مجله کشاورزی دانشگاه تهران
سال پنجم شماره 2 (پیاپی 7، آذر 1382)

برای مقایسه اثر روش های مختلف کشت بر خصوصیات عملکرد گیاه پیاز یک آزمایش فاکتوریل شامل سه روش کشت (بذر، نشاء و سوخجه) و دو رقم پیاز (آذرشهر و سفید کاشان) درقابی طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. در هر رقم تاثیر روش های کشت بر عملکرد و کیفیت محصول معنی دار بود. عملکرد رقم آذرشهر در روش کشت سوخچه ها حدود 30 درصد بیشتر از روش کشت بذر بود. در رقم سفید کاشان بیشترین عملکرد از روش کشت نشاء حاصل شد ولی تفاوت آن با دو روش دیگر معنی دار نبود (5 p>./.). تفاوت درصد کاهش وزن سوخ ها در انبار معنی دار بود. در رقم آذرشهر کمترین آن مربوط به کشت بذر و بیشترین آن مربوط به کشت نثاء بود. در رقم سفید کاثان مقدار درصد کاهش رزن در روش کشت نشاء کمترین و بیشترین آن مربوط به کشت بذر بود. بیشترین درصد ماده خشک در رقم آذرشهر از کشت بذر ولی در رقم سفید کاشان بیشترین درصد ماده خشک مربوط به روش کشت سوخچه ها بود.

ؤلفه های جوانه زدن و رشد گیاهچه 25 رقم کلزا، در شش سطح شوری ری ناشی از کلرور سدیم (nacl) برحسب هدایت الکتریکی صفر، سه، شش، نه، 12 و 15 دسی زیمنس بر متر در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. کاهش درصد جوانه زدن ارقام کلزا بر اثر افزایش سطح شوری تا هدایت الکتریکی 12 دسی زیمنس بر متر معنی دار نبود. ولی زمان لازم برای جوانه زدن با افزایش شوری محیط رشد افزایش پیدا کرد. همبستگی درصد و سرعت جوانه زدن، همچنین درصد جوانه زدن و طول ریشه چه در. بیشترین سطح شوری مثبت و معنی دار بود. در ارقام مقاوم به تنش شوری درصد و سرعت جوانه زدن و طول ریشه چه بیشتر بود. براساس دو مؤلفه درصد و سرعت جوانه زدن، ارقام کلزا در سه گروه دسته بندی شدند. از عکس العمل مؤلفه های مختلف جوانه زدن نتیجه می شود که هدایت الکتریکی مطلوب برای گیاه کلزا در دامنه 6-3 دسی زیمنس بر متر است.

در این تحقیق امکان تصفیه پساب های صنعتی و آب های آلوده به فلز سرب نوسط خاک و گیاه بررسی شد. در داخل نه عدد لیسیمتر زهکش دار استوانه ای شکل به قطر 60 و ارتفاع 100 سانتی متر از جنس پلاستیک، خاک سبک و دارای بافت لوم شنی ریخته شد. پس از اجرای عملیات کاشت و تا هنگام استقرار گیاه، لیسیمترها با آب چاه و سپس با آب آلوده به سرب (دو میلی گرم در لیتر) آبباری شدند. برای بررسی تاثیر کاشت گیاهان آفتابگردان، یولاف و نی در جذب سرب، هر یک از آنها در سه لیسیمتر کشت شدند. همچنین برای تعیین توانایی مجموعه خاک- گیاه در جذب فلز سرب نمونه هاگ از آب ورودی به لیسیمترها و زه آب خروجی از آنها در تناوب های مناسب تهیه و تجزیه گردید. نتایج نشان داد که غلظت سرب در نمونه های زه آب در تمامی تیمارها کمتر از حد مجاز بود. این امر نشان می دهد که عملکرد مجموعه خاک- گیاه در جذب فلزسرب از آب آلوده مطلوب است. در انتهای دوره آزمایش نمونه های گیاهی نیز برای تعیین میزان جذب سرب از خاک تهیه و تجزیه شد. دامنه تغییرات جذب فلز توسط اندام های مخنلف ی هی از 154/. تا 56./. در!د بود که بر پالایش گیاهی در سیستم دلالت دارد. با تعیین بیلان جرمی مشخص شد که غلظت فلز سرب در خاک لیسیمترها بیشتر از حد مجاز خاک های کشاورزی بوده و این خاک ها بسیار آلوده می باشند.

اثر تنش ناشی از عدم تامین آب کافی بر میزان پروتئین محلول و اسید آمینه پروئین در سه رقم نخود ایرانی (جم، پیروز و کوروش) در یک آزمایش فاکتوریل درقابی طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه بررسی شد. سطوح آبیاری شامل روزانه، سه، شش و نه روز یک نوبت بود. میزان پروتئین محلول و اسید آمینه پروئین برگ و ریشه در دو مرحله رولی و زایشی اندازه گیری شد. بر اثر تنش ناشی از کم آبی میزان پروتئین های محلول در برگ و ریشه در دو مرحله رشد کاهش یافت. مقدار اسید آمینه پروئین در مرحله رویشی بیشتر از مرحله زایشی و میزان آن در رقم پیروز بیشتر از دو رقم جم و کوروش بود. این امر نشن می دهد که تحمل رقم نخود پیروز نبت به تنش آبی بیشتر از دو رقم دیگر می باشد.

از روش کشت بساک برای خالص کردن لاین ها و کوتاه کردن مدت زمان اجرای برنامه های اصلاح نبات استفاده می شود ولی کم بودن کارآیی تولید کالوس و گیاهچه سبز، استفاده از روش کشت بساک در برنامه های اصلاحی را محدود کرده است. لذا بررسی ماهیت ژن های کنترل کننده این صفات برای تعیین خط مشی اصلاحی و انتخاب والدین ضروری است. در این تحقیق توارث پذیری تولید کالوس و گیاهچه سبز در کشت بساک برنج تعیین شد. از تعداد 10 ژنوتیپ حاصل از یک تلاقی دای آلل یک طرفه بین پنج ژنوتیپ خزر،سپیدرود، هاشمی، علی کاظمی و نعمت برای ارزیابی قابلیت تولید کالوس و گیاهچه سبز استفاده شد. تجزیه واریانس قابلیت ترکیب پذیری عمومی (gca) و قابلیت ترکیب پذیری خصوصی (sca) نشان داد بیشترین قابلیت ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی دار در صفات درصد گیاهچه سبز و درصد باززایی کل مربوط به ژنوتیپ های خزر و هاشمی بود. لذا این ارقام برای تولید گیاهچه سبز و تولید لاین های خالص مناسب می باشند. توارث پذیری خاص در صفات مورد بررسی کم بود. به عبارت دیگر سهم عوامل عیرافزایثی در کنترل این صفات زیاد بود. نتایج تجزیه هیمن نیز این موضوع را تایید نمود. لذا مشخص شد که ژن های مؤثر بر افزایش درصد گیاهچه سبز و درصد باززایی غالب بوده و بیشترین مقدار تولید گیاهچه سبز و باززایی را می توان در نسل اول (f1) تلاقی ارقام خزر و هاشمی مشاهده نمود.

در این تحقیق اثر ساکارز و تنظیم کننده های رشد بر تحمل به یخ زدگی در گیاه نخود بررسی شد. ریزنمونه های تولید شده در محیط های کشت، پس از واکشت در سه محیط کشت ms، بدون هورمون با 30 و 10 گرم در لیتر ساکارز (به ترتیب الف، ب وج) و دارای یک میلی گرم در لیترiba، 1/. میلی گرم در لیتر bap و 30 گرم در لیتر ساکارز (ج)، به مدت 20 روز در دمای چهار درجه سانتی گراد و سپس به مدت یک ساعت در هر یک از دماهای صفر، 4-، 8-، 2 1-، 16- و 20- درجه سانتی گراد در شرایط تنش سرمایی قرار داده شدند. میزان تحمل به یخ زدگی پس از تجزیه پروبیت براساس نقطه lt تعیین شد. نتایج نشان داد که تحمل گیاهان به یخ زدگی در محیط (الف) بیشتر از سایر محیط های کشت بود. لذا اگر به گزینی گیاهان در محیط (الف) انجام شود، علاوه بر تفکیک ارقام مختلف، آثار منفی کاهش غلظت ساکارز در محیط کشت و یا نیاز به استفادهاز بعضی از تنظیم کننده های رشد نیز منتفی می باشد.