فصلنامه فرهنگ اصفهان
پیاپی 36 (تابستان 1386)

بافت قدیمی شهرهای تاریخی ایران، قادرند تا ویژگی های هنری و تاریخی کشور را به تصویر کشند، و آداب و سنن و فرهنگ جامعه را در قالب بناها و اجزا و عناصر تاریخی، به معرض نمایش گذارند، اما این بافت، امروزه با مشکلات عدیده ای نیز روبه رو است که به طور کلی می توان به مشکلات رفاهی- عمرانی، مانند عدم دسترسی، فقدان تسهیلات شهری و مشکلات اجتماعی، مانند مهاجرنشینی بافت قدیم، اعتیاد، بزهکاری و... اشاره کرد...

انقلاب اسلامی ایران با پیروزی خود سبب شد تا موجی از خیزش اسلامی در کشورهای مسلمان ایجاد شود، و شرایط خاص بین المللی ناشی از فروپاشی شوروی سبب شد تا هجمه جهان غرب بر ملل مسلمان و غیر مسلمان در این سوی عالم افزایش یابد، و مفهوم تهاجم فرهنگی غرب، ابعاد گسترده تری یابد. در این مقال، موضوع تهاجم فرهنگی و تفوق و غلبه یک فرهنگ بر فرهنگ های دیگر مورد برسی قرار گرفته است. دیدگاه ابن خلدون به عنوان نخستین جامعه شناسی که موضوع تهاجم فرهنگی را با طرح قوم غالب و مغلوب بیان کرده، مطرح شده است...

اتاق های فکر نهادهایی هستند که مطالعات و تحقیقات کاربردی انجام می دهند. نقش این مراکز، یافتن راه کارهای عملی برای مسائل و مشکلات موجود است. اتاق های فکر در مقام مشاوره، همواره در خدمت سیاست گذاران و مدیران اجرایی بوده اند. این مقاله سعی دارد با مروری بر تعاریف و مفاهیم ارائه شده، نقش و تاثیر اتاق های فکر را در تصمیم سازی ها مورد بحث و بررسی قرار دهد.

همواره سقوط خوارزمشاهیان و حمله مغول به ایران را با ویرانی و نابه سامانی می شناسیم، و این عصر را آکنده از خشونت و افول فرهنگ و هنر می دانیم،در حالی که مغولان پس از دورانی کوتاه، از ویرانگری دست کشیدند. جانشینان چنگیز به هنر و صنایع ظریفه، عنایت ویژه ای نشان دادند، و در گسترش فنون و صنایع کوشیدند. از سوی دیگر، به پا شدن این امپراتوری وسیع و جدید، باعث آمد تا تمدن های چین و ایران به تبادل فرهنگی بپردازند.

اصفهان دارای دو شهر جی و یهودیه بود. کلمه اسپهان یا اصفهان در قرن دوم هجری رایج شد. پس از ورود آل بویه به اصفهان، این شهر از رشد و شکوفایی بسیاری برخوردار شد، و تاسیسات زیربنایی فراوانی، شامل میدان، قلعه، محلات، مساجد و قصرها در آن ایجاد شد به گونه ای که دو شهر جی و یهودیه به هم وصل شدند، و اعتبار جی کاسته شد. یکی از مساجد این دوره، مسجد جامع جورجیر بود که به وسیله صاحب بن عباد بنیان گذاشته شد. سردر باقی مانده این مسجد، نمونه عالی هنر آجرکاری و آجرتراشی و گچ بری از اواخر قرن چهارم...

سید مصلح الدین مهدوی از جمله اصفهان شناسان فقیدی است که آثار ارزشمند فراوانی درباره دانشمندان و بزرگان اصفهان پدید آورده است. تیرماه سال جاری، مراسم نکوداشت ایشان در اصفهان برگزار شد. این مقال ضمن ارائه گزارش کوتاهی از این جلسه بزرگداشت، به بهانه برپایی این مراسم، به احوال و آثار زنده یاد مهدوی می پردازد.

میرزا محمدعلی مذهب بهار از جمله شاعران، طنزپردازان و تذهیب کاران دوره قاجار است. مدایح المعتمدیه و تذکره یخچالیه از آثار او به شمار می رود. در زمان حیات، وی را بسیار آزردند و تراوش های ذهنی بی نظیر وی را برداشت از اثار قدما و معاصران دانسته اند، و او را به انتحال از آثار دیگران، متهم ساختند. این در حالی است که یکی از شاعران معاصر، اثر مشهور او- یعنی مدایح المعتمدیه- را سرقت کرده، و به نام خود ارائه کرد.

احمد غزالی از معدود دانشمندانی است که در کنار نظریه پردازی در زمینه عرفان نظری، در تصوف عملی نیز کوشیده است. وی در کتاب خود به نام سوانح العشاق برای نخستین بار در جهان به تبیین مکتب عشق می پردازند، روابط انسان با افریننده را با دیدگاه عاشقانه تفسیر می کند، و با رویکردی روان شناسانه از عشق سخن می گوید.

از دیرباز تا کنون، نقش بانوان در تاریخ و فرهنگ ایران، امری بسیار محسوس و قابل توجه بوده است، و در این میان، تاثیرگذاری و تحول آفرینی زنان اصفهان در طول تاریخ، چشم گیر است. هرچند درباره شخصیت زنان در اصفهان دوران باستان، اطلاعاتی- ولو مختصر- وجود دارد، لکن با توجه به نقش قابل توجه اصفهان در تمدن اسلامی و با وجود این که این شهر در ادوار مختلف تاریخ ایران، مرکزیت سیاسی، فرهنگی و علمی داشته است، این مساله، به خوبی مشهود است، چنان که یاقوت حموی، مولف آثار ارزشمندی مانند...

کمال الدین اسماعیل اصفهانی، مشهور به خلاق المعانی یکی از بزرگ ترین شاعران ایرانی است. وی در اصفهان برآمد، و به سرودن شعر، اشتغال ورزید تا این که سرانجام به دست مغولان به شهادت رسید. اشعار او از لحاظ عمق مضمون و گستردگی خیال بی نظیرند، به گونه ای که مضامین خلق شده درآثار او، منبع اصلی شاعران ایران زمین قلمداد می شود. بسیاری از شاعران بزرگ ایرانی از سبک او الهام گرفته اند، و شگردهای زبانی، بیانی و واژگان رنگین و زیباشنای او را در اشعار خویش به کار برده اند.