نشریه اصول بهداشت روانی
سال ششم شماره 1 (پیاپی 20، بهار و تابستان 1383)

این پژوهش از نوع پژوهش های تجربی و مبتنی بر نظریه های شناختی- رفتاری و زیست شیمیایی درمان اختلال های روانی و به منظور ارزیابی کار آمدی نسبی تکنیک های شناختی- رفتاری، دارو درمانی و ترکیب آنها در درمان اختلال وسواس فکری وعملی انجام شده است.
روش انجام کار:در طی یک پژوهش تجربی، 31 بیمار مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی به چهار گروه تقسیم شدند برای یک گروه درمان دارویی (کلومی پرامین)، برای یک گروه درمان درمان رفتاری شناختی، برای یک گروه ترکیب هر دو درمان شروع شد و برای گروه آخر هیچ درمانی شروع نشد. هر چهار گروه در طی حدود 13 هفته به وسیله تست های وسواس فکری و عملی مادسلی، یل براون، مقیاس اضطراب حالت و صفت اشپیلبرگر، تست افسردگی بک و هامیلتون، مقیاس باورها، نگرش های ناسالم و سبک اسنادی و همچنین مقیاس ناسازگاری اجتماعی کالیفرنیا مورد ارزیابی قرار گرفتند و نتایج چهار گروه با یکدیگر مقایسه شد.
نتایج پژوهش بیانگر این است که از لحاظ سن، تحصیلات و مدت ابتلا و جنسیت تفاوت معنی داری میان گروه ها وجود ندارد، اما از نظر وضعیت تاهل تفاوت معناداری میان گروه ها به چشم می خورد. همچنین، هر کدام از روش های درمانی به تنهایی موجب کاهش علایم وسواسی، سطح افسردگی، اضطراب، تغییر باورها، افکار ناهشیارانه یا ناسالم و نیز بهبود نسبی سازگاری اجتماعی بیماران شد، اما ترکیب دارو درمانی و تکنیک شناختی- رفتاری نسبت به هر یک از درمان ها به تنهایی، و گروه کنترل فهرست انتظار اثر بخشی بیشتری داشت.درمان شناختی- رفتاری نیز به جز شاخص بهبود افسردگی در سایر شاخص ها نسبت به دارو درمانی برتری داشت.

نظریه پردازان یادگیری هیچگاه اظهار نداشته اند که سندرم ADHD اکتسابی است، اما روشن است که رفتارهای مربوط به این سندرم در محیط شکل می گیرد. طبق مطالعات صورت گرفته بین بروز علایم ADHD و عواملی مثل وجود مشکل در انسجام خانواده و نحوه تربیت فرزند، ناسازگاری زناشویی، جدایی والدین و اختلالات روان پزشکی آنها ارتباط وجود دارد.
خانواده هایی که از نظر اجتماعی و اقتصادی در منزلت پایین قرار دارند، الگوهای شناختی والدین در مورد رفتار کودکان و تعداد نقل مکان ها نیز رابطه معنی داری با بروز علایم ADHD در کودکان زیرسن مدرسه دارد.
این پژوهش یک مطالعه توصیفی است که به منظور بررسی ارتباط بین برخی از ویژگی های روانی- اجتماعی خانواده و بروز علایم اختلال کمبود توجه و بیش فعالی کودکان زیرسن مدرسه در مهدکودک های شهر تبریز انجام شده است. علایم ADHD براساس ملاک های DSM-III-R مورد سنجش قرار گرفته است.273کودک سه تا پنج ساله از سی مهدکودک به عنوان نمونه های پژوهش به صورت تصادفی انتخاب شدند و پرسش نامه ها بطور جداگانه توسط والدین و مربیان آنها تکمیل شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون آماری آنالیز واریانس یک طرفه، مجذورکای و آزمون T مستقل استفاده شد.
یافته های پژوهش حاضر نشان داد که براساس گزارش والدین یا گزارش مربیان بین بروز علایم ADHD و بروز حداقل یک رویداد تنش زا (0.0001=p)، تولد کودک جدید (0.001=p)، فوت یکی از اعضای خانواده (0.01=p) و تشدید اختلاف والدین 0.002)=p) ارتباط معنی داری وجود دارد.‍ ولی ارتباط معنی داری بین علایم ADHD و تغییر محل زندگی یا تغییر مهدکودک و بیماری شدید یکی از اعضای خانواده یافت نشد. همچنین طبق گزارش والدین و مربیان بین ترتیب تولد، وزن هنگام تولد، جنس و سن کودک با علایم ADHD ارتباط معنی داری یافت نشد و تفاوت معنی داری بین میانگین نمره ADHD گزارش شده توسط والدین با شغل ها و تحصیلات مختلف وجود نداشت.
بحث: باتوجه به ارتباط معنی دار بین بروز علایم ADHD و بروز حداقل یک رویداد تنش زا درکودکان زیرسن مدرسه، پیشنهاد می شود تا در بررسی علایم ADHD، آسیب شناسی روانی خانواده ها نیز دقیقا ارزیابی گردد.

کاربرد روان شناسی در محیط کار یکی از حوزه های مطالعاتی جدید در کشورمان است. بنابراین یافته های علمی دقیق در این حوزه می تواند موجب ارتقا عمکرد شغلی کارکنان شود. به همین منظور پژوهش حاضرتلاش کرده است تا به مطالعه روابط متقابل ویژگی های شخصیتی و استرس شغلی در محیط کار بپردازد، چرا که عملکرد شغلی فرد را بصورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر قرار می دهد.
پژوهش حاضر از نوع مطالعات همبستگی می باشد، به این منظور تعداد70 نفر از کارکنان شرکت برق خراسان با استفاده از روش نمونه برداری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزارهای به کار گرفته شده عبارت بودند از: آزمون اضطراب کتل، پرسش نامه تیپ (A-B)راتوس، پرسش نامه عزت نفس کوپراسمیت «فرم تجدید نظرشده برای بزرگسالان» و مقیاس استرس شغلی کودرون که در یک دوره زمانی 45 روزه در نیمه دوم سال 1382بصورت گروهی بر روی کارکنان مذکور اجرا شدند.
نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیری نیز نشان داد که از بین متغیر های مورد مطالعه، اضطراب کل در سطح معنی دار (0.000) و تیپ (A-B) درسطح معنی دار 32% بیشترین سهم را در پیش بینی استرس شغلی داشته اند. ضمن اینکه متغیر اضطراب آشکار دارای بیش ترین سهم در پیش بینی عزت نفس پائین کارکنان شرکت مزبور بوده است.
ارتباط آماری معناداری بین سطح تحصیلات افراد و وجود اختلالات روانی مشاهده گردید، به طوریکه هر چه سطح تحصیلات افزایش می یافت، مقدار این اختلالات نیز افزایش پیدا کرده بود. میزان اختلالات روانی در این مطالعه با میزان کشوری آن 21% اختلاف آماری معنادار دارد و میزان ابتلای در این دانشگاه بالاتر از میزان کشوری آن بوده است.
بحث: با توجه به یافته های این تحقیق، مسوولیت سیاستگزاران و برنامه ریزان بهداشتی کشور در رابطه با تدوین برنامه های اجرای بهداشت روان را بیش از پیش نمایان می سازد.

افسردگی اغلب همراه علایم جسمی متعدد است که نزدیکترین تشخیص افتراقی دراین بیماران اختلال جسمانی سازی 1 و اختلال درد 2می باشد هدف از این تحقیق بررسی شیوع علایم جسمی در افسردگی اساسی بود وهمچنین این فرضیه که بین شدت افسردگی و شدت علایم جسمی رابطه معناداری وجود دارد، نیز مورد ارزیابی قرار گرفت.
این بررسی با روش توصیفی برروی33 بیمارمبتلا به افسردگی اساسی برپایه معیارهای تشخیصی ((DSM-IV انجام شد. این گروه بیماران از بین مراجعان به کلینیک ویژه بیمارستان امام رضا و ابن سینا انتخاب گردیدند.
نتایج مطالعه نشان داد که 33.3 درصد از پرسنل این دانشگاه دچار یکی از انواع اختلالات روانی بوده اند که رقم قابل ملاحظه ای می باشد. این اختلال در زنان 23.1% و در مردان 40% بوده است. ارتباط آماری معناداری بین وجود اختلالات روانی جنس و نوع استخدام وجود نداشت.
یافته های پژوهش نشان داد که 40 درصد بیماران علایم جسمی را به صورت شدید تجربه می کنند، 25 درصدآنها علایم متوسط و 21 درصد نیز از علایم خفیف رنج می برند و در بررسی همبستگی بین شدت افسردگی و شدت علایم جسمی نیز ضریب همبستگی (0.742) بدست آمد.

در پژوهش حاضر، اثر خلق بر عملکرد حافظه در قالب یک طرح مقدماتی آزمایشی مورد بررسی قرارگرفت.
فرض پژوهش حاضر بر این مبنا استوار بود که خلق مسلط (اختلال افسردگی یا خلق القا شده مثبت یا منفی) اثرات هماهنگ با خود را بر عملکرد آزمودنی در تکالیف ارایه شده خواهد گذاشت.
برای بررسی این فرض، یک گروه 8 نفری از افراد افسرده مراجعه کننده به مرکز مشاوره و درمان درمانگاه امام رضا (ع) ارسنجان، و 24 نفر از افراد جمعیت عمومی شهر ارسنجان (در سه گروه القای خلق مثبت، منفی و کنترل) با استفاده از پرسشنامه افسردگی بک انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند.
نتایج به دست آمده، هماهنگ با فرضیه های ارایه شده معتقد است، ساختارهای پردازش عاطفی محرک ها اثر تسهیلی دارند و تفاوت گروه ها در یادآوری تکالیف ارایه شده با اطمینان بالایی پذیرفته شده است.

مصرف مواد مخدر به عنوان عادتی اجتماعی و نامقبول در تمام جوامع بشری، مردان و زنان بی شماری را، خصوصا از سنین نوجوانی تا میانسالی درگیر کرده است. مطالعات انجام یافته در این زمینه عوامل مختلف فردی، اجتماعی و خانوادگی را در گرایش به مصرف مواد مخدر موثر می داند. لذا این مطالعه به منظور بررسی عوامل موثر در گرایش جوانان به مصرف مواد مخدر در شهر اردبیل انجام گرفت.
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی- تحلیلی بر روی 90 نفر (45 نفر معتاد و 45 نفر غیر معتاد) با انتخاب نمونه گیری تصادفی ساده صورت پذیرفت. محیط پژوهش زندان شهر اردبیل بود.
ابزار گردآوری داده ها، سوالات افسردگی آزمون SCL-90)) و پرسش نامه محقق ساخته بود. از آزمون SCL-90)) فقط سوالات مربوط به علایم افسردگی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین در طراحی و تنظیم پرسش نامه محقق ساخته، از شاخص هایی چون جو عاطفی خانواده، روابط اجتماعی و برخی ویژگی های فردی استفاده گردید.
اعتبار آزمون های مورد مطالعه با استفاده از روش بازآزمایی به ترتیب (0.83) و (0.76) به دست آمد. جهت دستیابی به اهداف پژوهش از آمار استنباطی خی دو و رگرسیون لوجستیک استفاده گردید.
این مطالعه نشان داد که متغیرهای افسردگی با ضریب(4.44)، طلاق والدین با (3.23)، معاشرت با افراد ناباب با (2.59)، سیگار کشیدن با (2.17) و در نهایت شکست تحصیلی با ضریب (1.57) بیشترین تاثیر را در گرایش جوانان به مصرف مواد مخدر دارند. با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش، مهمترین عوامل فردی، اجتماعی و خانوادگی در گرایش جوانان به مصرف مواد مخدر عبارتند از: وجود علایم افسردگی، طلاق و اختلافات خانوادگی، معاشرت با افراد ناباب، سیگار کشیدن و شکست تحصیلی که احتمالا می توان با آموزش مهارت های زندگی، گسترش مشاوره خانواده، ایجاد مراکز و کلاس های آموزش هنری، فرهنگی و فنی حرفه ای از گسترش این معضل جلوگیری کرد.

بیمارانی که کاندید اعمال جراحی هستند، اضطراب زیادی را در دوره زمانی قبل از عمل جراحی تجربه می کنند. تاکنون مطالعات بسیاری درزمینه کاهش اضطراب قبل ازعمل جراحی انجام شده است وروش های مختلفی اعم ازدارویی و غیر دارویی تحت ارزیابی قرار گرفته است.
یکی از این روش ها آشنا سازی بیمار با محیط اتاق عمل و کارکنان در روز قبل از عمل جراحی می باشد. در این مطالعه میزان تاثیر این روش مورد ارزیابی قرار گرفت.
در این مطالعه تمام افراد کاندید عمل توبکتومی در شهرستان تربت جام 52 نفر در یک دوره زمانی 18ماهه در سال های (79-1378) به صورت تصادفی به دو گروه 26 نفره تقسیم شدند.
گروه آزمون، روز قبل از عمل جراحی با اتاق عمل و کارکنان و تجهیزات آن آشنا شدند، سپس هر دو گروه نیم ساعت قبل از ورود به اتاق عمل توسط یک روان شناس تحت آزمون اضطراب هامیلتون و آزمون خود سنجی اضطراب زونگ قرار گرفتند.
میانگین نمره اضطراب هامیلتون در گروه شاهد (22.85) و در گروه آزمون (17.77) به انحراف معیار (9.88) بود، که از لحاظ آماری تفاوت معنی داری نداشت.
میانگین نمرات آزمون زونگ در گروه شاهد (45.69) انحراف معیار (10.44) و در گروه آزمون (40.54)، با انحراف معیار (9.79) بود که از لحاظ آماری تفاوت معنی داری نداشت. میزان همبستگی دو آزمون هاملیتون و زونگ (0.83) می باشد.
بحث: با توجه به عدم تفاوت بارز در میزان اضطراب بیماران در دو گروه، پیشنهاد بازدید از اتاق عمل و آشنایی با کارکنان به منظور کاهش اضطراب در جمعیت مورد تحقیق مناسب به نظر نمی رسد.

کیفیت زندگی شامل تمام عملکردهای زندگی مانند عملکرد احساسی، فیزیکی، شیمیایی، درد،خستگی وغیره می باشد. این عبارت عموما به تغییر پذیری در دامنه زندگی افراد بر اساس اندازه گیری ارگانیسم های مختلف بدن می باشد و یکی از ابعاد مهم کیفیت زندگی افراد بعد روان شناختی آن می باشد. به صورت کلی کیفیت زندگی برای افراد مختلف در موقعیت های مختلف تعابیر متفاوتی دارد ولی اصولا به رضایت افراد از زندگی خود بر می گردد.
تحقیقات مختلف ارتباط وسیع اختلالات روان شناختی را با کیفیت زندگی آشکارا بیان نموده اند، شیوع اختلالات روانی در کشورهای مختلف متغیر می باشد و از 7.3 تا 52.5 درصد متغیر است. در کشور ما بر اساس مطالعات انجام شده این شیوع بین 11.9 تا23.8 درصد گزارش گردیده است.
با توجه به مطالب بالا این مطالعه در بین پرسنل دانشگاه آزاد اسلامی اراک جهت تعیین بعد روان شناختی کیفیت زندگی آنها انجام و متغیرهای جنس، مدرک تحصیلی و نوع استخدام آنها ثبت گردید. حجم نمونه بر اساس یک نمونه تصادفی مقدماتی از بین پرسنل این دانشگاه 132 نفر تعیین شد و سپس به طریقه نمونه گیری سیستماتیک نمونه ها مورد بررسی قرار گرفتند.ابزار جمع آوری داد های مطالعه آزمون (SCL-90-R) می باشد.
نتایج مطالعه نشان داد که 33.3 درصد از پرسنل این دانشگاه دچار یکی از انواع اختلالات روانی بوده اند که رقم قابل ملاحظه ای می باشد. این اختلال در زنان 23.1% و در مردان 40% بوده است. ارتباط آماری معناداری بین وجود اختلالات روانی با جنس و نوع استخدام وجود نداشت.
بحث: ارتباط آماری معناداری بین سطح تحصیلات افراد و وجود اختلالات روانی مشاهده گردید، به طوریکه هر چه سطح تحصیلات افزایش می یافت مقدار این اختلالات نیز افزایش پیدا کرده بود. میزان اختلالات روانی در این مطالعه با میزان کشوری آن 21% اختلاف آماری معنادار دارد و میزان ابتلای در این دانشگاه بالاتر از میزان کشوری آن بوده است.با توجه به یافته های این تحقیق، مسوولیت سیاست گزاران و برنامه ریزان بهداشتی کشور در رابطه با تدوین برنامه های اجرای بهداشت روان را بیش از پیش نمایان می سازد.

با پیشرفت صنعت و تکنولوژی جدید و مشکلات مربوط به آن، اختلالات و بیماری های روانی همانند مشکلات جسمانی افزایش چشمگیری یافته اند و یافته های اخیر به دست آمده از مطالعات طولانی مدت، تاثیر تحصیل رادر سلامت روان دانشجویان تایید کرده است.
روش انجام کار: این مطالعه یک مطالعه توصیفی- تحلیلی است که با هدف بررسی رابطه بین تحصیل و مشکلات سلامت روان بین دو گروه سال اول و آخر دانشکده پزشکی جهرم انجام شده است. مطالعه روی 136 دانشجو انجام شد.داده ها به وسیله پرسش نامه در دو گروه بخش جمع آوری شد. بخش اول شامل یافته های جمعیت شناختی و بخش دوم شامل پرسش نامه سلامت عمومی 28 سواله بود که جهت بررسی چهار وضعیت بهداشت روان شامل جسمانی کردن، اضطراب، عملکرد اجتماعی و افسردگی به کار می رود نتایج بدست آمده نشان داد که ارتباط معنی داری بین سلامت عمومی دانشجویان سال اول و آخر از نظر مشکلات جسمانی، اضطراب و افسردگی وجود دارد.(P<0/05) همچنین میانگین نمره هر دو گروه از نظر وجود اختلال در عملکرد اجتماعی بالا بوده و هر دو گروه درجات بالایی از اختلال را نشان می دادند. دیگر یافته ها نشان دهنده این است که در هر دو گروه شرکت کننده 57.7 درصد سالم 20.6 درصد مشکوک و3.7 درصد اختلال به صورت بارز نشان دادند. همچنین میزان افسردگی در گروه متاهلین بیشتر از مجردین بود (P<0.05)، و گروه دانشجویان پزشکی پسر، اختلال در عملکرد را بیشتر از دختران نشان دادند (P<0.05). اما ارتباط معنی داری بین تفاوت میانگین نمره کل دردوگروه دخترو پسرویا دوگروه پزشکی وپرستاری به دست نیامد.
بحث: با توجه به تاثیر تحصیل بر ایجاد آسیب های روانی در دانشجویان پیشنهاد می گرددتا برنامه های ارتقای سلامت روانی دانشجو در برنامه های آموزشی، مد نظر قرار گیرد.