فصلنامه حیات
سال دهم شماره 2 (پیاپی 21، تابستان 1383)

وقوع مرگ بیمار مرحله ای اجتناب ناپذیر در حرف گروه پزشکی به خصوص پرستاران است. در بسیاری از موارد پرستار تنها فردی است که در هنگام مرگ مراقب بیمار می باشد. یک پرستار با تجربه و مقید خود را ملزم می سازد که اصول مراقبت از بیمار و خانواده ی وی را قبل و پس از مرگ به نحوی مطلوب اجرا نماید و لازمه ی این امر داشتن آگاهی از این گونه مراقبت ها است.
این پژوهش یک مطالعه ی توصیفی است که به منظور تعیین میزان آگاهی و نگرش پرستاران مجتمع بیمارستانی امام خمینی شهر تهران در مورد مراقبت های قبل و پس از مرگ بیمار در سال 1382 انجام گرفت. نمونه ها شامل 221 پرستار شاغل در مجتمع بیمارستانی امام خمینی (بیمارستان های امام خمینی، ولیعصر و معراج) بود. تعداد نمونه های هر بیمارستان با استفاده از روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بود که اعتبار آن به روش اعتبار محتوا و اعتماد علمی آن توسط روش آزمون مجدد تعیین و تایید گردید. برای توصیف یافته ها از آمار توصیفی استفاده و محاسبات آماری، توسط نرم افزار کامپیوتری SPSS انجام شد.
نتایج پژوهش نشان داد که میزان آگاهی اکثریت واحدهای پژوهش نسبت به مراقبت های قبل از مرگ در سطح متوسط و نسبت به مراقبت های پس از مرگ در سطح ضعیف بود. هم چنین اکثریت واحدهای پژوهش در مورد مراقبت های قبل از مرگ نگرش مثبت و در مورد مراقبت های پس از مرگ نگرش تاحدودی مثبت داشتند و هیچ نگرش منفی نسبت به مراقبت های قبل و پس از مرگ وجود نداشت.
با توجه به نامطلوب بودن میزان آگاهی و مثبت بودن نگرش پرستاران مورد مطالعه نسبت به مراقبت های قبل و پس از مرگ بیمار، با در نظر داشتن این موضوع که لازمه بهبود دانش، آموزش می باشد این پژوهش می تواند به مسئولین آموزش کمک کند تا برنامه های آموزشی لازم جهت ارتقاء دانش پرستاران در مورد مراقبت های قبل و پس از مرگ را تدوین نمایند.

ناباروری و افسردگی هر کدام به طور جداگانه از مشکلات بزرگ جوامع انسانی هستند. با وجود این که افسردگی یکی از شایع ترین بیماری هایی است که در طب پیشگیری مشاهده می شود، مراجعه برای دریافت کمک بسیار کمتر از شیوع بیماری است. وجود اطلاعات کافی در مورد شیوع بیماری و عوامل خطر آن برای شناسایی بیمار بسیار با ارزش است. ناباروری می تواند از عوامل مستعدکننده افسردگی باشد. پرسش نامه افسردگی بک (BDI) که وسیله ای برای غربالگری افسردگی است به علت وجود ترجمه ی فارسی هنجاریابی شده جهت شناسایی افراد در معرض خطر کمک کننده می باشد. هدف از این تحقیق تعیین شیوع افراد در معرض خطر افسردگی در بیماران نابارور مراجعه کننده به یک مرکز درمان نازایی بوده است.
در این مطالعه 681 خانم نابارور مراجعه کننده به بیمارستان دکتر شریعتی مورد بررسی قرار گرفتند. اطلاعات اولیه شامل سن، مدت، نوع و علت نازایی، میزان تحصیلات، وجود سابقه درمان قبلی و مصرف سیگار ثبت شد. پرسش نامه BDI به این افراد داده و امتیاز آن ثبت گردید. امتیاز 16 و بیشتر مثبت (در معرض افسردگی قرار داشتن) در نظر گرفته شد.
نشان می دهد که سن اثری در شیوع پاسخ مثبت ندارد، ولی شیوع پاسخ مثبت در افراد با مدت نازایی طولانی تر، علت نازایی توام، تحصیلات کمتر و وجود سابقه درمان کمک باروری یا جراحی به طور معناداری بیشتر بود.
افراد نابارور به طور کلی در معرض افسردگی قرار دارند. چون در کشور ما تمایل نسبت به مراجعه به روانپزشک و دریافت خدمات مربوطه کم است، شناسایی افراد در معرض خطر در گروه نابارور و ارجاع آنها برای دریافت درمان های حمایتی در مورد مسایل روانی، کمک قابل توجهی به این افراد می کند.

امروزه بررسی کیفیت خدمات بهداشتی یکی از اصول ارتقاء کیفیت در خدمات است که مددجویان خود نقش اساسی در آن دارند. بدون فعالیت و دخالت مددجویان رسیدن به کیفیت بالای خدمات بهداشتی امکان پذیر نیست.
در این مطالعه میزان رضایت والدین کودکان زیر یک سال از مراقبت های بهداشتی ارایه شده در مراکز بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش 400 نفر از والدین کودکان زیر یک سال که جهت دریافت مراقبت های بهداشتی کودکان به 25 مرکز بهداشتی درمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران مراجعه کرده بودند شرکت داده شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش نامه بود که از طریق مصاحبه تکمیل گردید. در این پژوهش از آمار توصیفی برای توصیف شرایط موجود و از آزمون دقیق فیشر با 05/0p< برای بررسی ارتباطات استفاده شده است.
نتایج این پژوهش نشان می دهند که میزان رضایت اکثر والدین از نحوه ی برقراری ارتباط کارکنان با آنان در حد متوسط بوده است و میزان رضایت اکثر والدین از سهولت و دسترسی به خدمات در حد زیاد بوده است. در قسمت رضایت والدین از خدمات واکسیناسیون، بیشتر والدین رضایت زیاد خود را اعلام نموده اند و از خدمات پایش رشد اکثر والدین رضایت متوسط داشته اند.
میزان رضایت اکثریت والدین از مراقبت های بهداشتی متوسط بوده است. بررسی دلایل رضایت مددجویان گام مهمی در جهت ارتقاء کیفیت خدمات می باشد.

اسیدفولیک یکی از ویتامین های ضروری و مهم برای زنان در سنین باروری، به خصوص در دوران قبل از بارداری و طی این دوران است. تحقیقات متعددی نقش اسیدفولیک را در پیشگیری از بروز ناهنجاری های جنینی به ویژه نقایص لوله عصبی، کم خونی در زنان باردار، بیماری های قلبی و عروقی و برخی از سرطان ها نشان داده اند.
این پژوهش یک مطالعه ی نیمه تجربی است. تعداد نمونه ها شامل 130 زن متاهل در سنین باروری (45-15سال) مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر کرمانشاه بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. این پژوهش در دو مرحله انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه بود. هر یک از واحدهای مورد پژوهش پس از انجام آزمون اولیه در یک جلسه آموزشی چهره به چهره به مدت 15 دقیقه شرکت کردند و دو هفته بعد دوباره همان پرسش نامه توسط پژوهشگر تکمیل گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی (جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون کای اسکوئر و آزمون تی) استفاده شد.
نتایج این پژوهش نشان داد بین میزان آگاهی واحدهای مورد پژوهش (0001/0p و 381/27=t) و میزان به کارگیری مکمل اسیدفولیک (0001/0=p و 968/42=2) قبل و بعد از آموزش اختلاف معنادار وجود داشت. هم چنین بر اساس نتایج تحقیق، آموزش در افزایش آگاهی لزوم استفاده و به کارگیری مکمل اسیدفولیک در محدوده ی سنی 29-25 سال، افراد دارای تحصیلات دیپلم، زنان خانه دار، دارای همسران با تحصیلات دیپلم و شغل آزاد و سابقه ی یک بار حاملگی بیشترین تاثیر را داشته است.
مطابق با یافته های پژوهش، میزان آگاهی و به کارگیری مکمل اسیدفولیک بعد از آموزش به میزان زیادی افزایش پیدا کرد که گویای اهمیت آموزش بهداشت و نقش مهمی است که پرسنل بهداشتی از جمله ماماها در این زمینه دارند. پیشنهاد می شود با آموزش های مداوم و جامع به زنان در سنین باروری، آنها را از اهمیت مصرف مکمل اسیدفولیک آگاه کرد.

ثبت مراقبت های پرستاری، نشانه ی ارایه ی مراقبت و کیفیت آن است بنابراین هر گونه نارسایی در آن مبین ارایه ی مراقبت ناکافی به بیمار می باشد.
این پژوهش با هدف بررسی علل عدم گزارش نویسی صحیح در بیمارستان شهید بهشتی شهر زنجان انجام شد. تحقیق حاضر یک مطالعه توصیفی از نوع مقطعی است. در این پژوهش، با توجه به اصول استاندارد و شاخص های گزارش پرستاری برگه ی مشاهده تهیه و تدوین گردید و سپس اعتبار آن توسط 10 نفر از کارشناسان مجرب تایید گردید. بر اساس این برگه ی مشاهده 30 پرونده مورد بررسی قرار گرفت. پس از بررسی پرونده ها جهت بررسی علل عدم گزارش نویسی صحیح با 20نفر از پرستاران مصاحبه (به صورت غیر ساختاری و با سوال باز) انجام شد.
نتایج بررسی پرونده ها بر اساس برگه ی مشاهده نشان داد که در مجموع 09/17% ثبت مطلوب داشتند،81/35% ثبت ناقص داشتند و 48% موارد ضروری را ثبت نکرده بودند. نتایج مصاحبه نشان داد که پرستاران، مهم ترین علل را بی توجهی به گزارشات پرستاری و عدم کنترل و نظارت، مشکلات ناشی از خستگی و حجم بالای کار، مشکلات آموزشی، مشکلات عدم آگاهی از نظر مسایل قانونی و مسایل شغلی عنوان کردند.
به طور کلی مهم ترین علت عدم کنترل و نظارت و بی توجهی به روند ثبت و گزارش نویسی در بیمارستان مشخص گردید. با توجه به اهمیت ثبت گزارشات پرستاری در بهبود کمیت و کیفیت ارایه خدمات پرستاری و نقش آن در دفاع از حقوق بیماران و پرستاران، تشکیل کمیته ثبت و گزارش نویسی در کلیه مراکز خدمات بهداشتی - درمانی ضروری است.

حاملگی گر چه یک بیماری نیست و پدیده ای طبیعی محسوب می شود ولی می تواند برای مادر وجنین خطراتی به همراه داشته باشد. مادر هسته اصلی خانواده و عامل سلامت و موفقیت سایر اعضاء، است و مرگ او صدمات جبران ناپذیری را به خانواده و جامعه وارد می سازد. به طور متوسط سالیانه 10100 کودک در استان کردستان متولد می شوند و دوازده مورد مرگ مادر در استان رخ می دهد؛ بدین ترتیب میزان مرگ مادران باردار استان کردستان 118 مورد به ازای هر 000/100 تولد زنده است که در مقایسه با مرگ و میر مادران باردار در کل کشور که 37 مورد به ازای هر 000/100 تولد زنده است، بیش از سه برابر است.
این مطالعه از نوع مورد - شاهدی بوده، گروه شاهد از نظر محل سکونت و زمان حاملگی (سال) با گروه مورد هم سان بودند. نمونه های گروه مورد از طریق سرشماری و نمونه های گروه شاهد به روش تصادفی ساده انتخاب شدند و نسبت مورد به شاهد 1 به 4 بود. داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه که اعتبار آن به روش محتوی تایید شده بود، جمع آوری گردید. داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS.Win و آمار توصیفی و آمار تحلیلی تجزیه و تحلیل شد.
از 55 مورد مرگ مادری که در زمان مطالعه اتفاق افتاده بود بیشترین درصد متعلق به گروه سنی 35-18 سال، بی سواد و خانه دار و روستایی بودند و شهرستان مریوان با 1/29 درصد بالاترین میزان مرگ مادری را دارا بود. در بین متغیرهای بررسی شده، مراقبت های دوران بارداری (7/22=OR)، عامل زایمان (85/9=OR)، استفاده از یکی از روش های تنظیم خانواده (4/5=OR)، تعداد بارداری (5/2=OR) و روش زایمان (3/2=OR) با مرگ مادری ارتباط داشتند.
با توجه به عواملی که در مرگ مادری شناخته شده اند، می توان با انجام اقداماتی نظیر افزایش مراقبت های دوران بارداری، افزایش پوشش تنظیم خانواده، جلوگیری از انجام زایمان ها توسط ماماهای دوره ندیده و جلوگیری از انجام سزارین های غیر ضروری، میزان مرگ مادری را در استان کردستان به نحوی چشمگیر کاست.

سلامتی کودکان اساس فعالیت های بسیاری از سازمان های بین المللی است. مدارس ابتدایی نقشی اساسی در برنامه ریزی و آموزش رفتارهای صحیح بهداشتی برای کودکان دارند.
این پژوهش یک مطالعه ی توصیفی از نوع تحلیلی است. نمونه ها شامل 330 دانش آموز دختر و پسر بودند که به طور طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در این بررسی پرسش نامه بود. داده ها از طریق مصاحبه با کودک توسط پژوهشگر جمع آوری شده و با استفاده از روش های آمار توصیفی (جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون کای دو و آزمون تی) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
نتایج این بررسی نشان داد که بین رفتارهای بهداشتی دانش آموزان در رابطه با بهداشت چشم، پوست و ضمایم، خواب و استراحت و فعالیت فیزیکی با داشتن یا نداشتن مربی بهداشت اختلاف معنادار آماری وجود نداشت. در حالی که در حیطه بهداشت گوش و دهان و دندان ارتباط معنادار آماری به چشم می خورد و دانش آموزان دارای مربی رفتار بهتری نسبت به دانش آموزان بدون مربی داشتند. در مورد رفتارهای بهداشتی دهان و دندان در مجموع دختران رفتار بهداشتی بهتری نسبت به پسران داشتند. در رابطه با رفتار بهداشتی فعالیت فیزیکی پسران با یا بدون مربی بهداشت رفتار بهداشتی بهتری نسبت به دختران داشتند.
بر اساس نتایج پژوهش به رغم وجود تفاوت در بعضی ابعاد رفتارهای بهداشتی، در مجموع بین رفتارهای بهداشتی دانش آموزان دارای مربی و بدون مربی بهداشت اختلاف معنادار آماری وجود نداشت. از آنجا که شکل گیری رفتار بهداشتی موضوعی چند بعدی بوده و عوامل و متغیرهای مختلفی علاوه بر حضور یا عدم حضور مربی بهداشت می توانند بر آن تاثیر گذار باشند، بررسی همه جانبه ی این عوامل می تواند معیارهای روشن تری برای طراحی برنامه های آموزشی مؤثر کودکان فراهم سازد و راه کارهایی جهت استفاده بهینه از منابع (نیروی انسانی، بودجه، زمان و...) برای ارتقاء سطح آگاهی و عملکرد بهداشتی کودکان در مدارس ارایه دهد.

پرفشاری خون یک خطر عمده برای افزایش بیماری های عروق کرونر قلب بوده و بروز مرگ ناگهانی در مقایسه با افرادی که فشار خون طبیعی دارند، دو سوم بیشتر است. رانندگان کامیون به دلیل سبک زندگی کم تحرک و به دنبال آن چاقی، تغذیه نامناسب، استرس شغلی و شیوع بالای مصرف سیگار به میزان بیشتری در معرض خطر ابتلا به پرفشاری خون قرار دارند.
در این بررسی از 122 نفر عضو اتحادیه کامیون داران شهر ساری، پس از انجام مصاحبه و تکمیل پرسش نامه، طی دو مرحله اندازه گیری فشار خون به عمل آمد. اندازه گیری فشار خون کلیه نمونه ها از بازوی راست و با استفاده از دستگاه تمام اتوماتیک دیژیتال «اومرون» انجام گرفت. جهت اندازه گیری صحیح فشار خون، راه کارهای انجمن قلب آمریکا به کار گرفته شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار «SPSS» و آمار توصیفی ازجمله میانگین، انحراف معیار و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که بیشتر رانندگان مورد مطالعه (5/35%) سابقه کار 11 تا 20 سال، با میانگین 74/20 (انحراف معیار69/12) داشتند. 1/59% اضافه وزن داشتند و 8/14% چاق به حساب می آمدند. میانگین شاخص توده بدنی 54/25 (با انحراف معیار65/4) بود. 3/48% سیگار می کشیدند. 5/61% ورزش نمی کردند و 9/36% فشار خون بالا داشتند که البته در حد خفیف و متوسط بود. میانگین فشار خون سیستولی 08/135 (با انحراف معیار 44/17) و فشار خون دیاستولی 86/82 (با انحراف معیار 16/8) بود. 77% رانندگان مبتلا به افزایش فشار خون، از بیماری خود بی اطلاع بودند. آزمون های آماری نشان داد بین سابقه کار، شاخص توده بدنی و ازدیاد فشار خون سیستولی، همبستگی معنادار آماری وجود دارد.
با توجه به شیوع نسبتا بالای افزایش فشار خون در رانندگان کامیون، به نظر می رسد که لازم است بررسی های مشابه در سایر رانندگان برون شهری نظیر رانندگان اتوبوس صورت گیرد و رانندگان برون شهری حداقل سالی یک بار از این نظر ارزیابی شوند.

آماده سازی مقابله با بحران در بیمارستان ها در هنگام بروز حوادث غیر مترقبه یکی از خط مشی ها و عملکردهای مهم در سیستم مراقبت های بهداشتی درمانی هر کشور به حساب می آید. استفاده از فن آوری ها و بهره گیری از روش های شبیه سازی رایانه ای به منظور پیشگیری و آمادگی قبلی در راه مقابله با این نوع حوادث مؤثر و کمک کننده است.
در این پژوهش نرم افزار رایانه ای شبیه ساز SIMAN/ARENA در مدیریت حوادث غیر مترقبه در یکی از بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از سیستم مدیریت اطلاعات، از مدیریت بیمارستان اطلاعات مربوط به شاخص های مورد نیاز مانند تعداد نیروی انسانی، تعداد و نوع وسایل و تجهیزات، مدت زمان هر یک از عمل های جراحی، تعداد اتاق های عمل، تعداد کارکنان اتاق عمل، تسهیلات تصویربرداری، وضعیت و امکانات بخش های اورژانس و خوابگاهی، به همراه تعداد دیگری از شاخص ها دریافت و به صورت ورودی در رایانه ثبت گردید. دو گروه شامل گروه شبیه سازی و گروه کارکنان وظیفه هدایت و رهبری تمرین شبیه سازی رایانه ای را به عهده داشتند که آموزش های لازم به هر دو گروه از قبل داده شده بود.
در این تمرین رایانه ای، گروه شبیه سازی نوع حادثه غیر مترقبه از قبل طراحی شده را اعلام کرده و شرایط داخل و خارج بیمارستان را در حالت مزبور شبیه سازی نموده و گروه کارکنان نیز توانستند با استفاده از این نرم افزار مشکلات پیشامده و معابر مسدود شده را در مناطق مختلف بیمارستان شناسایی نموده و با این شرایط در حالت تعامل قرار گیرند و تصمیم گیری های لازم و ضروری را در برخورد با این حوادث به نمایش بگذارند.
روش شبیه ساز رایانه ای قادر است تا در سایر بیمارستان های ایران به منظور آماده سازی در مقابله با حوادث غیر مترقبه به کار رود.

بر اساس تحقیقات سازمان بهداشت جهانی، یکی از مهم ترین علل مرگ و میر مادر و نوزادان زایمان طولانی مدت است که در 25-5 درصد زایمان ها رخ می دهد و عامل 11-8 درصد مرگ هاست. در واقع زایمان طولانی در هر 13 دقیقه منجر به مرگ یک مادر می شود. به همین دلیل با هدف تعیین تاثیر آموزش استفاده از پارتوگرام بر کیفیت مراقبت های ارایه شده توسط ماماهای شاغل در بیمارستان های دولتی تهران این تحقیق انجام شد.
این پژوهش یک مطالعه ی نیمه تجربی با طرح تک گروهی می باشد که به صورت پیش آزمون، پس آزمون به مرحله اجرا در آمد. واحدهای مورد پژوهش، شامل53 ماما بودند که در مدت اجرای طرح در زایشگاه ها فعالیت داشته و مسئول ثبت سیر زایمان و کنترل زائو در کلیه مراحل زایمانی بودند. نمونه های مورد پژوهش، به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها شامل پارتوگرام، برگه ثبت اطلاعات و پرسش نامه شامل اطلاعات فردی نمونه ها بود. برگه ی ثبت اطلاعات مورد استفاده شامل چهار بخش کیفیت ثبت سلامت مادر، جنین، سیر زایمان و کیفیت اداره زایمان بود.
نتایج مطالعه نشان داد که بین آموزش پارتوگرام و نحوه ی ثبت انقباضات رحمی، ثبت منحنی اتساع دهانه رحم، ثبت ضربانات قلب جنین، ثبت وضعیت خونریزی واژینال، وضعیت مایع آمنیوتیک، علایم حیاتی مادر، مصرف داروها، آزمایشات ادراری، مناسب بودن تعداد معاینات مهبلی، ثبت زمان پارگی کیسه آب و زمان انجام آمنیوتومی و ثبت وضعیت مصرف اکسی توسین با 0001/0p< ارتباط معناداری وجود داشت، یعنی در عملکرد ماماها قبل و پس از آموزش نحوه استفاده از پارتوگرام از نظر این موارد تفاوتی معنادار وجود داشت ولی در نحوه رسم منحنی نزول عضو نمایش، ثبت مولدینگ و وضعیت ارجاع به پزشک متخصص تفاوت معناداری مشاهده نشد.
نتایج این مطالعه آموزش را در ارتقاء کیفیت مراقبت های مامایی مؤثر می داند و پیشنهاد می شود آموزش پارتوگرام در تمام سطوح مورد توجه قرار گیرد و هم چنین بر آموزش استفاده از پارتوگرام در برنامه آموزشی دانشجویان مامایی و برنامه های آموزش مداوم، تاکید شود.