استفاده شد. نمونه برداری هر 10 روز یک بار یا بعد از وقوع توفان های شدید صورت می گرفت. به منظورپردازش مقادیر دبی رسوب و رسم خطوط هم جریان ماسه بادی، از روش درون یابی نقاط با استفاده از معادله کریجینگ معمولی ونرم افزار سورفر استفاده شد. سپس با انتقال خطوط هم ارزش جریان ماسه به محیط ایلویس نقشه مربوطه تهیه شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در پاره ای از نقاط مرکز دشت یزد، به ویژه در محدوده تپه های ماسه ای، دبی جریان حمل ماسه بیشتر از سایر نقاط است و اغلب به بیش 1750 کیلوگرم در واحد عرض یک متر در سال می رسد. از دشت سرپوشیده (زمین های دشت رسی) به سمت دشت سر های پخش آب و لخت (دشت های با پوشش سنگفرش بیابانی) مقدار بار رسوبی به شدت کاهش می یابد، و به کمتر از 50 کیلوگرم در واحد عرض یک متر به مدت یک سال می رسد. نتایج اندازه گیر ی ها بیانگر این واقعیت است که برای اصلی حرکت رسوب حمل شده در دشت یزد از قطاع غربی تا جنوب غربی است، درحالی که باد های غالب و گاه توفانی از قطاع شمال غرب تا غرب می وزند. همین مسئله سبب شده تا امتداد یا برای یافتگی خطوط هم جریان ماسه بادی در دشت یزد نیز شمال غربی – جنوب شرقی باشد. از سوی دیگر در ماه های فصل بهار، به ویژه از اردیبهشت تا خرداد نیز، بیشترین مقدار رسوب حمل شده دیده می شود. تجزیه وتحلیل توزیع ارتفاعی رسوبات جهشی نشان داد که بیش از 85 درصد رسوبات در طبقه ارتفاعی کمتر از 50 سانتی متر، حدود 12 درصد آن در ارتفاع 100-50 سانتی متر و تنها کمتر از 5 درصد جمعیت جهشی در ارتفاع بیش از 100 سانتی متر حرکت می کنند.

این تحقیق ضمن بررسی عوامل مهم مؤثر بر فرسایش و رسوب دهی حوزه آبخیز مورد مطالعه با استفاده از مدل های تجربی MPSIAC و EPM، به مقایسه رسوب ویژه برآورد شده در هر روش می پردازد. با بررسی ژئومورفولوژی حوزه آبخیز مورد مطالعه، 2 واحد، 15 تیپ، 9 رخساره، 75 رخساره ژئومورفولوژی اولیه و 198 واحد کاری تشخیص و تفکیک شد. ارزیابی عوامل مؤثر بر فرسایش و رسوب دهی حوزه آبخیز در هر واحد کاری با استفاده از روش های تجربی MPSIAC و EPM انجام شد. همچنین با در نظر گرفتن این موضوع که افزایش شیب و رواناب سطحی تاثیر قابل توجهی بر تولید رسوب سازندها یا سنگ های مقاوم ندارد، رسوب ویژه حوزه در دو حالت با و بدون در نظر گرفتن مساحت واحد های کاری دارای سازند مقاوم به فرسایش مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که در گستره هر واحد کاری سرشت سنگ از نظر مقاومت به فرسایش بارزترین عامل بوده و این مورد در کلیه رخساره ها صادق است. همچنین بررسی رسوب ویژه حوزه آبخیز نشان داد که با در نظر گرفتن واحد های کاری دارای سازند مقاوم، رسوب ویژه 54/18 تن در هکتار در سال، پس از حذف تاثیر عوامل شیب و رواناب سطحی بر واحد کاری با سازند مقاوم به 12/12 تن در هکتار در سال کاهش یافت.

به منظور برآورد دبی سیلاب، روش های متعددی وجود دارد که برخی از آنها روش های آماری و برخی دیگر تجربی اند. برای کسب اطمینان از نتایج قابل قبول باید به محدودیت های روش و شرایط محیطی و هیدرولوژیک منطقه توجه داشت. در این تحقیق سعی شده سیلاب های منطقه غرب استان مازندران با تفکیک محدوده تحقیقاتی به واحدهای هیدرولوژیکی همگن و یکنواخت، به کمک روش های مختلف آماری از جمله روش سیل شاخص، روش سری معادلات همبستگی و روش معادله همبستگی و میانگین نسبت ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. در انتها با توجه به نتایج حاصله، بهترین روابط منطقه ای سیلاب ها در هر واحد هیدرولوژیک پیشنهاد شده است. نتایج تحقیق نشان داد که برای تحلیل رودخانه های با رژیم جریان بارانی برفی، باید روش سری معادلات همبستگی و برای رودخانه های رژیم جریان برفی بارانی، باید از روش معادله همبستگی و میانگین نسبت ها استفاده شود. در رودخانه های با رژیم جریان بارانی، روش سیل شاخص بهترین روش تحلیل سیلاب تشخیص داده شد.

در این تحقیق، دو حفره کوچک (200 مترمربع) و متوسط (700 مترمربع) زاد آوری نشده به ترتیب متاثر از برش تک گزینی پایه ای و تک گزینی گروهی واقع در جنگل غالب راش (Fagus orientalis Lipsky)به همراه عرصه مخروبه قطع یکسره (حدود 10000 مترمربع) در شمال کشور (منطقه سنگده پل سفید) بررسی شد. در هر یک از این نقاط، پس از پاک تراشی، نهال های طبیعی راش، کنده شده از توده های مجاور، در چهار کرت 3 × 3 متر غرس شد. نتایج در پایان چهارمین دوره رویش نشان داد که زنده مانی نهال ها در محوطه برش تک گزینی پایه ای (63 درصد) بیشتر از آنها در محوطه های برش تک گزینی گروهی (39 درصد) و قطع یکسره (47 درصد) بود. اندازه قطر یقه نهال ها بین 6/10 و 1/11 میلی متر در نوسان بود و در سه عرصه آزمایش تغییر محسوسی نیافت. ارتفاع نهال ها در محوطه های برش تک گزینی پایه ای 7/78 سانتی متر، تک گزینی گروهی 4/71 سانتی متر و قطع یکسره 4/66 سانتی متر بود که به لحاظ آماری تفاوت معنی داری را نشان ندادند. از نتایج این تحقیق در پایان سال چهارم دریافت می شود که استفاده از نهال طبیعی راش، موجود در توده های جنگلی همجوار، به شرط فراوانی قابل قبول، می تواند در دستور کار نهال کاری برای احیای عرصه ها قرار گیرد. در محوطه زادآوری نشده تک گزینی گروهی (با مساحت 700 مترمربع) نهال کاری راش می تواند توصیه شود، حتی اگر در سال های اولیه، کنترل رستنی های مزاحم انجام نپذیرد. در حفره ناشی از اجرای تک گزینی پایه ای به جای نهال کاری راش تجدید حیات طبیعی آن پیشنهاد می شود. توصیه نهال کاری راش در عرصه قطع یکسره بررسی های بیشتری نیاز دارد.

این تحقیق در جنگل دویسه به مساحت 660 هکتار واقع در شمال شرقی شهرستان مریوان در استان کردستان صورت گرفت. با استفاده از یک شبکه نمونه برداری مستطیلی شکل به ابعاد 300 *150 متر، 103 قطعه نمونه در منطقه برداشت و متغیرهای کمی توده های جنگلی، وضعیت تولید جست و پوشش گیاهی ثبت شدند. در ابتدا با در نظر گرفتن عامل های فیزیوگرافی و نیز نقشه گروه های اکولوژیک گیاهی جنگل، واحدهای همگن رویشگاهی مشخص و 38 نمونه خاک و لاشبرگ از واحدهای همگن جمع آوری و آنالیز شد. در نهایت با استفاده از تجزیه و تحلیل مؤلفه های اصلی (PCA) تاثیر عامل های فیزیوگرافی (ارتفاع از سطح دریا، جهت شیب و درصد شیب) و تعدادی از مهم ترین عامل های ادافیکی و لاشبرگ (19 متغیر) بررسی شد. نتایج نشان داد که عوامل مخرب ثانویه آفت و چرای دام بزرگ ترین مانع جست دهی گونه برو هستند. در مورد گونه مازووار اسیدیته خاک، بیشترین تاثیر را در جست دهی این گونه دارد و جست دهی گونه ویول نیز با کاهش pH خاک و لاشبرگ افزایش می یابد. در مورد گونه ویول و مازووار جست دهی با ارتفاع از سطح دریا کاهش می یابد.

در این تحقیق داده های سنجنده HyMap از منطقه کوچک جنگلی در قسمت مرکزی کشور سوئیس و مربوط به تابستان 1998 بررسی شده است. این داده دارای 128 باند طیفی باریک در محدوده nm 2480-450 و اندازه تفکیک زمینی معادل 5/7 متر بوده و با استفاده از هواپیما از ارتفاع 3000 متری برداشت شده است. جنگل مورد مطالعه ناهمگن، ناهمسال و مخلوطی از گونه های مختلف سوزنی برگ و پهن برگ است. ابتدا داده های HyMap بررسی کامل کیفی شدند. نسبت S/N بجز در 6 باند بسیار زیاد بود. تصحیحات هندسی به روش پارامتری و با استفاده از مدل رقومی ارتفاع و داده های ناوبری هواپیما، با دقتی زیاد (4 متر < RMSE) انجام شد. اثرهای اتمسفر بر بازتاب نیز با استفاده از مدل تصحیحات اتمسفری ATCOR-A انجام شد. به منظور طبقه بندی جنگل به لحاظ درجه اختلاط سوزنی برگ و پهن برگ، جداسازی طیفی به صورت خطی با استفاده از چهار عضو نهایی سوزنی برگ خالص، پهن برگ خالص، زمین/نهال و سایه انجام شد. محل این عضو های نهایی به کمک عکس های هوایی 9000: 1 و بازدید میدانی، بر روی تصویر HyMap تعیین و منحنی های طیفی آنها از تصویر استخراج شد. مقایسه نتایج تجزیه و تحلیل با عکس های هوایی مادون قرمز رنگی در مقیاس 9000: 1 نشان می دهد که داده های ابرطیفی و روش جداسازی طیفی خطی قابلیت زیادی (95 درصد) برای طبقه بندی جنگل دارند. به دلیل اجرای مدل خطی جداسازی، به سادگی امکان تعیین حدود آستانه و طبقه بندی تصاویر سهم وجود ندارد، چرا که اختلاط طیفی در واقع غیر خطی است. ازاین رو باید روش های مناسبی را برای این کار جست وجو کرد.

برنامه ریزی صحیح و اصولی برای جنگل های شمال کشور، مستلزم در اختیار داشتن اطلاعات کمی و کیفی دقیق است. در این زمینه نقشه جنگل جزء اطلاعات پایه محسوب می شود. تهیه این نقشه به روش های معمول (تفسیر عکس های هوایی) در سطوح وسیع پرهزینه و زمان بر است. در مقابل، تصاویر ماهواره ای به عنوان یک امکان خوب مطرح اند. در این تحقیق قابلیت داده های ماهواره لندست7 در تهیه نقشه گستره جنگل ارزیابی شد. این بررسی در سطحی معادل یک برگ نقشه 1:25000 (حدود 15000 هکتار) در جنگل های منطقه بابل در استان مازندران و با استفاده از تصاویر ماهواره ای سال 1380 انجام شد. به دلیل وجود تعداد زیادی منطقه مسکونی کوچک و دامداری در این منطقه جنگلی، این جنگل از حالت یکپارچه خارج و تخریب در آن به نسبت زیاد است. در بررسی کیفیت تصویر از نظر رادیومتری و هندسی، خطای راه راه شدگی در باندهای 2و4و5 (به میزان حداکثر ±1DN) و نیز خطای جابه جایی دسته های شانزده تایی خطوط اسکن (به میزان یک پیکسل) وخطای خطوط اسکن تکراری در تمامی باندها مشاهده شد. تصحیح هندسی تصویر به روش ارتو و با استفاده از اطلاعات مداری و مدل رقومی زمین به طور دقیق انجام شد. سپس تصاویر ماهواره ای با روش هایی مانند نسبت گیری های طیفی، تبدیل مؤلفه های اصلی و تسلدکپ مورد پردازش و بارزسازی قرارگرفتند. باند پانکروماتیک نیز به روش های تبدیل فضای رنگ و پاسخ طیفی با باندهای چندطیفی ادغام شد. به منظور ارزیابی صحت نقشه حاصل از طبقه بندی، یک نقشه واقعیت زمینی نمونه ای با 18 قطعه نمونه (360×360 متر) به روش میدانی تهیه شد. طبقه بندی تصویر به دو صورت رقومی (خودکار) و تلفیقی (رقومی - چشمی) انجام شد. تجزیه و تحلیل رقومی با استفاده از طبقه بندی کننده حداکثر تشابه و نمونه های تعلیمی که از طریق کار میدانی تهیه شده بودند، انجام شد. صحت نقشه جنگل حاصله در مقایسه با واقعیت زمینی معادل 56/94 درصد (صحت کلی) بود. ساختار این نقشه به بردار تبدیل شد و برای تفسیر تلفیقی مورد استفاده قرار گرفت. این نقشه در مقایسه با تصاویر رنگی حاصل از ادغام و نیز بهره گیری از اطلاعات غیرطیفی (نقشه های ارتفاع، شیب و... و شناخت از منطقه) مورد تفسیر و ویرایش قرار گرفت. نقشه جنگل جدید از صحت کلی معادل 39/96 درصد برخوردار بود. این نکته بیانگر قابلیت زیاد داده های ماهواره لندست7 برای تهیه نقشه جنگل در مناطق کوهستانی و با قطعات جنگلی پراکنده است.

عناصر رویشی موجود در اکوسیستم طبیعی که نیمرخ بوم شناسی مشابهی برای یک یا چند عامل بوم شناسی دارند، گروه های اکولوژیک را تشکیل می دهند، در حقیقت با تشخیص گروه های بوم شناسی می توان به اختلاف عوامل متغیر محیطی در رویشگاه های مختلف پی برد. هدف از اجرای این تحقیق، شناسایی گروه های اکولوژیک و ارتباط آن با شرایط ادافیک رویشگاه است که در سری چهارم جنگل آموزشی پژوهشی دانشگاه تهران واقع در خیرودکنار نوشهر انجام شده است. به منظور تعیین سطح رولوه (قطعه نمونه) از روش حداقل سطح استفاده شد. بر این اساس سطح قطعه نمونه 400 مترمربع تعیین شد و در پی آن 151 رولوه برای بررسی پوشش گیاهی با استفاده از روش ترکیبی براون بلانکه برداشت شدند. پس از برداشت اطلاعات پوشش گیاهی در نتیجه تجزیه و تحلیلTWINSPAN گروه های بوم شناسی تفکیک شده و در هر گروه گونه های ترجیح پذیر مشخص شدند. بر اساس نتایج گروه های اکولوژیک و حضور گونه های ترجیح پذیر، 36 نقطه برای تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مشخص شد و نمونه های حاصل از آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور تجزیه و تحلیل خصوصیات خاک پیرامون تغییرات پوشش گیاهی، از روش تجزیه و تحلیل چند متغیره مانند تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی PCA استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در گروه اکولوژیک اول با عنصر رویشی Ruscus hyrcanus و گروه دوم با عناصر رویشیAsperula odorata، Viola odorata، Hypericum androsaemum، Dryoptris filix-mass مشخصه های شیمیایی خاک و در گروه های سوم با عناصر رویشی Oplismenus undulatifolia، Cyclamen caucasicum و چهارم با گونه های Mespilus germanica Rumex sanguineus، Solanum kisereitzcki، مشخصه های فیزیک خاک بیشترین تاثیر را دارند. همچنین رویشگاه هایی که گروه های اکولوژیک اول و دوم در آن حضور دارند، وضعیت مناسب تری را دارا می باشند.

در این تحقیق ترکیب پلاسمای منی شامل ترکیب یونی (میلی مول در لیتر) و فشار اسمزی (میلی اسمول بر کیلوگرم) در تاس ماهی ایرانی و ارتباطات فیزیولوژیک آنها در تکرارهای مختلف اسپرم کشی (3 تکرار با توالی 12 ساعت بعد از رسیدگی جنسی) بررسی شد. به این منظور از منی 9 مولد تاس ماهی ایرانی که 24 ساعت بعد از تحریک اسپرم سازی با تزریق داخل عضلانی عصاره هیپوفیز تاس ماهی به روش اسپرم کشی دستی استحصال شدند، استفاده شد. متوسط مقدار اسمولالیتی، سدیم، پتاسیم، کلر، کلسیم و منیزیم در اسپرم کشی اول به ترتیب 1/8 ± 56/82 (میلی اسمول بر کیلوگرم)، 82/6 ± 44/62، 88/0 ± 92/6، 41/5 ± 11/21، 03/0 ± 79/0 و 03/0 ± 51/0 (میلی مول در لیتر) بود. فشار اسمزی در اسپرم کشی اول از اسپرم کشی های دوم و سوم بیشتر بود (05/0P<). غلظت یون های تک ظرفیتی بیشتر از یون های دو ظرفیتی بود (001/0P<). تغییرات منیزیم، کلر و سدیم مانند دیگر یون ها و فشار اسمزی نبود، یعنی در اسپرم کشی دوم کاهش و در اسپرم کشی سوم افزایش یافت. به هرحال، اختلاف معنی داری بین غلظت یون ها در تکرارهای مختلف اسپرم کشی مشاهده نشد (05/0P>).

در پژوهش حاضر، به منظور شناسایی اسیدهای چرب تشکیل دهنده بافت ماهی خاویاری قره برون (Acipenser persicus) و چگونگی تغییرات ناشی از نگهداری آن در سردخانه، از بافت این ماهی بعد از صید، در شرایط تازه و منجمد نمونه گیری شد و پس از استخراج چربی و استری شدن، توسط دستگاه کروماتو گرافی گاز - مایع (مدل Shimazo – 14A)، اقدام به شناسایی و بررسی اسیدهای چرب آن شد. بر اساس نتایج به دست آمده، در فیله قره برون اسیدهای چرب غیر اشباع با 95/88 درصد در بافت ماهی تازه و 63/79 درصد در بافت نمونه منجمد، بیشترین مقدار را داراست. در بافت ماهی تازه میانگین مقدار اسیدهای چرب غیراشباع با زنجیره بلند همانند اسیدهای اولئیک (با 11/45 درصد)، لینولئیک (با 59/3 درصد)، آلفالینولنیک (با 80/2 درصد)، ایکوزاپنتانوئیک (با 75/4 درصد) و دکوزاهگزانوئیک (با 21/2 درصد)، به طور مشخصی فراوانی دارند. در این بین، مقدار اسیدهای چرب غیر اشباع امگا – 3 (3-?) با 09/11 درصد بیشتر است. در طول نگهداری یک ساله در سردخانه نیز علاوه بر کاهش چربی که به کاهش مقدار همه اسیدهای چرب در بافت منجر شده، تغییراتی نیز در مقدار برخی اسیدهای چرب مانند اولئیک (از 11/45 به 27/40 درصد) و آلفالینولنیک (از 80/2 به 65/1 درصد) دیده شد، به طوری که در سطح 95درصد معنی دارند. همچنین، نسبت اسیدهای چرب سری امگا 3 به امگا 6 در بافت ماهی تازه، 69/1 برآورد شد که مقدار چشمگیری است. با توجه به نتایج به دست آمده، زمان نگهداری ماهی قره برون در سردخانه نباید بیشتر از 12ماه باشد.

در تحقیق حاضر به منظور بررسی آلودگی صوتی شهر یزد، ابتدا یک خیابان به عنوان منطقه شاهد (خیابان قیام) برای بررسی مکان های مختلف یک خیابان و روزهای هفته انتخاب شده و سپس با توجه به نتایج به دست آمده از خیابان نمونه، 10 خیابان به طور تصادفی از کل خیابان های شهر برای اندازه گیری آلودگی صوتی ناشی از ترافیک انتخاب شد. اندازه گیری انجام شده در سال 1382 با استفاده از ترازسنج صوتی بر اساس زمان بندی استاندارد ایران، نشان می دهد که درمنطقه نمونه تفاوت معنی داری با احتمال 99 درصد بین دو مکان ابتدا و محدوده میانی خیابان وجود دارد و از لحاظ روزهای هفته فقط جمعه با احتمال 99 درصد با سایر روزهای هفته تفاوت معنی داری دارد. همچنین رابطه همبستگی بین تعداد وسایل نقلیه و تراز معادل صدا در منطقه نمونه، با احتمال 99 درصد معنی دار است. در مناطق 10گانه کمترین میانگین تراز معادل صدا در خیابان تیمسار فلاحی برابر 2/74 دسی بل در شبکه وزنی (A) و بیشترین میانگین تراز معادل صدا در خیابان آیت الله کاشانی 9/77 دسی بل در شبکه وزنی (A) ثبت شد. همچنین رابطه همبستگی میان تراز معادل صدا و تعداد وسایل نقلیه موتوری در مناطق 10گانه، با احتمال 95 درصد معنی دار می باشد. در این تحقیق میزان آلودگی صوتی کلیه مناطق اندازه گیری شده بیشتر از استاندارد ایران بود.

چکیده:در این تحقیق، تولید خمیر کاغذ از کاه گندم استان خراسان، با استفاده از فرایند نیمه شیمیایی سولفیت خنثی (NSSC) بررسی شد. ابتدا، ابعاد الیاف کاه گندم اندازه گیری شده، سپس ترکیبات شیمیایی کاه براساس استاندارد TAPPI مشخص شد. شرایط پخت شامل دما در دو سطح (165 و 175)، زمان در سه سطح (20، 30 و 40 دقیقه) و سولفیت سدیم در سه سطح 12، 14 و 16 درصد انتخاب شد و در تمام پخت ها، نسبت سولفیت سدیم به کربنات سدیم 2 به 1 بود. پس از مرحله پخت، جداسازی اولیه الیاف با استفاده از پالایشگر آزمایشگاهی انجام شد. پس از آن، بازده کل (بازده بعد از پخت)، بازده بعد از الک و لیگنین باقیمانده در خمیر کاغذ تعیین شد. سپس از بین خمیر کاغذهای ساخته شده، تعدادی از آن برای ساخت کاغذ دست ساز و تعیین خصوصیات فیزیکی و مقاومتی آن برگزیده شدند. اندازه گیری درجه روانی اولیه این خمیر کاغذها نشان داد که با افزایش درصد سولفیت سدیم و درجه حرارت، درجه روانی کاهش می یابد. دو ویژگی شاخص مقاومت در برابر ترکیدن و مقاومت در برابر تا شدن در اثر افزایش دما و درصد سولفیت سدیم، به طور معنی داری افزایش یافتند، ولی در مورد شاخص مقاومت در برابر پاره شدن و طول پاره شدن، تاثیر عوامل متغیر معنی دار نبود. با مقایسه نتایج به دست آمده، تیمار (175، 30 و 16 درصد سولفیت سدیم) به عنوان شرایط بهینه پخت خمیر کاغذ نیمه شیمیایی سولفیت خنثی برای ساخت کاغذ کنگره ای برگزیده شد.

در این تحقیق مدول الاستیسیته ویژه و مدول های برشی (مماسی و شعاعی) در جهت شعاعی تنه درخت درگونه سرو سیمین (Cupressus arizonica) بررسی شد. نمونه برداری از درختان دست کاشت واقع در جنگل سرو سیمین دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران انجام شد و قطعات مورد آزمایش فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی بر پایه روش استاندارد بین المللی ISO و TAPPI در چهار نقطه از مغز تا پوست تهیه شدند. برای اندازه گیری مدول الاستیسیته ویژه و مدول های برشی از روش غیرمخرب ارتعاش آزاد در تیر دو سر آزاد استفاده شد. در ادامه، همبستگی بین این مدول ها با پهنای دوایر سالیانه، جرم ویژه و درصد مواد استخراجی بررسی شد. نتایج نشان داد که مدول الاستیسیته ویژه از مغز تا پوست به طور معنی داری کاهش می یابد و همبستگی معنی داری بین این خاصیت مکانیکی و پهنای دوایر سالیانه وجود دارد. بین مقادیر مدول برشی شعاعی و مماسی از مغز تا پوست تفاوت معنی داری مشاهده نشد. اما مقادیر مدول برشی شعاعی همبستگی معنی داری را با جرم ویژه نشان دادند.

صنعت خمیر کاغذ از پسماندهای کشاورزی در سطح جهان با چالش های جدی مواجه است. کاربرد توالی های کلردار برای رنگبری خمیر کاغذهای شیمیایی از پسماندهای کشاورزی، علاوه بر آلودگی های شدید زیست محیطی، دستیابی به سیستم بسته کارخانه ای را غیرممکن ساخته است. در این تحقیق، استفاده از توالی کاملا بدون کلر (O/Q/OP) بر خمیر کاغذ سودای کاه گندم بررسی شد. در مرحله لیگنین زدایی با اکسیژن (O)، از زمان در دو سطح 90 و 150 دقیقه، مقدار هیدروکسید سدیم بین 1 تا 5/4 درصد و درصد خشکی بین 8 تا 16درصد (با تغییرات 2 درصد) استفاده شد. مرحله رنگبری با پروکسید هیدروژن تقویت شده با اکسیژن (OP) در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول، مقدار پروکسید هیدروژن بین 1 تا 4 درصد متغیر بود و در بخش دوم، با ثابت نگه داشتن مقدار پروکسید هیدروژن در مقدار 4 درصد اثر مواد افزودنی DTPMPA، MgSO4 و Na2Si2O3 در دو زمان 90 و 120 دقیقه ارزیابی شد. نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان می دهد که در مرحله لیگنین زدایی با اکسیژن، تاثیر درصد هیدروکسید سدیم، درجه حرارت و درصد خشکی بر عدد کاپا، گرانروی و درجه روشنی در سطح 1 درصد معنی دار است و با استفاده از 1 درصد هیدروکسید سدیم در زمان 90 دقیقه تقریبا 43 درصد لیگنین زدایی حاصل می شود. در مرحله OP نیز نتایج حاصل حاکی از تاثیر معنی دار درصد پروکسید هیدروژن، درجه حرارت و ترکیبات مختلف مواد افزودنی است که در این میان نقش سیلیکات سدیم در حصول درجه روشنی بالاتر از 80 (%ISO) و کاهش شدید پروکسید هیدروژن مصرف شده بارز است و مقدار افزودن این ترکیب نیز باید حداقل 2 درصد باشد. اندازه گیری مقاومت های مکانیکی خمیر کاغذ رنگبری نشده و رنگبری شده نشان می دهد که عملیات رنگبری به صورت بسیار گزینش پذیر انجام شده است و مقاومت های حاصله برتر از مقاومت های خمیر کاغذ رنگبری شده با توالی CEH است. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد که با استفاده از فرایند رنگبری کاملا بدون کلر O/Q/OP می توان از یک سو درجه روشنی و ویژگی های مقاومتی بیشتری را در مقایسه با توالی CEH به دست آورد و از سوی دیگر، مقدار AOX را به صفر رساند که از لحاظ زیست محیطی اهمیت زیادی دارد.

کاغذ اسکناس باطله که یکی از کاغذهای اسنادی مقاوم در حالت تر محسوب می شود، به همراه انواع کاغذهای چک، سفته و چک های مسافرتی، سالانه بیش از 1000 تن در کشور قابل دستیابی است. تحقیق در زمینه بازیافت این کاغذها، علاوه بر آشکارسازی پیچیدگی های بازیافت این نوع کاغذها، می تواند راهگشای بازیافت انواع مختلف کاغذهای مقاوم در حالت تر باشد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که تهیه خمیر به روش های معمول از این کاغذ ممکن نیست و بازیافت کاغذ اسکناس به یک مرحله پیش تیمار اسیدی درpH=3 به مدت 4 ساعت و در دمای محیط و سپس یک مرحله تیمار اسیدی در pH=3 و در دمای 95 درجه سانتیگراد به مدت 5/1 ساعت نیاز دارد. بازده خمیر غربال شده حاصله حدود 67 درصد و مقدار اسید مصرفی 1 درصد کاغذ باطله مصرفی تعیین شد. انجام جوهرزدایی روی خمیر حاصل از تیمار اسیدی نشان داد که تغییری در شفافیت خمیر ایجاد نمی شود که نشان دهنده عدم هیدرولیز و جداشدن جوهر از سطح الیاف است. تیمار قلیایی روی خمیر حاصل از تیمار اسیدی موجب هیدرولیز جوهر شد، به طوری که با تیمار قلیایی با 3 درصد سود سوزآور نسبت به وزن الیاف در دمای 95 درجه سانتیگراد به مدت 2 ساعت و شست وشوی معمولی خمیر با آب موجب افزایش شفافیت خمیر از 57 درصد به 75 درصد شد.

چوب های کم قطر به قطر تقریبی 30-5 سانتی متر در ایران و سراسر جهان به مقدار زیادی وجود دارد و در صنایع چوب استفاده می شود. برای بررسی بازار چوب های کم قطر صنوبر و محصولات چوبی آن در ایران، اطلاعات کتابخانه‎ای از حدود پنج مرکز دولتی ایران استخراج و عملیات محاسباتی(مانند رتبه بندی ها و تعیین تراز معاملاتی) بر روی آنها انجام شد. پرسشنامه های تکمیل شده توسط فروشندگان عمده چوب گرد صنوبر و محصولات چوبی در برخی مراکز استان ها، تجزیه و تحلیل آماری شدند. برای تعیین درصد معنی دار بودن اختلاف جواب دو نوع فروشنده عمده از آزمون Mann Whitney U استفاده شد. با در نظر گرفتن آمار تولید فراورده های چوبی جنگلی و مساحت جنگل کاری و همچنین نتایج پرسشنامه ها و منابع تحقیقاتی، در کشور با کمبود چوب گرد صنوبر و افزایش تقاضای چوب و محصولات چوبی مواجه ایم. در اواخر دوره مطالعه (1372 الی 1382)، تولید چوب در کشور روند کاهشی داشته و با توجه به روند واردات سالیانه در دوره 11ساله، دولت به طور ناگهانی مجبور به جبران کمبود چوب و محصولات چوبی به ارزش 200 میلیون دلار با آزادی واردات چوب در سال 1382 شد. کمبود چوب های کم قطر صنوبر نیز به دلیل عدم تناسب تراکم و پراکنش کارخانه های استفاده کننده از چوب گرد صنوبر با صنوبرکاری وجود دارد. بر اساس آزمون و تجزیه و تحلیل آماری، نوسانات، مشکلات و وضعیت بازار چوب گرد صنوبر در بازار محصولات چوبی حاصله نیز صدق می‎کند و وابسته شدن به واردات موجب نوسان شدید قیمت‎ها و جایگزینی رقیبان خارجی می‎شود.

تاثیر نوزده ساله قرق و چرا بر تغییرات پوشش گیاهی در منطقه جنوب شهرستان زنجان که از سال 1364 توسط اداره کل منابع طبیعی استان تحت مدیریت قرق قرار دارد، بررسی شد. به این منظور، چهار ترانسکت در داخل و چهار ترانسکت 30 متری در مجاور قرق، دربرای عمود بر شیب مستقر شد. روش نمونه برداری تصادفی و سیستماتیک بود و از 16 پلات یک متر مربعی استفاده شد. ترکیب گونه های گیاهی با ارزش خوشخوراکی کلاس یک در داخل قرق نسبت به مجاور قرق تفاوت قابل توجهی داشت و280 درصد افزایش مشاهده شد. همچنین ترکیب گیاهان زیادشونده و مهاجم در داخل قرق نسبت به منطقه چرا کاهش زیادی نشان داد. تولیدگیاهی قرق نسبت به مجاور آن به طور تقریب دو برابر شد.

منطقه باغ شاد بخشی از پارک ملی خجیر به مساحت 2310 هکتار است. این منطقه در 22 کیلومتری شرق تهران و در جنوب جاده هراز قرار دارد. از نظر موقعیت جغرافیایی در فاصله بین? 41? 36? 35 و? 33? 39? 35 عرض شمالی و? 29? 40? 51 و? 52? 46? 51 طول شرقی قرار گرفته است. در این تحقیق پوشش گیاهی منطقه بر اساس روش براون_ بلانکه بررسی شد. تشکیلات گیاهی اصلی و فرعی بر مبنای معیار فیزیونومیکی مشخص و در هر یک بر اساس معیارهای فلورستیکی و اکولوژیکی افراد جامعه تشخیص داده شد. برای تعیین سطح قطعات نمونه در هر فرد جامعه از روش سطح حداقل استفاده شد و در مجموع 85 قطعه نمونه از کل منطقه برداشت شد. اطلاعاتی که از قطعات نمونه برداشت شد، شامل ضریب فراوانی _ چیرگی و ضریب جامعه پذیری گونه های گیاهی بود. تجزیه و تحلیل داده های جامعه شناختی گیاهی با استفاده از نرم افزار آنافیتو (Anaphyto) به دو روش رسته بندی و طبقه انجام گرفت. با توجه به اینکه در منطقه مورد بررسی افراد جوامع گیاهی متعددی وجود داشت، پس از تجزیه و تحلیل اولیه به تجزیه و تحلیل جزیی اقدام شد. سپس با استفاده از نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل قطعات نمونه و گونه ها، جدول جامعه شناسی گیاهی ساخته شد. بر این اساس 9 جامعه گیاهی و 6 زیر جامعه گیاهی در منطقه مورد بررسی تشخیص داده شد. پس از تعیین محدوده جوامع و زیرجوامع گیاهی، نقشه جامعه شناسی گیاهی منطقه با استفاده از نرم افزار Arc View 3.1 تهیه شد.

در این تحقیق اثر شدت های چرا در شرایط مختلف مرجع (بدون چرا)، کلید (چرای متوسط) و بحرانی (چرای شدید) بر ترکیب گیاهی، مقاومت مکانیکی، نفوذپذیری و رطوبت خاک طی دو سال متوالی 1383 و 1384 در منطقه ساوجبلاغ اندازه گیری شد. اطلاعات حاصل از طرح به صورت کرت های دو بار خردشده در قالب بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد، که در آن مناطق مورد مطالعه به کرت های اصلی، زمان نمونه گیری به کرت های خردشده و عمق نمونه گیری به کرت های دو بار خردشده اختصاص یافتند. در قالب طرح آماری تجزیه و تحلیل داده ها با نرم افزار Spss (نسخه 12) انجام شد و در صورت معنی دار بودن اختلاف بین تیمار ها، برای مقایسه میانگین ها و گروه بندی از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که مقاومت مکانیکی درعمق30-15 سانتیمتر نسبت به 15-0 به طور معنی داری افزایش یافت. مقاومت مکانیکی در انتهای دوره چرا نسبت به ابتدای دوره چرایی افزایش یافت. رطوبت خاک از منطقه مرجع به منطقه بحرانی کاهش یافت و این کاهش با گذشت زمان ادامه یافت و رطوبت خاک در عمق دوم به طور معنی داری نسبت به عمق اول بیشتر بود. نفوذپذیری در ابتدای دوره چرا بیشتر از انتهای دوره چرا و مقدار آن در منطقه بحرانی کمتر و بین سه منطقه دارای اختلاف معنی داری بود. مقادیر نفوذپذیری به ترتیب در مناطق مرجع، کلید و بحرانی 7/3،2/3 و3/2 میلیمتر در دقیقه تعیین شد. ترکیب پوشش گیاهی با افزایش شدت چرا تغییر عمده ای کرد، به طوری که با افزایش شدت چرا گندمیان و بوته ای ها به ترتیب 7/43 و8/51 درصد کاهش و پهن برگان علفی 5/26 درصد افزایش یافتند. در منطقه بحرانی بیشترین پوشش گیاهی مربوط به پهن برگان علفی شامل گیا هان مهاجم و سمی Peganum harmala و persica Rosa، Ceratocarpus sp. بود، که نشان دهنده سیر قهقرایی در اثر چرای مداوم و بیش از ظرفیت مرتع است.

کتیرا، یکی از مهم ترین محصولات فرعی اکوسیستم های مرتعی، در منطقه زاگرس مرکزی ایران است که ارزش اقتصادی زیادی دارد. در این زمینه در کشور، روش مناسبی برای ارزیابی اکولوژیک رویشگاه های گونه های مولد کتیرا وجود ندارد. هدف از این تحقیق، تعیین شاخص های مهم رویشگاهی دو گونه گون مولد کتیرا به نام های گون سفید (Astragalus gossypinus Fischer) و گون زرد (A.verus Oliver) است تا پس از آن بتوان بر اساس شاخص های تعیین شده، رویشگاه های مختلف را طبقه بندی و آنها را از نظر قابلیت و بهره برداری ارزیابی کرد. این پژوهش در پانزده مکان مرتعی ناهمگن که در رویشگاه های گونه های سفید و زرد قرار دارند و به صورت تصادفی انتخاب شدند در استان اصفهان انجام گرفت. مکان های مرتعی از نظرشرایط کمی و کیفی گون ها گستره متفاوتی از ضعیف تا خوب را شامل می شد. مهم ترین ویژگی های اکولوژیک مکان های مرتعی در چهار بخش اقلیم، خاک، فیزیوگرافیک و پوشش گیاهی تعیین شد. به منظور بررسی تشابه موجود بین مکان های مرتعی و طبقه بندی آن از روش تجزیه و تحلیل خوشه ایاستفاده شد و برای تعیین شاخص های رویشگاهی مؤثر با توجه به نتایج طبقه بندی، متغیرها مورد تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه قرار گرفت. نتایج نشان داد که پانزده مکان مرتعی بر روی دندروگرام حاصل ازتجزیه خوشه ایدر سطح تشابه 88 درصد، به وسیله دوازده عامل محیطی به چهار گروه تفکیک شد. متغیرهای دوره خشکی، ماده آلی و سنگریزه خاک روی تولید محصول کتیرای سفید و متغیرهای کل پوشش تاجی گون، ارتفاع بوته، دوره یخبندان، شیب، ضریب خشکی دمارتن و ظرفیت کاتیون تبادلی در تولید محصول کتیرای زرد نقش مؤثری داشتند. متغیر ماده آلی برای گون سفید اهمیت نسبی زیادی از خود نشان داد. همچنین متغیرهای کل پوشش تاجی گون و دوره یخبندان از اهمیت نسبی حداکثر و متغیرهای شیب و ارتفاع بوته از اهمیت نسبی کمتری برای گون زرد برخوردارند. مدل های پیشنهادی نیز برای گونه های گون، درسطح معنی دار بودن05/0، تولید محصول کتیرا را به صورت مناسبی برآورد می کنند.