فهرست مطالب

فصلنامه بین المللی ژئوپلیتیک
پیاپی 1 (پاییز 1384)

  • تاریخ انتشار: 1384/10/11
  • تعداد عناوین: 6
|
  • دره میرحیدر صفحه 5
    یکی از فعالیت های مهم و بنیادین دانشگاهی در هر رشته ارائه تعریف درست از مفاهیم کلیدی آن رشته است. در مورد اصطلاحاتی که از زبان های بیگانه وارد ادبیات زبان فارسی می شوند این امر از اهمیت ویژه برخوردار است.
    یکی از اصطلاحاتی که در سال های اخیر کاربرد فزاینده ای در جغرافیای سیاسی پیدا کرده ولی در ادبیات فارسی به آن توجه کافی نشده است و در نتیجه از آن بدفهمی می شود واژه Territoriality است.
    هدف اصلی این مطالعه در درجه اول ارائه یک تعریف منسجم و دقیق از این واژه از طریق ردیابی اصلیت و سیر تحول آن در جغرافیای سیاسی با استفاده از آخرین نظرات ارائه شده توسط صاحبنظران این رشته است، و سپس انتخاب یک واژه معادل در زبان فارسی به گونه ای که گویای آن مفهوم باشد.
    کلیدواژگان: قلمرو سازی انسان، بوم پایی حیوانی، اتولوژی، تعلق سرزمینی
  • محمدرضا حافظ نیا صفحه 17
    آنچه درباره ژئوپلیتیک نوشته و یا گفته می شود بیش از آن که ماهیت، موضوع، ابعاد معرفت شناسانه و روش شناسی آن را مشخص کند بیشتر شامل عبارت های مبهم، دیدگاه های آمیخته با اغراض سیاسی، توصیف و تعبیرها، کلی گویی ها، اصطلاحات ربطی، جدل های ذهنی، مونوگرافی های توصیفی و نظایر آن است که اعتبار علمی ژئوپلیتیک را مخدوش نموده و مانع از آن می شود که ژئوپلیتیک بتواند از ثبات موضوعی، فلسفی و روش شناسی علمی برخوردار شود و بتواند به گزاره های کلی و جهان شمول نظیر قوانین، حقایق مسلم و نظریه های علمی تبیین کننده دست یابد.
    این مقاله بر اساس تعاریف ارائه شده، بنیاد فلسفی ژئوپلیتیک را مورد توجه قرار می دهد و به این نکته می پردازد که ژئوپلیتیک علی رغم ادبیات گفتمانی و هویت اعتباری خود در یک قرن گذشته، قابلیت برخورداری از مبنای فلسفی را دارا بوده و می تواند با مسیریابی هدفمند از وضعیت نه چندان علمی که دچار آن است خارج شود و به موقعیت یک رشته علمی و تولید کننده گزاره های کلی انتقال پیدا کند.
    کلیدواژگان: ژئوپلیتیک، جغرافیای سیاسی، جغرافیا، سیاست
  • زهرا احمدی پور، ابراهیم رومینا، نعمت الله محرمی، محمد صادق لطفی صفحه 36

    دریای شمالی ایران در طول تاریخ پرفراز و نشیب خود دارای نام های گوناگونی بوده است به طوری که در منابع مختلف تاریخی و جغرافیایی می توان بیش از60 نام را یافت. این نام های جغرافیایی هر یک وجه تسمیه خاص خود را داشته و در برهه های زمانی خاص قوام و دوام یافته، گاهی بر کل دریا و گاهی بر قسمت خاصی از آن در بین اقوام و ملت های مختلف کاربرد داشته است. کمتر عارضه جغرافیایی در جهان است که این تعداد نام بر خود دیده باشد؛ از نام اقوام گرفته تا نام مکان های پیرامونی و یا حتی اسامی عام که به موضوعی خاص اشاره نداشته باشد. این روند غیر معمول پس از حمله عرب ها به سرزمین ایران تا کنون ادامه داشته و در حال حاضر نیز به موضوعی در خور بحث بدل شده است و جا دارد اندیشمندان و صاحبنظران جهت پایان دادن به این همه گوناگونی، ذکر نام آن را در منابع جغرافیایی با در نظر گرفتن ویژگی های تاریخی و فرهنگی ملت ایران به کار گیرند. مقاله حاضر با استفاده از شیوه مطالعه کتابخانه ای و تطبیق اسناد در طی ادوار تاریخی سعی در کالبد شکافی موضوع، جهت نامگذاری این پهنه آبی مطابق با منافع ملی دارد.

    کلیدواژگان: دریای خزر، دریای مازندران، دریای کاسپین
  • حمیدرضا محمدی، علی اکبر فخر فاطمی صفحه 54
    با بررسی اجمالی مناطق مرزی به ویژه نواحی روستاهای مرزی در مقایسه با مناطق مرکزی کشور می توان به شاخص های عمده ای از جمله انزوای جغرافیایی مناطق مرزی، دوری از قطب های صنعتی اقتصادی و توسعه نیافتگی در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دست یافت. این مناطق به دلیل تماس با محیط های متنوع بیرونی از ویژگی های خاصی برخوردارند. وجود مبادلات و پیوندهای فضایی دو سوی مرز و آسیب پذیری و تهدیدات مختلف در این مناطق اهمیت ویژه ای را در فرآیند برنامه ریزی، توسعه، آمایش سرزمین به مناطق مرزی داده است که در صورت غفلت از آن ها به طور جد شاهد چالش های عمده ای از جمله عدم ثبات جمعیتی مناطق مرزنشین خواهیم بود، روستا و توسعه روستایی و جایگاه آن در برنامه ریزی توسعه کشور و سهم آن در توسعه منطقه ای و ملی از مسایل مهم کشور است که می تواند تفاوت های موجود در سطح برخورداری مناطق از مظاهر رفاه و توسعه بین شهر و روستا را به حداقل برساند و از مهاجرت گسترده جمعیت روستایی و مرزنشین جلوگیری کند. امروزه این گونه مسایل در دو سوی مرز باعث شده تا کشورهای همسایه در قالب بازارچه های مشترک مرزی که از شناخته شده ترین روش های توسعه اقتصادی روستاهای مرزنشین به شمار می رود، می تواند تحولی بنیادی در تولید، ایجاد اشتغال، تثبیت جمعیت مرزنشین، افزایش درآمد و نهایتا توسعه ای پایدار ایجاد نماید و به سمت همکاری های متقابل منطقه ای هدایت شوند.
    بازارچه مشترک مرزی باجگیران در فاصله 30 کیلومتری از شهر عشق آباد مرکز جمهوری ترکمنستان و 2 کیلومتری از شهر باجگیران است که در سال 1375 راه اندازی شد و با کارکردهای اقتصادی- اجتماعی خود منجر به خروج منطقه از انزوای جغرافیایی، گسترش زیرساخت های منطقه، توسعه روستایی و تثبیت جمعیت در شهر مرزی باجگیران و تعدادی از روستاهای مرزی که در تعامل با بازارچه بودند، شده است. در این راستا برای رسیدن به اهداف اصلی تشکیل بازارچه می توان با برطرف کردن موانع رکود فعالیت بازارچه و گسترش خدمات و تسهیلات آن و فراهم کردن امکانات ارتباط دیگر روستاهای بخش با بازارچه این امکان را فراهم کرد تا روستاهای دیگر مناطق نیز بتوانند از تسهیلات و خدمات بازارچه بهره مند شوند.
    کلیدواژگان: توسعه فضایی، تثبیت جمعیت، مرز، بازارچه های مشترک مرزی، امنیت
  • غلامحسن حیدری صفحه 78
    اعمال حاکمیت ملی به عنوان رکن اساسی نظام دولت، معمولا از دو طریق صورت می پذیرد: یکی از طریق در برگیری لایه های اجتماعی کشور، و دیگری از راه در برگیری بحش های جغرافیایی آن. بدین معنی که حکومت به عنوان کارگزار ملت در تلاش است اراده عمومی را هم در بعد عمودی(اجتماعی) کشور و هم در بعد افقی(جغرافیایی) آن جاری و ساری نماید. یعنی هم مردم و هم ملت را تحت سیطره قانون در آورد.
    بعد عمودی یا جنبه اجتماعی اعمال حاکمیت دارای اشکال متفاوتی از شیوه اداره سیاسی جامعه است که میان دو شکل متناقض جمع گرایی یا تمامیت خواهی از یک سو وکثرت گرایی از سوی دیگر قرار دارد. در حالی کهبعد افقی یا جغرافیایی- اداری آن در برگیرنده اشکال گوناگونی از اعمال حاکمیت دولت بر پهنه سرزمین ملی میان دو شکل متناقض مرکزگرایی یا سانترالیسم اداری از یک سو، وخودمختاری ناحیه ای(ناحیه گرایی) یا فدرالیسم از سوی دیگر است. در این مقاله تلاش خواهد شد بر مبنای یک مدل نظری به چگونگی رابطه میان دو جنبه اجتماعی و جغرافیایی اعمال حاکمیت بپردازیم و طی آن الگوهای متفاوت مدیریت سیاسی فضا تبیین شوند.
    روش به کار گرفته شده در مقاله مبتنی بر دیدگاه تحلیل کارکردی است که طی آن به اصلی ترین وظیفه حکومت که همان اعمال حاکمیت ملی از طریق در برگیری لایه های اجتماعی و نواحی جغرافیایی کشور است خواهیم پرداخت. بر این اساس چهار مدل اصلی از شیوه های متفاوت مدیریت سیاسی فضا ارائه خواهد شد که طی آن درجات متفاوتی از نظام های شبه بسته و شبه باز معرفی می شوند به گونه ای که وضعیت کلیه کشورها در چهارچوب این مدل قابل تشخیص است. بدین منظور ابتدا مفاهیم اصلی تحقیق تشریح خواهد شد و سپس اشکال چهارگانه یاد شده مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت تا روشن شود که آیا رابطه همبستگی مثبت و مستقیمی میان مدل های یاد شده وجود دارد یا خیر؟
    کلیدواژگان: مردم، ملت، دموکراسی، حکومت محلی
  • سیمون دالبی صفحه 98
|
  • Dorreh Mirheydar Page 5
    To provide precise definitions for the key concepts in various fields is an important academic task. In case of the terms that are not native, this task is even more acute. One of the terms that has recently acquired increasing importance in the field of political geography but has been neglected in the Persian language literature is the word Territoriality. As a result, there is a meager knowledge about it among students of political geography in IRAN. The aim of this study is two folded: first, to give a precise, correct definition of «Human Territoriality» according to the latest scholarly views of the natives, then, to coin a new equivalent term in Persian language in a way to reveal its true meaning.
  • Mohammad Reza Hafeznia Page 17
    Any scientific discipline, Considers a real existence in the universe as its philosophical basis and subject matter. The knowledge, which obtains by the research activities about the subject matter, is being formulated in the form of facts, Laws, models, theories, and general propositions. Geopolitics as the branch of political geography, from the conceptual and philosophical dimension, has been in swimming during the last century, and there have been different view points on its nature, such as, study, discourse, issues, science, subject, approach and soon.As the result of this situation, geopolitics dose not have stability in subject matter, philosophy and methodology. Therefore it dose not have the strong literature in the field of scientific facts, laws, theories and general propositions. This article tries to consider the nature and philosophical basis of geopolitics, and argues that in spite of the weak systematic literature on it, geopolitics has the potential for enactment a philosophical basis, and has power for production of general proposition as well. So it can be known as a scientific discipline.
  • Zahra Ahmadi Pour , Ibrahim Roomina, Neamatollah Moharrami, Mohammad Sadegh Lotfi Page 36

    The north sea of Iran in its history has had numbers of variation names. There are more than 60 names in geographical and historical sources. The names that have each appellation, was organized and continued in their times, optionally had use for a part of sea or complete, the names that used by ethnics or nations. In the world there are many natural phenomenas that have been this numbers of places or appellative of sea. This abnormally flow has continued from after seasoned period to this time (630-2003). It may be ending this flow with academicians’ thoughtful on Iranian history and culture base and the time. This is a librarian search for its names during the historical document and itineraries.

  • Hammid Reza Mohammadi Page 54
    Today, the increasing growth of population brings up a new complex horizon when considering the frontier rural residence. In the future, the successful theory of government will be appreciated in terms of the country strategy to harness the population and to regulate its pace on a constant scale in birthplace. Some countries have adopted a new trend, creating the frontier markets as a measure to create jobs, stabilize the population and to increase the incomes. The common frontier markets of Bajgiran in 30 Kms of Eshgabad, Turkemenia capital, that was founded in 1375sh by socio-economical function could relieve the region of isolation and develop the infrastructure on a regional scale, and also help the rural development, stabilize the population and security. This development occurred in Bajgiran and some frontier villages that interacted with the market. Such a model can strengthen the space links of the two-frontier sides and help job creation, security and stability.