فهرست مطالب

آموزش مهندسی ایران - پیاپی 36 (زمستان 1386)

فصلنامه آموزش مهندسی ایران
پیاپی 36 (زمستان 1386)

  • تاریخ انتشار: 1386/12/07
  • تعداد عناوین: 14
|
  • صفحه 0
  • محمدحسین میرباقری، پرویز دوامی صفحه 1
    این مقاله قسمت سوم از موضوع پدیده فرار مغزهاست که در آن به ارائه راهکارهای کاهش این پدیده پرداخته شده است. در مقاله اول به تاریخچه این پدیده پرداخته] 1 [و تقسیم بندی پدیده فرار مغزها بر اساس دوران تاریخی آن به سه دوره قبل از انقلاب (پادشاهی)، دوران انقلاب و بحران و دوران تثبیت و آرامش نسبی تقسیم شد و آمار مهاجرت در هر یک از این دوره ها مورد بررسی قرار گرفت. درمقاله دوم] 2 [نظریات صاحبنظران از دیدگاه تخصصی آنان همانند دیدگاه های جامعه شناسی، اقتصاد، سیاسی، فرهنگی و حقوقی در زمینه علل مهاجرت نیروهای کارآمد و نخبه جمع آوری و بررسی شد. در نهایت، مجموعه عوامل و انگیزهای مطرح شده در زمینه فرار مغزها به الف. انگیزه های سیاسی و امنیتی؛ ب. انگیزه های فرهنگی؛ پ. انگیزه های حرفه ای و علمی ت. عوامل اقتصادی؛ ث. عوامل اجتماعی تقسیم شدند. در مقاله حاضر سعی شده است تا حد امکان مجموعه ای از راهکارهایی که در تعدیل، تغییر یا رفع انگیزه های پدیده فرار مغزها موثر هستند، ارائه شود.
    کلیدواژگان: فرار مغزها، انگیزه ها، مهاجرت، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، راهکار و پیشگیری
  • محمدرضا حمیدی زاده صفحه 31
    طراحی و استقرار سیستم های دانش اگرچه فرایندی عمومی دارند، اما بنا به ماهیت دانشی که در بطن سیستم قرار گرفته است، تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند. دانش هم هر چند واژه ای مشترک برای تمام علوم، اطلاعات، تجربه ها و تحلیلهای بشری است، اما براساس ماهیت اجزای آن به حوزه های بسیار متنوع و گسترده ای تفکیک و طبقه بندی می شود که هر یک تخصص خاص خود را می طلبد. آنچه در این مقاله در چارچوب مهندسی دانش بر مبنای نگرش سیستمی مطرح، بررسی و تحلیل شده است، به جنبه های نرم و عمومی دستیابی به دانش سازمانی مربوط می شود. با مطرح کردن وظایف و شیوه کار مهندس دانش، نقشه کشی دانش بررسی می شود. با شناخت ابعاد، فرایند و راهکارهای نقشه کشی دانش، معماری دانش معرفی می شود. در مهندسی سیستم دانش اصول دستیابی به خلاقیت در هفت روش بالاترین سطح تجرید، وسعت قبل از عمق، بی نظمی توام با انضباط، تجزیه پیش از تلفیق، توجه به عملکرد پیش از توجه به شکل ظاهری، ترکیب جفتی محکم و ترکیب جفتی سست در عملکرد و گذر از کارکرد به شکل بررسی می شود. برای تعیین راهبرد طراحی سیستم دانش در فرایند مهندسی دانش روش های طراحی با رعایت وظایف هیئت سایه و فعالیتهای مهندسی سیستم دانش عرضه می شوند. بخش پایانی مقاله به ارائه ابزارها و عملکردهای مهندسی دانش از نظر متخصصان شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی اختصاص دارد.
  • سیامک فرشاد، بابک ابراهیمی، احسان خاوندکار صفحه 59

    مهندسی ارزش متدولوژی سامانه مند و گروه گرایی است که با تجزیه و تحلیل کارکردهای محصول/خدمت تلاش می کند تا با ارزش ترین کارکرد با صرف کمترین هزینه را بدون چشمپوشی از ایمنی، قابلیت اطمینان، قابلیت نگهداری و تعمیرات، کیفیت و سایر مشخصه های مطلوب محصول/خدمت محقق سازد. از سوی دیگر، متدولوژی TRIZ با گردآوری کاراترین تجربه های حاصل از اختراعات و حل مسائل پیچیده طراحی و مهندسی، امکان شناسایی همزمان کارکردهای مفید و زیانبار و مولفه های فیزیکی یک محصول/خدمت و ارائه بهبود یافته ترین کارکرد جایگزین برای آن را داراست. در این میان، بروز قابلیتهای هم افزایی این دو متدولوژی امکان کاربری همزمان آنها را در حل مسائل، بهبود کارکرد و افزایش ارزش جالب توجه می سازد. استقرار سامانه ای مهندسی با رویکرد عام همواره یکی از دغدغه های اصلی مدیران در پروژه هاست. در این مقاله ضمن معرفی ابزار توانمند و کارایTRIZ و بازنمایی نقاط ضعف مهندسی ارزش در مرحله آنالیز کارکرد-نمودارFAST و فرایند ایده پردازی، از خلال بررسی امکان هم افزایی این دو متدولوژی، به ارائه مدل کارکردی جدیدUHP-FAST برای آنالیز کارکرد پرداخته شده است. همچنین، از خلال مدل ارائه شده و قابلیتهای افزوده شده توسط آن در مرحله اطلاعات و مدل بهبود یافته طوفان ذهنی به وسیله TRIZ در قالب طوفان ذهنی جهتدار، به فرایند ایده پردازی مرحله خلاقیت پرداخته شده است. در نهایت، با توجه به مدل ارائه شده و اعمال این مدلها و پیشفرضها در برنامه کاری سنتی مهندسی ارزش، برنامه کاری جدید برای مهندسی ارزش و استقرار سامانه ای مهندسی و فراگیرتر پیشنهاد شده است.
    مهندسی ارزش،TRIZ، مدل آنالیز کارکردیUHP-FAST**، طوفان ذهنی جهتدار و برنامه کاری.

    کلیدواژگان: مهندسی ارزش، TRIZ، مدل آنالیز کارکردیUHP، FAST**، طوفان ذهنی جهتدار و برنامه کاری
  • مسعود شفیعی، وحید یزدانیان صفحه 81
    ارتباط صنعت و دانشگاه با توجه به میزان تاثیرگذاری آن در فرایند توسعه دانش محور و پایدار در طول تاریخ مورد توجه عموم صاحبنظران به خصوص سیاستگذاران قرار گرفته و بحثهای متعددی نیز درباره ابعاد این ارتباط مطرح شده است. با مروری دقیق بر راهبرد کشورهای مختلف در این خصوص، می توان دیدگاه غالب را نگرشی آمیخته با اثربخشی فوری به ارتباط این دو نهاد از منظر نحوه فعالیت آنها دانست که به ارائه راهکارهای مقطعی یا شتابزده ای منجر شده است که از آن به «راهکارهای مبتنی بر رهیافتهای عملگرا» تعبیر می شود. این امر به خصوص در دوران انقلاب صنعتی در کشورهای توسعه یافته گستردگی داشته است و متاسفانه، امروزه بدون توجه به الزامات زمانی و مکانی و نیز علی رغم بازنگری کلی کشورهای توسعه یافته در رهیافتهای مذکور، توسط برخی از کشورهای کمتر توسعه یافته دنبال می شود. با عبور از دوران صنعتی و رسیدن به دوران فرا صنعتی، بازنگری در روش های قدیمی و استخراج روش های نوین نگرشی جدید را به ارتباط صنعت و دانشگاه ایجاد کرد که بر تحلیل نوع فعالیت این دو نهاد همراه با در نظر گرفتن تاثیر سایر نهادهای مرتبط استوار است و راهکارهای استخراج شده با این دیدگاه را «راهکارهای مبتنی بر رهیافتهای نهادگرا» می نامیم. در این مقاله پس از ارائه توصیف الزامات و تاکیدات مرتبط با صنعت و دانشگاه، ابتدا به ذکر نتایج حاصل از رهیافتهای عملگرای ارتباط صنعت و دانشگاه پرداخته و سپس با ذکر ناکارآمد بودن این رهیافت، به خصوص با توجه به تجربه کشور، آسیب شناسی نهادگرای ارتباط صنعت و دانشگاه توصیف شده است. در پایان مقاله، راهکارهای حاصل از نگرشنهاد گرایانه ارتباط صنعت و دانشگاه در قالب رهیافت نهادگرا ارائه شده است.
    کلیدواژگان: عملگرایی، نهادگرایی، توسعه دانایی محور، علم و فناوری و ارتباط صنعت و دانشگاه
  • حسین مهربان جهرمی، فریدون شعبانی نیا صفحه 111
    در این مقاله ضمن معرفی سیستمهای عملیات از راه دور و خصوصیات آنها، پارامترهایی که به منظور بررسی و ارزیابی این سیستمها باید مورد توجه قرار گیرند، معرفی شده اند. در سال 1985 «ورتوت» و «کویفت» شاخصی را شامل 32 ویژگی برای ارزیابی سیستمهای عملیات از راهدور مکانیکی یا ماشینی ارائه کردند که در این شاخصها به پارامترهایی نظیر پایداری، ردیابی و عوامل امنیتی توجه نشده یا به صورت ناچیز در نظر گرفته شده است. در این مقاله ضمن تعمیم و تصحیح دستهبندی های یاد شده و با استفاده از پیشرفتهای جدید به دست آمده در زمینه سیستمهای عملیات از راهدور، پارامترهای مختلف به منظور ارزیابی سیستمهای عملیات از راه دور در قالب پنج دسته مختلف پیشنهاد شده است.
    کلیدواژگان: عملیات از راه دور، پارامترهای موثر، کنترل از راه دور، روبونت و اینترنت
  • ناصر توحیدی، آرمان ربیعی فر صفحه 133
    فلزات استراتژیک به فلزاتی اطلاق می شود که در صنایع نوین و پیشرفته کشور ها به کار می روند، ولی مواد اولیه، فناوری یا تجهیزات لازم برای تولید آنها در کشور ها محدود یا به کشورهای خارجی وابسته است. با توجه به نیاز صنایع نوین و پیشرفته به فلزات استراتژیک و محدودیت مواد اولیه برای تولید آنها و تامین کانه (سنگ) فلزات استراتژیک، دسترسی به فناوری و تجهیزات لازم برای تولید آنها برای کشورها در دراز مدت از اهمیت ویژه ای برخوردار است و کمبود آنها می تواند شرایط بحرانی یا آسیب پذیری ایجاد کند. اطلاع از تاثیر عوامل مختلف بر روند تولید این فلزات مهم است. اکثر فلزات استراتژیک همراه کانه فلزات مس، سرب، روی و قلع در ایران موجود هستند و در محصولات میانی فرایند تولید فلزات خام، غبار، سرباره و لجن توزیع می شوند. این فلزات سرچشمه فلزات استراتژیک به شمار می روند. عرضه، تقاضا، کارایی و کاربرد فلزات استراتژیک به تنهایی و نیز میزان تولید فلزات سرچشمه فلزات استراتژیک و به تبع آنها درجه استراتژیک بودن فلزات استراتژیک یکسان نیست. شناخت اثر عوامل بحرانی و آسیب پذیر بر قیمت این فلزات برای شناخت درجه استراتژیک بودن آنها الزامی است. چون تولید و مصرف فلزات استراتژیک و کاربرد آنها برای تولید مصالح پیشرفته بیشتر در چند کشور صنعتی متمرکز است، با توجه به محدودیت عرضه کانه فلزات سرچشمه استراتژیک در ایران و جهان علی رغم جایگزینی تعدادی از آنها، درجه بحرانی بودن، آسیب پذیری و بالاخره، استراتژیک بودن آنها به مرور زمان برای ایران و اغلب کشور ها بیشتر خواهد شد. با احتساب این واقعیت، ضرورت آینده نگری و برنامه ریزی کلان برای شناخت و آموزش فلزات استراتژیک در گرایشهای مهندسی متالورژی و مواد الزامی به نظر می رسد.
    کلیدواژگان: الگوهای پیش بینی فلزات، عرضه، تقاضا، تولید، مصرف، کارایی و کاربرد و قیمت فلزات استراتژیک و عوامل موثر بر تولید کانه فلزات سرچشمه فلزات استراتژیک مس، سرب، روی و قلع
  • محمد مهدی غفاری، مریم پاکپور صفحه 173

    هدف از مطالعات آینده نگری فناوری در کشور ژاپن ارائه و تجزیه و تحلیل اطلاعات اساسی مورد نیاز دولت در امر سیاستگذاری علم و فناوری، مدیریت پژوهش و توسعه، برنامه ریزی آموزش عالی در دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی، بنگاه های اقتصادی و... است. تحقق مطالعات آینده نگری فناوری با ویژگی های سازمان های دولتی که با مقولات علم و فناوری سر وکار دارند و همچنین، با عوامل مختلف اقتصادی اجتماعی جاری در زمان اجرای برنامه، ارتباط تفکیک ناپذیری دارند. در نتیجه کشمکش ها و مباحثات طولانی که در اواسط دهه 1990 به دلیل بروز رکود اقتصادی در ژاپن آغاز شد، نظام دولتی را با تغییر و تحولات شدیدی رو به رو ساخت [1].
    دولت ژاپن برنامه جامع «سیاستگذاری علم و فناوری در قرن بیست و یکم» را که توسط «شورای علوم ژاپن»، که نهادی وابسته به دفتر نخست وزیری و مشتمل بر نخبگان علمی و دانشمندان برجسته است، به تصویب رساند.
    در این مقاله با استناد به گزارشهای ارائه شده توسط «موسسه ملی سیاستگذاری علم و فناوری» و «وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش و علم و فناوری ژاپن» مطالعات آینده نگری و سیاستهای علمی دولت بررسی شده است. در این خصوص، ابتدا ابعاد اساسی نظام علم و فناوری کشور ژاپن و تغییر و تحولات آن از اوایل دهه 1990 میلادی ارائه و سپس، با بررسی مطالعات آینده نگری فناوری، نتایج ششمین (1997) و هفتمین (2001) دوره آینده نگری ژاپن و در نهایت، اولویتهای مورد نظر در توسعه این کشور ارائه شده است.

    کلیدواژگان: آینده نگری فناوری، دلفی، سیاستگذاری، علم و فناوری، آموزش و عوامل اجتماعی، اقتصادی
  • صفحه 243
  • صفحه 245
|
  • Mohammad Hossen Mirbagheri, Parviz Davami Page 1
    This is the third part of an article related to the brain drain in Iran and how this can be prevented by drain circulation. The first paper is devoted to the history of this phenomenon in Iran and divided to: 1) before Islamic Revolution, 2) during revolution and crises, 3) the period of relative Calmness. The amount of Iranian expert's immigration has been presented. In the second paper the views of Iranian experts in connection with the cause of this immigration from economical, cultural; political, professional and social point of view has been evaluated. In this paper parameters affecting the reduction of this phenomenon and even to convert the harmful brain drain to brain circulation are presented.
    Keywords: Brain Drain, Brain Circulation, brain drain in Iran
  • Mohammad Reza Hamidizadeh Page 31
    Although designing and implementing of knowledge system are common process, there are different processes based upon knowledge nature. Knowledge is a common sense for science, information, experience, and analytical tools. Therefore, we could study different knowledge areas with its components for differentiation and classifications. This paper includes the systemic approach to present functions and methods of knowledge engineering, and knowledge mapping. After analyzing some features of dimensions, processes and alternatives for knowledge mapping, knowledge architecture prepares the conditions to continue all steps of systemic approach of knowledge engineering. Based on these steps the principals of creation to produce knowledge in seven procedures are presented. The paper analyzes designing methods based on framework of shadow team and knowledge system engineering activities to reach the designing strategies of knowledge system process. At final section, the paper surveys tools and knowledge engineering performances from expert's viewpoints of Research and Technology Petrochemical Company.
    Keywords: Knowledge engineering mechanism, Knowledge mapping, Knowledge architecture, Shadow team
  • Siyamak Farshad, Babak Ebrahimi, Ehsan Khavandkar Page 59

    Value engineering is a systematic and group based method which tries to meet the most valuable function with minimum cost and without ignoring safety, reliability, maintainability, quality, etc. by analyzing product/service functions. While TRIZ method is capable of identifying advantageous and disadvantageous functions and physical elements of a product/service and to propose the most improved alternative function simultaneously by gathering most efficient experiences from innovations and solving complex design and engineering problems. Therefore, their synergy capabilities results in simultaneous application of these methods in solving problems function improvement and increasing value. Settlement of an engineering system is one of the main apprehensions of project managers. In this paper, in addition to introducing powerful and efficient tool, TRIZ, and reviewing drawbacks of value engineering in function analysis FAST diagram and brain storming process, proposes a new functional model UHP-FAST for analyzing function, by investigating synergy possibility of these methods. At last, considering proposed model and applying these models and preposition in traditional work plan of value engineering, we propose a new workplan for value engineering and settlement of an engineering and comprehensive system.

    Keywords: Value Engineering, TRIZ, Orient Brain Storming, UHP-FAST, WorkPlan
  • Masoud Shafiee, Vahid Yazdanian Page 81
    Industry and university collaboration with respect to its effects on the knowledge-based and sustainable development process is one of the main challenging subjects considered by all clear sighted, especially statesmen in previous decades. Review of several strategies presents practical oriented opinions that disseminate collaboration as an immediate effect development facilitator and finally lead to practical methods with short time precipitate recommendations. These methods, especially in the developed countries expanded in industrial revolution era and unfortunately, today, without any notice to geo-strategically considerations are persuaded by some of the less developed countries. After industrial revolution era, revisions on expired methods led to new structural oriented methods of collaboration with a view to obligations based on the subtle structural analyzing and with respect to the effects of other related organizations. In this paper, after enumeration of limitation and emphasis on complexity of this process, first we stress on the unsuccessful results of practical based methods in Iran and, after structural defect analyzing of industry-university collaboration, we propose a structural-oriented methods which is adaptable solution for our country.
    Keywords: structured-oriented methods, practical-oriented methods, knowledge-based development, science, Technology, industry-university collaboration
  • Hossen Mehraban Jahromi, Fereydan Shabaninia Page 111
    In this paper tele-operation systems are considered. After introducing these systems and their specifications, essential parameters are considered. In 1985 Vertut and Coiffet presented an index for evaluating mechanical or machine tele-operation systems including 32 traits. In these indexes parameters like tracking, stability and security factors are not considered or a negligible contribution is assigned to them. In this paper after adding some corrections and extensions to this available idea some suggestions based on new developments in this area are applied to categorize all parameters into 5 main categories.
    Keywords: Tele-operation, Effective Parameters, tele-control, robonet, internet
  • Naser Towhidi, Arman Rabieifar Page 133
    Strategic metals are those equipment, may be limited in the country or depended to foreign countries. Shortage of strategic raw material may cause critical condition for various nations. It is also used in advanced industry, but their raw material, production technology or important to be aware of the effect of different factors on their production. Most strategic metals are found with copper, lead, zinc and tin ore (the source of some strategic metals) in Iran, which are extracted as by-product. The efficiency and usage, growth of supply and demand, rank of importance and production rate of the strategic metals are different. To detect their rank of importance, recognition of factors which affect their cost and crisis, is necessary. Rapid application of strategic metals and limitation of their ores in Iran and all over the world, it is possible that their strategic degree for Iran will increase gradually, so it is necessary to plan comprehensive schedules and take them into consideration in metallurgical engineering education in the future.
    Keywords: Materials forecast patterns, Supply, demand, Production, cost factors copper, Lead, Zinc, tin ore
  • Mohammad Mehdi Ghafarei, Maryam Pakpor Page 173

    The goal of technology foresight in Japan is to provide basic information for government science and technology policy, corporate R & D management, educational planning at universities and research centers. The implementation of technology foresight is inextricably related to the characteristics of governmental organizations that are involved in science and technology and to various social and economic factors. A consensus process has been important to form national science and technology policy. Results of such a policy was decentralization of administrative structure and large investment in Japanese industry. This paper outlines Japanese technology foresight activities using Delphi surveying technique for more than 30 years. Case studies on IT, environment, energy and life science show significant correlation between two parameters that Delphi results could be utilized to set priorities settings for each case.

    Keywords: Technology Foresight, Delphi survey, policy, Science, Technology, education, social, economic factors