نشریه علوم کشاورزی و منابع طبیعی
سال چهاردهم شماره 5 (پیاپی 61، آذر و دی 1386)

این آزمایش با استفاده از بذور گندم رقم زاگرس سه عمق کشت 4، 8 و 12 سانتی متر و سه سطح شوری 0 (شاهد)، 7.5 و 15 دسی زیمنس بر متر به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کاملا تصادفی با سه تکرار برای هر تیمار، در سال 1384 در گلخانه دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و در گلدان انجام شد. نتایج نشان داد که تنش شوری، عمق کشت و اثر متقابل آنها بر مولفه های رشد گیاهچه شامل زمان تا شروع سبز شدن، زمان تا 90 درصد سبز شدن، سرعت و درصد سبز شدن تاثیر بسیار معنی داری داشتند. افزایش شوری و عمق کشت هر دو سبب افزایش زمان تا شروع سبز شدن و زمان تا 90 درصد سبز شدن، شد ولی سرعت و درصد سبز شدن با افزایش شوری و عمق کشت کاهش یافتند. حداکثر درصد سبز شدن از 85 درصد در شاهد به کمتر از 81 و 63 درصد در شوری های 7.5 و 15 دسی زیمنس بر متر رسید. با افزایش عمق کشت درصد سبز شدن نیز از حدود 92 درصد در عمق 4 به کمتر از 83 و 54 درصد در عمق های 8 و 12 سانتی متر کاهش یافت. اثر متقابل شوری و عمق کشت بر مولفه های ذکر شده یک اثر منفی تشدید کننده بود، به نحوی که میزان سبز شدن در شاهد، در عمق 12 سانتی متری از 80 درصد به حدود 65 و 42 درصد در شوری های 7.5 و 15 دسی زیمنس بر متر کاهش یافت. در مجموع افزایش شوری و عمق کشت بر مولفه های رشد گیاهچه تاثیر منفی داشتند و زمانی که این دو عامل هم زمان لحاظ شدند، تاثیر نامطلوب آنها بیش از زمانی بود که بطور مستقل در نظر گرفته شدند. بنابراین به نظر می رسد که انتخاب عمق کشت مطلوب (مناسب) فاکتور تعیین کننده ای در بهینه سازی زراعت گندم در اراضی شور باشد و در شرایطی که می بایست بذور در عمق بیشتری کشت شوند (برای مثال کمبود رطوبت سطحی خاک)، با در نظر گرفتن بذر بیشتر، تا حد ممکن از کاهش تراکم مطلوب بوته در واحد سطح جلوگیری شود.

پرایمینگ یکی از تکنیک های بهبود بذر است که می تواند باعث افزایش درصد و سرعت جوانه زنی، سبز شدن و افزایش دامنه جوانه زدن بذرها در شرایط محیطی تنش زا از قبیل شوری، دما و خشکی شود. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ بذر بر جوانه زنی بذور پنبه در شرایط تنش خشکی در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. تیمارها شامل 5 سطح تنش خشکی (0، 2-، 4-، 6- و 8- بار) و دو سطح بذور پرایمینگ شده و شاهد با 4 تکرار بودند. سطوح مختلف تنش خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 8000 (PEG8000) ایجاد شد. برای پرایمینگ از روش هیدروپرایمینگ استفاده شد. در این روش بذرهای پنبه رقم سای اکرا 324 به مدت 16 ساعت در آب و در دمای 25 درجه سانتی گراد قرار داده شدند. نتایج نشان داد که با افزایش تنش خشکی مولفه های جوانه زنی شامل درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه کاهش یافت اما میزان این کاهش برای بذرهای پرایمینگ شده کمتر بود. در کلیه سطوح خشکی بذرهای پرایمینگ شده نسبت به شاهد دارای سرعت جوانه زنی و وزن خشک گیاهچه بیشتری بودند. همچنین، درصد جوانه زنی در بذرهای پرایمینگ شده بیشتر از شاهد بود که درصد افزایش آن در سطوح بالاتر خشکی، بیشتر بود. مقادیر زمان تا 10، 50 و 90 درصد خاتمه جوانه زنی با تشدید خشکی افزایش یافتند ولی میزان این افزایش برای بذور پرایمینگ شده کمتر بود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که پرایمینگ باعث بهبود مولفه های جوانه زنی پنبه در شرایط تنش خشکی می شود و مقاومت گیاه پنبه را در مقابل تنش خشکی در مرحله جوانه زنی افزایش می دهد.

به منظور ارزیابی آزمایش های قدرت بذر و کارآیی زراعی آن بر روی چهار رقم سورگوم علوفه ای (اسپید فید، جامبو، سوپردان و شوگر گریز) مطالعه ای در سال 84-1383 در آزمایشگاه موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج و مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج واقع در مردآباد برای آزمون های جوانه زنی استاندارد، سرعت جوانه زنی، شمارش اولیه، سرما و میزان رشد گیاهچه در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد و در شرایط مزرعه با استفاده از طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، فاکتورهای درصد و سرعت سبز شدن و عملکرد علوفه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در بین ارقام مورد مطالعه رقم جامبو بیشترین و رقم شوگر گریز کمترین درصد و سرعت سبز شدن و عملکرد علوفه در مزرعه را داشتند. در این مطالعه همبستگی مثبت معنی داری بین آزمایش های قدرت بذر با درصد و سرعت سبز شدن و عملکرد علوفه در مزرعه وجود داشت. در بین آزمایش های قدرت بذر، آزمون های جوانه زنی استاندارد، سرعت جوانه زنی، شمارش اولیه و سرما قابلیت بالایی برای پیش بینی درصد و سرعت سبز شدن و همچنین آزمون های جوانه زنی استاندارد، شمارش اولیه و سرما قابلیت بالایی برای پیش بینی عملکرد علوفه در مزرعه را داشتند و به عنوان بهترین آزمون ها جهت ارزیابی قدرت بذر قابل توصیه است.

تاخیر در کاشت و افزایش تراکم گیاهی به منظور جبران کاهش عملکرد ناشی از تاخیر در کاشت، تغییراتی را در مورفولوژیکی پنبه از جمله ارتفاع ساقه اصلی، تعداد گره، طول و تعداد شاخه های رویشی و زایشی ایجاد می کند. از اینرو، به منظور بررسی اثرات تاریخ کاشت و تراکم بوته بر ویژگی های مورفولوژیکی پنبه (رقم سای اکرا) آزمایشی در سال 1381 در ایستگاه تحقیقات پنبه کارکنده - کردکوی به اجرا درآمد. سه فاصله بوته در ردیف 10، 20 و 30 سانتی متر به عنوان فاکتور فرعی و دو فاصله ردیف 60 و 80 سانتی متر به عنوان فاکتور فرعی در سه تاریخ کاشت (بیستم اردیبهشت، دهم خرداد و اول تیر) به عنوان فاکتور اصلی به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که با تاخیر در کاشت تعداد شاخه رویا و ارتفاع بوته کاهش و طول بلندترین شاخه رویا، تعداد گره ساقه اصلی و تعداد شاخه زایا افزایش یافت، اما طول شاخه زایا تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. در هر سه تاریخ کاشت، با افزایش تراکم بوته در متر مربع تعداد شاخه رویا در بوته، طول بلندترین شاخه رویا، تعداد شاخه زایا در بوته، طول شاخه زایا و تعداد گره ساقه اصلی کاهش یافت اما ارتفاع گیاه با افزایش تراکم گیاهی تا حدی افزایش یافته است به طوری که این افزایش ارتفاع در تاریخ کاشت های بیستم اردیبهشت، دهم خرداد و اول تیر به ترتیب تا تراکم 13.3، 14.4 و 13.7 بوته در متر مربع رخ داده است. از بین صفات مورفولوژیکی پنبه، در تاریخ کاشت معمول تعداد گره در ساقه اصلی و در تاریخ کاشت های متوسط و دیر هنگام طول بلندترین شاخه رویا بیشترین حساسیت را به افزایش تراکم بوته داشت.

به منظور ارزیابی ارتباط بین شاخص تنش جوانه زنی (GSI) و پایداری غشا سلول (CMS) با مقاومت به خشکی در عدس (Lens culinaris Medik) تعداد 20 ژنوتیپ در طی 3 آزمایش در قالب طرح های کاملا تصادفی در 3 تکرار در آزمایشگاه و گلخانه و یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح کرت های خرد شده با سه تکرار و دو رژیم آبیاری (آبیاری در سه مرحله رشدی و بدون آبیاری) به عنوان فاکتور اصلی و 20 ژنوتیپ به عنوان فاکتور فرعی در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان مورد بررسی قرار گرفتند. کشت بذر در کاغذ صافی مرطوب نشان داد که طول ساقه چه دارای همبستگی مثبت معنی دار با طول ریشه چه و وزن خشک گیاهچه می باشد. نتایج آزمایش جوانه زنی با استفاده از محلول PEG با پتانسیل اسمزی 0.6- مگاپاسکال نشان داد که بین ژنوتیپ ها از لحاظ شاخص GSI تنوع قابل ملاحظه ای وجود دارد. شاخص GSI همبستگی مثبت و معنی دار با شاخص های میانگین بهره وری (MP)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص معیار برتریت (P) و شاخص تحمل تنش (STI) نشان داد. همچنین همبستگی مثبت و معنی داری بین صفات طول ریشه چه با طول ساقه چه و وزن خشک گیاهچه مشاهده شد. نتایج آزمایش پایداری غشا سلول با استفاده از محلول PEG نشان داد که ژنوتیپ ها از لحاظ درصد آسیب غشا سلول متفاوت بوده و این شاخص با عملکرد در محیط تنش همبستگی منفی و معنی دار و با عملکرد در محیط بدون تنش همبستگی غیر معنی دار و منفی نشان می دهد. همچنین درصد آسیب غشا سلول با STI، GSI، MP، GMP و HM نیز همبستگی منفی و معنی داری را نشان داد. بنابراین شاخص GSI و درصد آسیب غشا سلول می توانند به عنوان معیاری جهت انتخاب و غربال ژنوتیپ های مقاوم به خشکی در عدس مورد استفاده قرار گیرند. بر اساس نتایج آزمایش های انجام شده ژنوتیپ TN-1768 به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ عدس در مقابل خشکی شناسایی گردید.

اثرات روش کاشت بر تغییرات رطوبت و شوری خاک، وزن مخصوص ظاهری خاک، رشد ریشه و عملکرد ماده خشک در طرحی به صورت اسپلیت پلات، در قالب بلوک های کامل تصادفی و در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک زابل در سال زراعی 84-1383 اجرا گردید. کرت های اصلی دو سطح آبیاری بعد از 80 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A و کرت های فرعی چهار روش کاشت مسطح، جوی و پشته ای با عرض پشته 120 سانتی متر، جوی و پشته ای با عرض پشته 60 سانتی متر و فارویی بودند. میزان رطوبت و شوری خاک در 9 مرحله از دوره رشد از سطح خاک تا عمق 60 سانتی متری با استفاده از دستگاه تی دی آر و رطوبت حجمی خاک پلات ها در اعماق 10-0 و 20-10 سانتی متر در چهار مرحله با استفاده از سیلندر تعیین گردید. وزن خشک ریشه و ماده خشک بخش هوایی در 5 مرحله در طی دوره رشد گیاه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که رطوبت خاک و عملکرد ماده خشک و تراکم ریشه در سطح آبیاری 80 میلی متر تبخیر نسبت به تیمار 160 میلی متر تبخیر بیشتر بود. مقدار وزن خشک ریشه در عمق 20-0 سانتی متر در روش کاشت فارویی بیشتر بود. باتیمار فارویی عملکرد دانه تحت تاثیر هم زمان شدت عملیات خاک ورزی تهیه فارو با مرحله رشد سریع ریشه های گندم افزایش یافت. در خاک های شنی محل مطالعه، پس از عملیات خاک ورزی وزن مخصوص ظاهری و مقاومت مکانیکی بسرعت افزایش می یابند. مهم ترین عامل محدود کننده رشد گیاه، مقاومت مکانیکی بالای خاک بود که با خاک ورزی هم زمان با توسعه سریع ریشه ها با تیمار فارویی و آبیاری بیشتر مقاومت مکانیکی کاهش و میزان محصول افزایش یافت.

پتاسیم و آهن از عناصر غذایی ضروری در گیاهان هستند. مصرف متعادل این عناصر سبب افزایش محصول و بهبود کیفی آن در گیاهان زارعی می گردد و چنانچه این عناصر در حد کمبود یا سمیت باشند موجب کاهش عملکرد خواهند شد. سمیت آهن ممکن است با افزایش میزان پتاسیم کاهش یابد. هدف اصلی از این تحقیق ارزیابی تاثیر سطوح مختلف پتاسیم و آهن بر رشد، میزان انباشته شدن یون ها و برخی صفات بیوشیمیایی در گیاه برنج بود. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل 4 سطح آهن (2، 10، 50 و 100 میلی گرم در لیتر به صورت (FeEDTA و سه سطح پتاسیم (0.5، 5، 10 میلی مول به صورت (KCl بود. گیاهان به مدت 6 هفته در محیط کشت شنی و با استفاده از محلول یوشیدا در گلخانه رویانده شدند. نتایج نشان داد که افزایش غلظت پتاسیم در محلول غذایی موجب افزایش معنی دار غلظت پتاسیم در بخش هوایی و ریشه گیاه شد، اما این افزایش تاثیری بر وزن تر و خشک گیاه نداشت. کمبود آهن در محلول غذایی (2 میلی گرم در لیتر) موجب کاهش چشمگیر وزن تر و خشک کلروفیل و نیز قندهای محلول در هر سه سطح پتاسیم شد. بالاترین وزن تر و خشک در تیمار 10 میلی گرم در لیتر آهن مشاهده شد. وزن بخش هوایی در تیمارهای 50 و 100 میلی گرم در لیتر آهن چندان تحت تاثیر قرار نگرفت، اما وزن ریشه شدیدا کاهش یافت. افزایش غلظت آهن در محلول غذایی موجب افزایش میزان آهن در بخش هوایی و ریشه گیاه شد، اما تجمع آهن در ریشه بسیار بالاتر بود. افزایش پتاسیم تاثیر معنی داری بر تخفیف اثرات زیان بار کمبود آهن نداشت. برنج رقم طارم احتمالا با تجمع آهن در ریشه به سطوح آهن بالا مقاوم است بطوری که رشد گیاه در غلظت 100 میلی گرم در لیتر آهن بدون تاثیر معنی دار در رشد بخش هوایی آن مشهود بود. هر چند شیوع سمیت آهن در این غلظت با کاهش رشد ریشه مشخص شد. آزمایش های بیشتر با غلظت زیادتر آهن و نیز آزمایش های مزرعه ای برای تایید نتایج لازم است.

به منظور بررسی اثر شوری خاک بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه جو بدون پوشینه (Hordeum vulgar)، در سال زراعی 83-1382 آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان به اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد. فاکتور شوری خاک شامل چهار سطح شاهد (عدم تنش شوری)، 5.48، 9.27 و 14.25 دسی زیمنس بر متر که با استفاده از نمک های کلرور سدیم (NaCl) و کلرور کلسیم (Cacl2) با نسبت وزنی یک به یک (1:1) اعمال گردید و فاکتور ژنوتیپ شامل چهار ژنوتیپ جو بدون پوشینه شامل ICB_118305 (G1)، 4679/105/VEA/32th/Alger، Eldo/Berme_jo/5/CM76،B/Centeno (G3) و Cerraja/3/Ataco/Achira/Higo(G4) بود که در میان آنها G1 جو دو ردیفه و سه ژنوتیپ دیگر شش ردیفه هستند. نتایج نشان داد که برخی صفات مورد مطالعه از جمله عملکرد دانه در پنجه ها و کل بوته، در تمام سطوح تنش نسبت به شاهد کاهش نشان دادند و در صورتی که دیگر صفات مورد مطالعه شامل تعداد پنجه بارور و نابارور، نسبت تعداد پنجه بارور به کل پنجه های بوته، طول سنبله، تعداد سنبلچه های نابارور، وزن هزار دانه و عملکرد سنبله اصلی اختلاف معنی داری را در تنش 5.48 دسی زیمنس بر متر به طور معنی داری کاهش یافتند. به طور کلی علت اصلی کاهش عملکرد سنبله اصلی در سطوح مختلف شوری، کاهش تعداد دانه بود در حالی که در پنجه ها و کل بوته کاهش تعداد سنبله (پنجه بارور) بیشترین اثر را بر کاهش عملکرد داشت. در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه G4 به دلیل داشتن بیشترین عملکرد آستانه عملکرد و شاخص برداشت در شرایط شور، نسبت به سه ژنوتیپ دیگر برتری داشت.

این تحقیق به منظور ارزیابی کیفی تناسب اراضی برای گندم، سویا، پنبه و بررسی کارایی روش های ارزیابی تناسب اراضی انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه در جنوب غربی گنبدکاووس در استان گلستان قرار دارد. جهت انجام طبقه بندی، پروفیل هایی در هر کدام از واحدهای اراضی تفکیک شده حفر، و خاک های این واحدها به روش طبقه بندی جامع آمریکایی (2006) رده بندی گردید. نتایج مطالعه نشان داد که خاک های منطقه در رده مالی سول قرار دارند و دارای افق های مشخصه مالیک، کمبیک، آرجلیک و ناتریک می باشند. در مرحله بعد، با انطباق خصوصیات اراضی به چهار روش محدودیت ساده، تعداد و میزان محدودیت ها، استوری و ریشه دوم، بر نیازهای رویشی محصولات مورد نظر، کلاس تناسب واحدهای اراضی برای این محصولات تعیین گردید. نتایج ارزیابی فیزیکی نشان داد که مهمترین محدودیت های این اراضی برای تولید محصولات، محدودیت های اقلیمی، شوری و قلیائیت، اسیدیته، آهک و زهکشی است. برای بررسی صحت و دقت روش های ارزیابی تناسب اراضی نیز ابتدا پتانسیل تولید آبی گندم با توجه به پتانسیل ژنتیکی محصول، شرایط اقلیمی و موقعیت جغرافیای منطقه برآورد گردید. سپس پتانسیل تولید اراضی یا عملکرد پیش بینی شده گندم با استفاده از پتانسیل تولید آبی و عوامل محدودکننده خاک محاسبه و با عملکرد کشاورزان مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج آماری آزمون ضریب تشخیص و همچنین کای اسکوئر نشان دهنده تطابق خوب مدل فائو و روش های ارزیابی تناسب اراضی، بخصوص روش استوری با شرایط کشت گندم در منطقه است.

یکی از پارامترهای مهم که در ایستگاه های هواشناسی بطور مداوم اندازه گیری می شود، دمای هوای درون پناهگاه است، در حالی که دمای سطح و ژرفای خاک بصورت پیوسته اندازه گیری نمی شوند. بنابراین، از لحاظ داده های دمای خاک با کمبود آماری رو به رو هستیم. از آنجا که رژیم دمایی خاک، تاثیر مستقیمی بر رشد گیاهان، گوناگونی آن ها و فعالیت های زیست شناختی خاک دارند، بازسازی این کمبود آماری از اهمیت بالایی در بررسی های زیست اقلیمی و کشاورزی برخوردار است. هدف این مطالعه، برقراری و بررسی روابط رگرسیونی بین داده های دمای هوا در ارتفاع 1.8 متری (پناهگاه هواشناسی) و خاک در ژرفای 7 و 20 سانتی متری می باشد. برای این منظور از داده های دمای هوای پناهگاه و دمای اعماق یاد شده ایستگاه هواشناسی مجتمع علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری استفاده گردید. بافت خاک این ایستگاه طبق رده بندی خاک در سیستم یونیفاید و آزمایش به عمل آمده در آزمایشگاه خاکشناسی، از نوع شنی - رسی (SC) می باشد. این بررسی در دو رژیم سالانه و شبانه روزی به صورت جداگانه، با بهره گیری از ضرایب همبستگی پیرسون، انجام شد. نخست در رژیم سالانه بین دماهای بیشینه، کمینه و میانگین دمای هوای پناهگاه، با متغیرهای همسان (بیشینه، کمینه و میانگین دما) در ژرفای 7 و 20 سانتی متری خاک همبستگی معنی دار (P<0.01) و بسیار بالایی (0.90 تا (r=0.97 وجود داشت. در چرخه شبانه روزی بین میانگین دمای هوای هر ساعت از شبانه روز در ارتفاع 1.8 متری و ژرفای 7 و 20 سانتی متری خاک در هر یک از فصل های سال همبستگی های معنی دار (P<0.01) و بالای (0.84 تا (r=0.99 دیده شد. برای بهبود نتایج پیش بینی شده از روابط رگرسیونی، از روش های رفع اختلاف فاز و تجزیه منحنی نیز استفاده گردید. این دو روش به ترتیب سبب 5 تا 10 درصد و 8 تا 12 درصد بهبود در ضریب همبستگی شدند. بنابراین روش تجزیه منحنی برای برآورد دمای خاک پیشنهاد می شود.

به منظور بررسی اثر رژیم های آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه ارقام رشد محدود و رشد نامحدود سویا آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی اصفهان اجرا گردید. کرت های اصلی به پنج رژیم آبیاری شامل ترکیب های مختلفی از آبیاری پس از 90، 60 و 120 میلی متر تبخیر از تشت تبخیر کلاس A در دوره های رشد رویشی و زایشی، و کرت های فرعی به دو رقم سویای ویلیامز (رشد نامحدود) و هابیت (رشد محدود) اختصاص یافتند. کاشت بذر در 26 و 27 اردیبهشت ماه در ردیف هایی به فاصله 50 سانتی متر و با تراکم 40 بوته در متر مربع به روش هیرم کاری و با دست انجام شد. نتایج تجزیه واریانس حاکی از اثر معنی دار رژیم های آبیاری بر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد بود. بیشترین عملکرد دانه از تیمار آبیاری در تمام فصل رشد بر اساس 60 میلی متر تبخیر تجمعی به دست آمد. افزایش فواصل آبیاری ها از 60 به 90 میلی متر (فقط) در دوره رشد رویشی (تا شروع گلدهی) موجب کاهش معنی دار عملکرد نشد اما افزایش فواصل آبیاری از 90 یا 120 میلی متر به کاهش معنی دار عملکرد منتهی گردید. همچنین، نتایج نشان داد که اگر آبیاری بر اساس 90 یا 120 میلی متر تبخیر تجمعی تا شروع غلافدهی (R3) ادامه یابد موجب کاهش قابل توجه عملکرد دانه نسبت به شاهد خواهد شد نتایج نشانگر آن هستند که تغییرات تعداد غلاف در بوته دلیل اصلی تغییرات عملکرد دانه در تیمارهای مختلف بوده است و دو جز دیگر عملکرد دانه (تعداد دانه در غلاف و وزن دانه) در تیمارهای مختلف آزمایش بسیار ثابت بودند. بر اساس این نتایج، به منظور کاهش آب مورد نیاز برای آبیاری می توان فواصل آبیاری ها را در دوره رشد رویشی تا اندازه ای افزایش داد که تنش شدید و غیر قابل جبران به گیاه وارد نشود.

این تحقیق برای اولین بار در ایران بر روی دو گونه بومی مناطق خشک کشور از جنس دیو خار (کام تیغ Lycium Stocks depressum و گرگ تیغ (Lycium Murray انجام شد. تاثیر سطوح مختلف آبیاری بر روی فاکتورهای رشدی این دو گونه با رویکرد کاربردی آنها به عنوان پرچین فضای سبز، مورد بررسی قرار گرفت. دور آبیاری در 3 سطح شامل: 8 روز، 16 روز و بدون آبیاری (شاهد) به عنوان کرت اصلی و گونه در دو سطح به عنوان کرت فرعی بصورت کرت های خرد شده در قالب بلوکهای کامل تصادفی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه آماری نشان داد که سطوح آبیاری بر روی خصوصیات رویشی گیاه شامل ارتفاع، سطح برگ، وزن مخصوص برگ، وزن تر و خشک برگ و شاخه اثر معنی داری داشت. با افزایش دور آبیاری از 8 روز به 16 روز در گونه کام تیغ سطح برگ، رشد قطری طوقه، وزن تر برگ و شاخه، نسبت برگ به شاخه و در گونه گرگ تیغ فاکتورهای رشد قطری شاخه، وزن تر شاخه، وزن خشک شاخه، وزن مخصوص برگ تفاوت معنی داری نداشت. سایر فاکتورها دارای اختلاف معنی داری بین سطوح آبیاری 8 و 16 روز بودند. وزن تر و خشک برگ، سطح برگ، وزن مخصوص برگ در هر 3 تیمار آبیاری در گونه کام تیغ نسبت به گرگ تیغ بطور معنی داری بیشتر بود. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش به نظر می رسد که گونه کام تیغ با دور آبیاری 16 روز را می توان به عنوان یک گیاه پرچینی در فضای سبز مشهد مورد استفاده قرار داد. در ضمن، در تیمار بدون آبیاری این گیاه بدون آب زنده ماند.

خشکسالی یکی از پدیده های طبیعی است که در همه شرایط آب و هوایی و در نقاط مختلف کره زمین حادث می شود. به رغم خساراتی که پدیده خشکسالی به کشاورزی، منابع طبیعی، منابع آب، محیط زیست و... وارد می نماید، ابعاد این پدیده هنوز به خوبی شناخته نشده است. تحقیق مورد نظر به منظور بررسی پدیده خشکسالی و روند وقوع آن در ارومیه انجام شده است. به این منظور از آمار بارندگی ماهیانه ایستگاه سینوپتیک ارومیه برای یک دوره آماری 40 ساله استفاده گردیده است. پریودهای زمانی که وقوع خشکسالی در آنها مورد بررسی قرار گرفته است، شامل 22 پریود می باشد که از آن جمله می توان به پریودهای ماهیانه، فصلی و سالیانه اشاره نمود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که در طول دوره آماری در همه پریودها، خشکسالی و ترسالی با شدت های متفاوت مشاهده شده است، ضمن اینکه در برخی از زمان ها شرایط در حد نرمال و یا نزدیک آن بوده است. هر چه پریود مورد بررسی طولانی تر باشد (به عنوان مثال، پریود سالانه)، ضریب تغییرات بارندگی، در آن کمتر می باشد. در عوض، هر چه پریود مورد بررسی کوتاه تر باشد (به عنوان مثال، پریود ماهانه) ضریب تغییرات بارندگی در آن بیشتر است. بیشترین دامنه تغییرات بارندگی مربوط به ماه های جولای و اگوست می باشد، ضمن آنکه ضریب تغییرات مقادیر بارندگی در پریود سالانه از سایر پریودها کمتر است. در ضمن عموما هر 11 سال (به طور متوسط در هر 10 تا 12 سال)، یک خشکسالی و یا ترسالی شدید یا نسبتا شدید در منطقه مورد نظر مشاهده شده است.

با آگاهی از مفاهیم مدیریت، نحوه عملکرد مدیران آموزشی دانشگاه ها اثربخش و موثر و کارآمد خواهد بود، پژوهش حاضر با هدف تعیین دیدگاه های مدیران آموزشی دانشگاه های علوم کشاورزی و منابع طبیعی و علوم پزشکی گرگان درباره تاثیر آگاهی از مفاهیم مدیریت بر نحوه عملکرد مدیران بر روی 50 نفر از مدیران آموزشی در سال 1385 انجام شد. ابتدا اطلاعات توسط پرسشنامه ای مشتمل بر دو بخش دموگرافیک و مفاهیم مدیریت جمع آوری گردید و سپس داده ها توسط نرم افزار SPSS و آزمون آماری مناسب من ویتنی و با استفاده از مدل رگرسیون خطی دو متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان داد که 45.4 درصد از مدیران آگاهی از مفهوم برنامه ریزی را در عملکرد مدیریتی کاملا موثر می دانستند در حالی که 54.4 درصد آنان معتقد بودند که آگاهی از کلیات مدیریت در عملکرد مدیران نسبتا موثر است. همچنین یافته ها حاکی از آن بود که دیدگاه مدیران آموزشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی درباره تاثیر آگاهی از مفاهیم مدیریت بر نحوه عملکرد مدیران در مقایسه با دانشگاه علوم پزشکی از رتبه بالاتری برخوردار بود (19.43 در برابر 17.20) و تفاوت موجود از نظر آماری معنی دار نبود. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که بین دیدگاه مدیران درباره اثربخشی آگاهی بر عملکرد مدیریتی آنان و متغیرهای سن و جنس ارتباط آماری معنی داری برقرار بود (P<0.05). شناسایی دیدگاه مدیران آموزشی در دو دانشگاه نشان داد که تاثیر آگاهی از مفاهیم و دانش مدیریتی در درک و عملکرد مدیران از اهمیت خاص برخوردار بوده و می تواند موجب ارتقا فرآیند صحیح مدیریت در نظام آموزشی دانشگاه ها گردید.

در یک آزمایش شبیه سازی رایانه ای تاثیر پارامترهای مختلف به نژادی بر توزیع و تجمع ماده خشک و نیتروژن، آستانه تحمل به خشکی و عملکرد دانه نخود (Cicer arietinum L.) بررسی شد و صفات مطلوب جهت استفاده از این پارامترها در برنامه های اصلاحی آینده، با استفاده از مدل Cyrus تعیین گردید. کاهش یا افزایش 8 پارامتر موثر بر نخود در رقم هاشم (واریته مورد کشت در منطقه) با استفاده از آمار 88 ساله آب و هوایی در دو منطقه گنبد و گرگان و در شرایط دیم مورد بررسی قرار گرفت. به طور کلی نتایج مطالعه شبیه سازی نشان داد که مهمترین عامل افزایش عملکرد دانه در شرایط دیم گنبد و گرگان کاهش رشد رویشی و وزن خشک اندام های هوایی در طی مرحله رویشی و حفظ رطوبت جهت دوره پر شدن دانه بود. در گرگان، بیشترین افزایش عملکرد دانه (97 کیلوگرم در هکتار) از طریق افزایش 20 درصدی کارایی استفاده از تشعشع به دست آمد. احتمال وقوع عملکردهای بالاتر از رقم هاشم در گرگان 84.44 درصد بود. در گنبد (همراه با تنش خشکی انتهای فصل رشد بیشتر نسبت به گرگان)، بیشترین افزایش عملکرد دانه (90 کیلوگرم در هکتار) از طریق افزایش 20 درصدی کسری از ماده خشک گرد آمده از شروع گلدهی تا شروع رشد دانه قابل انتقال مجدد به دانه به دست آمد. احتمال وقوع عملکردهای بالاتر از رقم هاشم در گنبد 96.59 درصد بود.

اطلاعات کمی درباره توزیع ماده خشک در نخود (Cicer arietinum) محدود و اندک می باشد. هدف این مطالعه بدست آوردن مقادیر ضرایب توزیع ماده خشک بین اندام های مختلف در گیاه نخود (رقم هاشم) تحت شرایط مختلف تاریخ کاشت و تراکم بود. بدین منظور آزمایشی در سال زراعی 83-1382 در مزرعه آزمایشی دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در شرایط عدم محدودیت آب و مواد غذایی انجام شد. طرح آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی و فاکتورها شامل تاریخ کاشت در سه سطح (15 آذر، 1 بهمن و 1 فروردین) و تراکم در چهار سطح (15، 30، 45 و 60 بوته) بودند. بیوماس گیاهی و مراحل فنولوژیکی گیاه در دوره بین کاشت تا برداشت اندازه گیری شدند. توزیع ماده خشک بین اندام های مختلف با رابطه خطی بین وزن خشک اندام در مقابل وزن خشک کل توصیف شدند. یک رابطه خطی برای توزیع ماده خشک بین برگ و ساقه قبل از مرحله غلاف دهی (R3) پیدا شد. متوسط ضرایب توزیع ماده خشک تا مرحله فنولوژیکی غلاف دهی (R3) 0.36-0.55 برای برگ و 0.64-0.45 برای ساقه بود. در طی دوره از غلاف دهی تا شروع مرحله دانه بندی (R5) 60 درصد ماده خشک تولید شده به ساقه ها، 27 درصد به غلاف ها و 13 درصد به برگ ها اختصاص یافت. پس از مرحله دانه بندی 83 درصد بیوماس تولیدی به غلاف و دانه و بقیه به ساقه اختصاص یافت. نتایج نشان داد که بکارگیری ضریب توزیع ثابت پس از مرحله (R3) به اندازه قبل از مرحله (R3) موثر نیست. از ضرایب به دست آمده در این تحقیق می توان در مدل های شبیه سازی رشد نخود استفاده کرد.

روابط آلومتریک در گیاهان تغییرات رشد و نمو و مشخصات نسبی یک اندام از گیاه را در مقایسه با کل یا بخش های دیگر گیاه آشکار می کند. هدف از این تحقیق یافتن روابط آلومتریک بین ارتفاع بوته (سانتی متر) با تعداد گره در ساقه اصلی، وزن خشک ساقه (گرم در بوته) و وزن خشک اجزای رویشی (گرم در بوته) در نخود بود. بدین منظور آزمایشی بر روی نخود رقم هاشم، بصورت فاکتوریل با دو فاکتور، تاریخ کاشت در سه سطح (15 آذرماه 1382، 1 بهمن ماه 1382 و 1 فروردین ماه 1383) و دیگری تراکم کاشت در چهار سطح (30، 15، 45 و 60 بوته در متر مربع) در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 83-1382 در مزرعه آزمایشی دانشکده علوم زراعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. نمونه گیری از کاشت تا برداشت انجام شد و در هر نمونه گیری ارتفاع بوته، تعداد گره در ساقه اصلی، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ اندازه گیری شد. برای توصیف رابطه ارتفاع با صفات ذکرشده از معادله توانی (y=axb) به صورت تبدیل شده خطی ln(Y)=lna+b×ln(X) استفاده گردید. بین ارتفاع بوته با تعداد گره در ساقه اصلی (y=0.92x1.26, R2=0.92)، وزن خشک ساقه (y=26.57x0.42, R2=0.92) و وزن خشک اجزای رویشی (y=18.54x0.46, R2=-0.92) رابطه معنی داری وجود داشت. بنابراین ازاین روابط می توان برای تخمین ارتفاع استفاده کرد و یا آنها را در مدل های شبیه سازی گیاهان زراعی برای مدل سازی رقابت به کار برد.

یکی از راه های تعیین صفات مطلوب گیاهان، استفاده از مدل های شبیه سازی توام با به کارگیری آمار هواشناسی درازمدت است. این تحقیق به منظور بررسی راهبردهای مختلف به نژادی به منظور افزایش عملکرد نخود در شرایط آبی در گرگان و گنبد صورت گرفت و برای این کار از مدل Cyrus که برای گیاه نخود تهیه شده بود، استفاده شد. راه بردهای به نژادی مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از افزایش یا کاهش مراحل رشد رویشی و زایشی، سرعت رشد اولیه گیاه، کارایی استفاده از تشعشع، انتقال مجدد و افزایش یا کاهش نیتروژن برگ ها و ساقه های پیر و سبز و درصد نیتروژن دانه. نتایج نشان داد که افزایش کارایی استفاده از تشعشع، دیررسی از طریق افزایش روز بیولوژیک از شروع پر شدن دانه تا اولین رسیدگی و دیررسی از طریق افزایش توام روز بیولوژیک از سبز شدن تا گلدهی و روز بیولوژیک از شروع پر شدن دانه تا اولین رسیدگی باعث 9-7 درصد افزایش در عملکرد رقم هاشم گردید. افزایش رشد اولیه گیاه و درصد نیتروژن برگ ها و ساقه های در حال رشد و سبز و نیز کاهش درصد نیتروژن برگ ها و ساقه های پیر باعث افزایش ناچیزی در عملکرد می گردد. نتیجه گیری شد که برای دستیابی به عملکردهای بالاتر در این منطقه در تحقیقات آینده نقش ترکیب صفات بالا مورد ارزیابی قرار گیرد.

هدف از این مطالعه به دست آوردن مقادیر پایه ضریب خاموشی (Ks) و کارآیی استفاده از تشعشع (RUE) در نخود تحت شرایط مطلوب زراعی و همچنین ارزیابی پایداری این پارامترها تحت شرایط مختلف تاریخ کاشت و تراکم بود. آزمایش مزرعه ای با تیمارهای تاریخ کاشت در سه سطح (15 آذر 1382، 1 بهمن 1382 و 1 فروردین 1383) و تراکم در چهار سطح (15، 30، 45 و 60 بوته در متر مربع) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در طی سال های 83-1382 اجرا شد. شاخص سطح برگ، دریافت تشعشع و ماده خشک از سبز شدن تا رسیدگی اندازه گیری شد. Ks، با افزایش زاویه خورشیدی و تراکم کاهش یافت. متوسط مقدار Ks و RUE به ترتیب برابر 0.54 و 1 بود. تراکم بر روی RUE اثری نداشت اما اثر دما محسوس بود. RUE در طول دوره رشد تا رسیدگی ثابت بود.