فصلنامه حیات
سال یازدهم شماره 1 (پیاپی 25، بهار و تابستان 1384)

توسعه ی حرفه ای جزء ضروری سازمان های یادگیرنده است. هدف مطالعه حاضر، ارتقاء پژوهش، ایجاد رقابت، تقویت نظام گردآوری داده ها، شناسایی اولویت های تحقیقاتی پرستاری و مامایی، افزایش دانش در زمینه توسعه منابع اطلاعاتی بهداشتی بوده است. جهت توسعه عملکرد حرفه ای اعضاء هیات علمی دانشکده پرستاری و مامایی تهران، این مطالعه در قالب یک تحقیق عملکردی در چهار مرحله به اجرا در آمد.
تحقیق عملکردی نوعی از تحقیقات و مبتنی بر این فلسفه است که شخص محقق نبایستی به صورت مجزا از مردم مورد مطالعه کار تحقیق را پیش ببرد یعنی با توانمندسازی کسانی که قسمتی از فرآیند عملیات به شمار می روند، به آنان فرصت می دهد تا خود عامل حل مشکلات دنیای واقعی شان بشوند لذا روشی چند منظوره برای جمع آوری داده ها از افراد ذینفع مورد استفاده قرار گرفت. فرآیند تغییر شامل مراحل زیر بود: واضح سازی مشکل در سطوح فردی و سازمانی، تشریح فرآیند گسست تحقیق و عملکرد، افزایش دانش فردی و حرفه ای در قالب کارگاه ها و کلاس های دوره ‍ای، توسعه تغییر فرهنگی و کار مشارکتی.
آمار توصیفی و روش های ارزشیابی عملکرد اثربخشی روش را نشان داد. افزایش تعداد افرادی که دوره های آموزش روش تحقیق مقدماتی، متوسطه، پیشرفته و مقاله نویسی را گذرانده اند، افزایش تعداد طرح های ارایه شده به شورای پژوهشی دانشکده و تعداد طرح های مصوب در دانشگاه، افزایش میزان شرکت اساتید در کنگره های خارجی به بیش از سه برابر و سیر صعودی چاپ مقالات در مجلات معتبر داخلی و خارجی بیانگر این اثربخشی است.
با وجود پیشرفت قابل ملاحظه در توانمندی اعضاء، پیشنهاد می گردد تا بر اساس کاستی های موجود در طرح حاضر، مرحله دوم مطالعه طراحی و اجرا گردد و مواردی از قبیل دوره های زبان انگلیسی، آمار حیاتی، پژوهش در آموزش نیز در برنامه گنجانده شود تا مفهوم ارتقاء پژوهش عملیاتی گردد. قطعا زمان و هزینه بیشتری برای تداوم چنین طرح هایی در یک محیط دانشگاهی پویا مورد نیاز است.

لازم است پرستاران بدانند که عکس العمل های روانی افراد در پاسخ به بلایای طبیعی همانند خود فاجعه دارای پیچیدگی های بسیار است. از آنجا که پرستاران شهر بم در عین آسیب دیدن از زلزله، کار امدادرسانی را نیز به عهده داشتند، لذا از افرادی محسوب می شوند که بررسی وضعیت سلامت آنان پس از گذشت یک سال بسیار مهم می بود.
پژوهش حاضر بررسی مقطعی از نوع توصیفی است که به منظور تعیین وضعیت روحی و روانی گروه پرستاران شاغل در بم با همکاری انجمن پرستاران کشور ژاپن انجام شده است. جامعه پژوهش شامل کلیه رده های پرستاری (پرستار، بهیار، کمک بهیار) به تعداد 92 نفر بودند که در مراکز بهداشتی درمانی شهر بم اشتغال داشتند. ابزار گردآوری داده ها شامل 2 پرسشنامه: وضعیت فردی با سؤالاتی در مورد وضعیت روانی آنها در روزهای اولیه پس از وقوع زلزله و پرسشنامه دیگر درباره وضعیت سلامت خلقی و عمومی (پرسشنامه استاندارد گلدبرگ و ویلیامز، 1988) در 4 حیطه علایم (روان تنی، اضطراب و بی خوابی، اختلال در عملکرد اجتماعی، افسردگی) بود. هر یک از حیطه ها دارای 7 سؤال بود که با مقیاس لیکرت (از صفر تا سه) مورد سنجش قرار گرفت.
یافته های پژوهش حاکی از آن بود که پس از گذشت یک سال از وقوع زلزله 3/30% از واحدها دارای علایم روان تنی در حد مطلوب و 8/34% آنان اضطراب و بی خوابی در حد متوسط داشتند. از نظر عملکرد اجتماعی 2/40% آنها عملکرد تاحدی مطلوب و اکثریت (2/44%) بدون افسردگی بودند. در کل از لحاظ وضعیت سلامت عمومی 4/38% از گروه پرستاران در وضعیت تاحدودی مطلوب به سر می بردند.
نتایج این پژوهش نشان داد که زلزله منجر به بروز عوارض روحی و روانی بسیاری می شود. ضروریست علاوه بر امدادرسانی به موقع، برای تسکین و تسلی وضعیت روحی و روانی افراد مصیبت زده از عوامل فرهنگی و به خصوص اعتقادات دینی بهره جست

کم خونی از شیوع بالایی در بین زنان باردار برخوردار است و می تواند عوارض زیادی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد.
تعداد 302 نفر از زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه پری ناتال بیمارستان میرزا کوچک خان به صورت شاهد و مورد با توجه به میزان هموگلوبین (Hb) در دو گروه کم خون و سالم تحت مطالعه قرار گرفتند. Hb<11g/dl در سه ماهه اول و سوم و Hb<10/5g/dl در سه ماهه دوم تحت عنوان کم خونی طبقه بندی شد. افراد مبتلا به کم خونی درمان شدند و پیامد حاملگی از قبیل وزن تولد، زایمان زودرس، اختلال رشد جنین و مرده زایی و سقط در این دو گروه با هم مقایسه گردید.
شیوع کم خونی به طور کلی 6/8% بوده است. شیوع کم خونی در سه ماهه اول، دوم و سوم به ترتیب 3/10% و5/3% و7/12% بوده است. فراوانی کم خونی با افزایش سن مادر، افزایش تعداد حاملگی و زایمان قبلی افزایش داشت و در زنانی که آهن تکمیلی دریافت کرده بودند، کاهش یافت. پیامد حاملگی در افراد کم خون درمان شده و افراد سالم (غیر کم خون) با هم تفاوتی نداشت. اختلال رشد در گروه مبتلا به کم خونی درمان شده بیشتر از گروه شاهد بود (01/0=p) ولی این عارضه محدود به افرادی بود که در بررسی سه ماهه سوم کم خونی داشتند.
کم خونی در بین زنان باردار از شیوع قابل توجهی برخوردار است. با توجه به این که کم خونی فقر آهن شایع ترین علت آن می باشد با تجویز آهن تکمیلی می توان از شیوع آن کاست و از عواقب آن که متوجه مادر و جنین می باشد، جلوگیری کرد. در نهایت افرادی که درمان کم خونی آنها در مراحل اولیه حاملگی شروع شود با خانم های سالم از نظر عوارض حاملگی تفاوتی نشان نمی دهند که این یافته تاکیدی بر اهمیت درمان این گروه از بیماران است.

انسان از دیرباز با پدیده درد خود را همراه می دیده و همواره در صدد یافتن راه هایی جهت تسکین و یا تخفیف درد بوده است. با همه پیشرفت های شگفت انگیزی که در این عرصه تاکنون حاصل شده است هنوز هم تحقیق پیرامون درد از اولویت های اساسی در علوم پزشکی است. هدف اصلی این مطالعه کشف معنای تجربه درد بعد از اعمال جراحی شکم در سه خرده فرهنگ کشور می باشد که با یک رویکرد تحقیق کیفی همراه گردیده است.
به منظور درک تجربه زنده درد بیماران بعد از اعمال جراحی شکم از روش پدیدارشناسی تفسیری استفاده گردید. روش جمع آوری داده ها مصاحبه نیمه سازمان یافته، مشاهده هدفمند و استفاده از نوشتار و روش تجزیه و تحلیل داده ها روش تجزیه و تحلیل پدیدار شناسانه بنر بود.
از مجموع مصاحبه های انجام شده با 15 شرکت کننده خرم آبادی، 13 شرکت کننده تهرانی و 8 شرکت کننده گرگانی و تجزیه و تحلیل اشتراکات و افتراقات چهار درونمایه استحصال گردید. تحت الشعاع قرار گرفتن درد بعد از عمل جراحی نسبت به درد اولیه، نیاز به حمایت، افزایش روحیه معنوی و توسل به خداوند و ائمه اطهار و احساس عدم درک مناسب و مداخله به موقع گروه درمان از درد بیمار از درونمایه های استحصال شده این تحقیق می باشد.
اگر چه درد پدیده ای ذهنی منحصر به فرد و فرهنگی است و واکنش به درد شدیدا تحت تاثیر ارزش ها و فرهنگ افراد می باشد، اما الگوی مواجهه با درد در خرده فرهنگ های تحت مطالعه تفاوت آشکاری نشان نداد. به عبارت دیگر فرهنگ ملی- اسلامی ایران به عنوان یک فرهنگ غالب خرده فرهنگ های دیگر را تحت الشعاع خود قرار داده و لذا درونمایه های استحصال شده تفاوت قابل ملاحظه ای در این خرده فرهنگ ها نشان نداده است.

اقدام به خودکشی به روش خودسوزی، روشی خشن و بی رحمانه در جهت پایان دادن به زندگی است که فرد با آتش زدن جسم خود سعی در از بین بردن خویشتن دارد. مؤثرترین راه کاهش عوارض و مرگ و میر خودسوزی، پیشگیری است.
این مطالعه یک پژوهش توصیفی است که بر روی مراجعین مرکز سوانح سوختگی شهید مطهری، تنها مرکز بستری مخصوص زنان صدمه دیده از سوختگی در شهر تهران، در مدت یک سال (از آذر ماه 1380 تا آذر ماه 1381) انجام شده است. نمونه ها شامل زنان متاهل بستری در این مرکز در مدت زمان مذکور بودند. معیارهای لازم برای ورود به مطالعه شامل: مؤنث بودن، تاهل، عدم سابقه ابتلا به بیماری جسمی، روانی و اعتراف فرد به خود سوزی بود. جهت گردآوری اطلاعات، پرسشنامه و مصاحبه به کار گرفته شد. برای توصیف یافته ها از آمار توصیفی و نرم افزار آماری SPSS استفاده گردید.
35 زن دارای معیارهای ورود به مطالعه بودند. بیشترین گروه سنی گروه 25-21 سال، (میانگین سنی 94/357/24سال) 80 درصد دارای تحصیلات زیر دیپلم، 1/97درصد خانه دار و 8/68درصد خانواده ها دارای درآمد ماهیانه کمتر از صد هزار تومان بودند که اختلاف آماری معناداری در تمام این موارد وجود داشت. در 42% موارد، خودسوزی بین ساعت 18-12 و در7/45%، مکان خودسوزی حیاط منزل و در 4/91% موارد از نفت به عنوان ماده سوختی استفاده شده بود. 3/94% از واحدها، خشونت فیزیکی و کلامی شوهر خویش را تجربه کرده بودند، 60% زنان تحت مطالعه از شوهر خود به عنوان مقصر اصلی یاد نموده و 4/91% از زنان از منابع حمایتی در جامعه اطلاع نداشتند. تمامی واحدهای مورد پژوهش به علت عوارض ناشی از سوختگی فوت کردند.
یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین علل اقدام به خودسوزی در زنان متاهل، خشونت خانوادگی و مشکلات زناشویی می باشند. پرستاران بهداشت جامعه به دلیل ارتباط نزدیک با خانواده نقش مؤثری در پیشگیری از رفتار خودسوزی از طریق شناسایی عوامل خطر و برطرف کردن آنها دارند.

در بیمارانی که بیماری مزمن مثل نارسایی مزمن پیشرفته کلیه دارند، افرایش عملکرد و سلامتی باید هدف اصلی مراقبت و درمان باشد. با این حال وضعیت های عملکردی بیماران تحت درمان با همودیالیز نگهدارنده اغلب پایین تر از حد طبیعی می باشد.
این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی است که به صورت پیش آزمون – پس آزمون در بیمارستان های آموزشی منتخب دانشگاه های علوم پزشکی تهران و ایران انجام گرفته است. بدین منظور 32 بیمار تحت درمان با همودیالیز نگهدارنده با توجه به ویژگی های واحدهای مورد مطالعه انتخاب و در دو گروه به صورت تصادفی قرار گرفتند. واحدهای مورد پژوهش در دو نوبت به فاصله دو هفته قبل از شروع دیالیز با استفاده از پرسشنامه های تعیین نیازهای آموزشی، پرسشنامه استاندارد کیفیت زندگی و چک لیست مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور اطمینان بخشی به داده های حاصله، شاخص های آزمایشگاهی به صورت میانگین دو ماهه قبل از آموزش مورد بررسی قرار گرفتند. سپس یک برنامه آموزشی بر اساس مشکلات تعیین شده و ویژگی های افراد تحت مطالعه تدوین گردید و در طی دو جلسه آموزش های لازم توسط پژوهشگران به آنها ارایه گردید. بعد از پایان آموزش شاخص های آزمایشگاهی به صورت میانگین دو ماهه بعد از آموزش، کیفیت زندگی دو ماه بعد از آموزش و چک لیست ها در دو نوبت به فاصله دو هفته (هفته های سوم و پنجم) مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها نشان دهنده کاهش معناداری (05/0p<) در مشکلاتی همانند: بالا بودن اوره، اسیداوریک، کراتی نین، فسفر، پتاسیم، اضافه وزن بین دو جلسه دیالیز، فشار خون سیستولی و دیاستولی، ادم، خارش پوست، مشکلات موضعی مسیر عروقی و افزایش کیفیت زندگی بود.
اجرای برنامه آموزش مراقبت از خود به بیماران تحت درمان با همودیالیز نگهدارنده می تواند در کاهش مشکلات و افزایش کیفیت زندگی مؤثر باشد.

بر اساس برخی مطالعات، منیزیم در غلظت های فارماکولوژیک، دارای اثرات آنتی ترمبوتیک بوده، موجب اختلال عملکرد پلاکت در محیط آزمایشگاهی و داخل بدن می گردد.
گروه مطالعه، شامل50 زن باردار می باشند که به علت زایمان زودرس یا پره اکلامپسی خفیف، تحت درمان با سولفات منیزیم قرار گرفتند. در کلیه بیماران سطح سرمی منیزیم، زمان سیلان (روش دوک)، شمارش پلاکت، متوسط فشار خون شریانی قبل و 2 ساعت پس از دریافت سولفات منیزیم اندازه گیری شد. سولفات منیزیم با دوزی معادل 6 گرم داخل وریدی شروع و انفوزیون به میزان 2 گرم در ساعت ادامه یافت. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمون های آماری ویلکاکسون و من ویتنی یو استفاده شد.
در این مطالعه 31 نفر (62%) از بیماران به علت زایمان زودرس و 19 نفر (38%) به علت پره اکلامپسی خفیف سولفات منیزیم دریافت نمودند. آنالیز نتایج بیانگر افزایش سطح سرمی منیزیم (000/0p<)، کاهش فشارخون متوسط شریانی (000/0p<) و عدم تفاوت معنادار زمان سیلان و تعداد پلاکت پس از دریافت سولفات منیزیم بود. از نظر سطح سرمی منیزیم، تعداد پلاکت و زمان سیلان قبل و 2 ساعت پس از دریافت سولفات منیزیم، هیچ تفاوت معناداری در هیچ یک از دو گروه یافت نشد.
بر اساس نتایج این مطالعه به نظر می رسد سولفات منیزیم با مقادیر درمانی معمول بر زمان سیلان زنان باردار تاثیر بارزی ندارد.

ارزشیابی فرآیندی نظام دار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات به منظور بررسی میزان عملی شدن هدف ها می باشد. منظور از آموزش در سیستم نظام آموزشی دانشگاهی، ایجاد تغییرات مناسب و روزافزون در حاصل این سیستم یعنی دانشجویان است. هدف از ارزشیابی نیز ارتقاء کیفیت آموزش می باشد.
در این مطالعه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران با هدف انطباق آموزش با نیازهای جامعه و ارتقاء کیفیت با استفاده از پرسشنامه نظرسنجی از استادان، دانشجویان و دانش آموختگان در سال 1383 مورد ارزشیابی قرار گرفتند. این پژوهش یک مطالعه مقطعی و از نوع پیمایش توصیفی و تحلیلی می باشد که بر اساس ده گام و در هشت حوزه با عوامل مورد ارزشیابی مثل مدیریت و سازماندهی، هیات علمی، فراگیران، نیروی انسانی و پشتیبانی، فضاهای: آموزشی - پژوهشی - بهداشتی و درمانی، تجهیزات: آموزشی - پژوهشی - آزمایشگاهی و تشخیصی، دوره ها، برنامه های آموزشی، فرآیند تدریس و یادگیری و رضایتمندی دانش آموختگان انجام شده است.
میانگین کل نتایج ارزیابی درونی در دو گروه آموزشی پرستاری و مامایی در رشته های کارشناسی ارشد پرستاری و مامایی و دکتری پرستاری در هشت حوزه بر اساس الگوی SWOTs به ترتیب 4/80%، 5/81% و 1/82% یعنی بسیار خوب تحلیل شده است.
ارزشیابی آموزشی بهترین شاخصی است که میزان رسیدن به هدف ها را نشان می دهد و به تحلیل کیفیت فعالیت های آموزشی می پردازد و از آن می توان به نتایج منطقی ومتعارف دست یافت.

توجه به اهمیت سوء رفتار روان شناختی و عوارض آن نسبت به زنان سالمند که یکی از گروه های آسیب پذیر جامعه می باشند و هم چنین تامین برنامه مشاوره با خانواده در کاهش سوء رفتار روان شناختی بسیار با اهمیت است.
این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی است. 30 زن سالمند و خانواده مراجعه کننده به درمانگاه بیمارستان های آموزشی شهر تهران به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه ای بود که به وسیله ی آن اطلاعات مربوط به مشخصات فردی سالمند و اعضای خانواده تعیین و نیز پرسشنامه ارزیابی میزان سوء رفتار روان شناختی توسط خانواده نسبت به او از طریق مصاحبه و برگ مشاهده ای علایم رفتاری فرد سالمند تکمیل می شد. تعداد دفعات مصاحبه و مشاهده سه جلسه ابتدایی در منزل و ملاقات با خانواده و فرد سالمند توسط پژوهشگر بود. سپس جلسات مشاوره که 6 جلسه و هر جلسه به مدت 2-5/1 ساعت طول می کشید با موافقت خانواده و بر اساس برنامه برگزار شد. پس از دو ماه در سه جلسه آخر، ارزشیابی نهایی، با تکمیل مجدد ابزار گردآوری داده ها صورت گرفت.
تحقیق بر روی 30 خانواده نشان داد، 90 درصد از افراد سوء رفتار کننده زن بودند. 3/43 درصد علت سوء رفتار درخانواده، نقص عملکرد خانواده بود. میانگین امتیازات در زمینه سوء رفتار روان شناختی قبل از مشاوره 3/26 و بعد از مشاوره 2/31 بود که آمار t وابسته و ویلکاکسون با 001/0p< اختلاف معناداری را نشان داد. میانگین امتیازات علایم رفتاری سوء رفتار قبل از مشاوره 5/14 و بعد از مشاوره 2/18 بود که آمار t وابسته و ویلکاکسون اختلاف معنادار آماری را نشان داد (001/0p<) و همبستگی پیرسون با 90/0=r نشان داد بین میزان سوء رفتار روان شناختی و علایم رفتاری سوء رفتار همبستگی تقریبا کامل و مثبت وجود دارد.
با توجه به تاثیر مثبت برنامه مشاوره با خانواده در کاهش سوء رفتار روان شناختی نسبت به زنان سالمند، انجام پژوهش هایی جهت تعیین تاثیر برنامه مشاوره با خانواده در کاهش دیگر انواع سوء رفتار پیشنهاد می گردد.

توجه به رضایت شغلی ماماها به عنوان یکی از اجزای مؤثر سیستم بهداشتی برای ارایه خدمات مامایی به دو قشر آسیب پذیر جامعه یعنی مادران و کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
این پژوهش یک مطالعه پیمایشی از نوع مقطعی می باشد. حجم نمونه 251 ماما که از طریق نمونه گیری خوشه ایانتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بود. با استفاده از نرم افزار SPSS و بکارگیری آمار توصیفی و استنباطی (مجذور کای و ضریب همبستگی پیرسون) داده ها تجزیه و تحلیل گردید.
نتایج این مطالعه نشان داد که سطح رضایت اکثریت ماماها در ابعاد جایگاه شغلی (9/62%) و ارتباط با همکاران (2/48%) متوسط و در ابعاد حقوق و مزایا (8/92%)، امنیت شغلی (7/69%)، سیاست گذاری مدیریتی و وضعیت و شرایط محیط کار (9/64%)، نظارت و سرپرستی (6/48%) و ارتباط با زندگی شخصی (8/49%) پایین بوده است. بین رضایت کلی شغلی با تمام ابعاد آن ارتباط و همبستگی مثبت و معنادار آماری وجود داشت که این همبستگی با بعد سیاست گذاری مدیریتی از همه بیشتر (87/0=r) و با بعد ارتباط با همکاران از همه کمتر (547/0=r) بود. بین سطح رضایت کلی شغلی با مشخصات فردی سن، مدرک تحصیلی، وضعیت تاهل، تعداد فرزند و حقوق دریافتی ارتباط معنادار آماری وجود نداشت، در حالی که بین سطح رضایت کلی شغلی با وضعیت مسکن، سنوات خدمت، وضعیت استخدامی، محل انجام خدمت، شیفت کاری و علاقمندی به حرفه مامایی (05/0(p< ارتباط معنادار آماری دیده می شد.
با توجه به نتایج این پژوهش به مسؤولین پیشنهاد می شود که با افزایش حقوق و مزایا، ارتقای امنیت شغلی، بهبود شرایط کار، اصلاح سیستم مدیریتی و نظارتی و هم چنین استفاده از توانایی های حرفه ای ماماها در حیطه شرح وظایف مربوط به خود، جهت رفع عمده ترین علل رضایت پایین آن ها، گام های مثبت و مؤثری بردارند.

بارداری و زایمان وقایع ویژه زندگی زنان و خانواده های آنان است. اگر چه بارداری، بیماری نیست و یک پدیده طبیعی محسوب می شود ولی می تواند با خطراتی برای سلامت و زندگی مادر و جنین او همراه شود. مرگ مادر در نتیجه مشکلات مشابه در سرتاسر دنیا اتفاق می افتد و پنج علت مهم آن خونریزی، عفونت، فشارخون بالا، زایمان طولانی و انجام سقط در شرایط غیر بهداشتی است.
تشخیص زودرس پیشرفت غیر طبیعی زایمان و پیشگیری از طولانی شدن آن به طور قابل توجهی خطر خونریزی بعد از زایمان و عفونت را کاهش می دهد. نمودار زایمانی یا پارتوگراف در سال 1970 برای تشخیص موارد غیر طبیعی و عدم تناسب سر جنین با لگن مادر معرفی و مورد استفاده قرار گرفت.
در واقع پارتوگراف یک سیستم اخطاردهنده زودهنگام است که از طریق ثبت تمام مشاهدات و معاینات بر روی یک نمودار می تواند از مشکلات احتمالی حین مراحل زایمان پیشگیری نماید و در اسرع وقت مادر به سطوح بالاتر ارایه خدمات بهداشتی درمانی ارجاع گردد.