فهرست مطالب
نشریه نثر پژوهی ادب فارسی
سال نهم شماره 19 (زمستان 1386)
- 395 صفحه،
- تاریخ انتشار: 1387/02/15
- تعداد عناوین: 14
-
-
صفحه 1مرثیه پاره ای از پیکره ادبیات در صدر اسلام به شمار می آید. اسلام با ظهور خود، باورها و اندیشه های تازه ای را به میان آورد که بازتاب آنها را می توان آشکارا در عرصه ادب و شعر و بخصوص مرثیه مشاهده کرد. این باورها و اندیشه های هدایتگر و نو نه تنها در درونمایه شعری، بلکه در شکل آن نیز تاثیر بسزایی گذاشته است؛ بدان گونه که به پیدایش معانی جدید نزد شاعران مرثیه سرا کمک کرده است تا بتوانند اشعاری پرمحتوا و چه بسا متفاوت با مجموعه آثار گذشته ادبی خویش بسرایند. با توجه به این مقدمات، بررسی شباهتها، ارتباطها و تفاوتهای مرثیه در دوره جاهلی با صدر اسلام، ما را بیشتر به میزان تاثیرگذاری اسلام بر مرثیه سرایی آشنا می کند.
کلیدواژگان: شعر، مرثیه، جاهلی، صدراسلام -
صفحه 35
یکی از شاخه های علوم اسلامی، که در میان مسلمانان در دوره هایی، رشد فزاینده ای داشته و ذهن بسیاری از دانشمندان اسلامی را به خود مشغول کرده، علم کلام و یا اصطلاحا فلسفه اسلامی بوده است. یکی از مباحث علم کلام، جسم پنداشتن خدا و مساله عرش و استوا است. هدف این پژوهش، پاسخ به این پرسش است که دیدگاه کلامی سنایی در این باره بویژه، عرش و استوا با دیدگاه فرقه های کلامی چه تفاوتی دارد.از این رو ضمن تعریف لغوی و اصطلاحی این دو واژه، پیشینه تاریخی آنها در بین فرق مختلف کلامی مورد واکاوی قرار گرفته و وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه سنایی با دیگر متکلمان، بررسی شده است.
کلیدواژگان: سنایی غزنوی، علم کلام، مجسمه، مشبهه -
صفحه 65زبان پر رمز و راز خاقانی، تصاویر شعرش را چنان در لایه های خیال می پیچد که جز به یاری ذهن نافذ و زیباشناس نمی توان به زیرساختهای آن نفوذ کرد. اندیشه حکیمانه او مضامین شعرش را به قدری از آبشخورهای علمی و کلامی آبیاری می گرداند که جز با اندیشه دقیقا آشنا به علوم و فنون مختلف نمی توان به درک و وصف آن پرداخت. این شاعر بلندآوازه گاه پرچم پزشکی برمی افرازد و گاه تاج نجوم بر سر می نهد. زمانی درع حکمت می پوشد و زمانی خوان فکرت می گسترد و بدین ترتیب به اشعارش صبغه علمی می بخشد.
باری، طب سنتی یکی از آشکارترین و پرکاربردترین موضوعات علمی قصاید خاقانی است. او با توصیف اندیشه ها و تجربه هایش با مضامین طبی، اگرچه زمینه های زیبایی شعرش را فراهم آورده به پیچیدگی ها و دشواری های معنایی و محتوایی آن نیز دامن زده است. نگارنده در این مقاله تنها به شرح و توضیح سه بیماری آبله، استسقا و سرسام پرداخته و کوشیده است معانی اصطلاحی و جایگاه ادبی آنها را در محور همنشینی کلام بررسی کند و درباره تصاویر هنری خلق شده به کمک اصطلاحات طبی و انگیزه های آنها سخن گوید و مشکلات و احیانا ابهامات ادبی پدیدآمده با تصاویر طبی را در حد میسور حل کند.
کلیدواژگان: خاقانی، آبله، استسقا و سرسام -
صفحه 83این پژوهش، کوششی برای بررسی روشن تر روایتهای مربوط به اسطوره آرش و تعمقی در پیدایش و فلسفه جشن تیرگان ومطالعه حضور این دو در ادب فارسی و جلب توجه ادیبان ایرانی به این میراثهای باستانی است.کلیدواژگان: اسطوره، آرش، تیرگان، تیشتر، ادبیات فارسی
-
صفحه 113کنایه یکی از زیباترین و دقیق ترین اسلوب های هنری گفتار و رساتر از حقیقت است، زیرا در کنایه ذهن انسان از ملزوم به لازم منتقل می شود و با نوعی دلیل همراه می شود.کنایه ازمهمترین شگردهای زیبا آفرینی در شعر و از طبیعی ترین راه های بیان است که در آیات قرآنی، اعتقادات پیشینیان، آداب و رسوم اجتماعی،گفتار عامه، امثال و حکم، تقاضا، انتقاد و در شعر، بخصوص در انواع هجو، نمونه های بسیاری از استعمال کنایه را می توان یافت.
در این مقاله با توجه به تاریک و مبهم بودن مرز میان کنایه، استعاره، و مجاز در کتب بلاغی، تمامی مباحث علم بیان را می توان از نگاهی دیگر در دو حوزه حقیقت و مجاز جای داد؛اگر تشبیه درگسترهحقیقت واستعاره درپهنه مجاز قرار داشته باشد، کنایه درهردومیدان می تواند جای گیرد.کنایه مانند استعاره از حوزه حقیقت به مجاز راه می یابد با این تفاوت که معنی حقیقی خود را نیز حفظ می کند، به گونه ای که بزرگان بلاغت نیز بر این باورند که اراده معنای حقیقی در کنایه جایز است. بنابراین می توان گفت کنایه نه حقیقت صرف است نه مجاز صرف بلکه برزخی است مابین حقیقت و مجاز و یکی از عوامل مهم زیبا آفرینی در کلام ادبی. اصولا در کنایه، کلام یکی است اما دو معنی از آن بر می آید. کنایه چون کیمیایی است که مس زبان عادی را به زر شعر مبدل می سازد.
کلیدواژگان: بلاغت، بیان، زبان و کنایه -
صفحه 139«اصالت»، عنصری مطلوب و با ارزش در فرهنگ اسلامی و ملی ماست که جزوی از هویت ایرانی است. روایات معصومین (ع) با تعابیری مانند«کرماء» و «اهل البیوتات»، ایرانیان را دارای اصالت معرفی کرده اند. شواهد بسیارتاریخی و اعتراف صریح و ضمنی خاورشناسان و مورخان بر این واقعیت دلالت دارد. در قسمت اول این مقاله، پس از تقسیم اصالت به فردی و جمعی، هفت شاخص اصالت جمعی برشمرده شده، وضمن تبیین هر یک از آنها با ارائه برخی روایات، شواهد تاریخی و اعترافات برخی مورخان و خاورشناسان نشان داده شده که عموم این شاخصها در قوم ایرانی فعلیت داشته و متبلور شده است. در قسمت دوم مقاله به ضرورت و پیامدآموزش میراث فرهنگی به شهروندان ایرانی بویژه نسل جوان پرداخته و بیان گردیده است که چگونه آگاهی به مواریث فرهنگی موجب احیا، حفظ و تقویت هویت و اصالت ایرانی می شود.
کلیدواژگان: هویت، اصالت، فرهنگ ایرانی، میراث فرهنگی -
صفحه 175دوزبانگی فردی و اجتماعی در بیشتر کشورهای جهان پدیده ای شایع است. در این میان دو زبانگی اجتماعی پدیده ای بمراتب رایجتر است. نظامهای آموزشی در کشورهای مختلف ممکن است رویکردهای مختلفی در برابر این پدیده اتخاذ کنند. به شیوه آموزشی که استفاده از زبانی غیر از زبان مادری کودک به عنوان واسطه آموزشی تاکید می کند، آموزش دوزبانه اطلاق می شود. مشکلات ناشی از این خط مشی و تجارب و راهکارهای اتخاذ شده در بعضی نقاط جهان در این مقاله بحث می شود و سرانجام به ضرورت بررسی مسئله از دیدگاه عدالت محور در داخل کشور و هم چنین فرصتهای بالقوه حاصل ازگنجاندن زبان اول در برنامه آموزش ابتدایی، پرداخته می شود.
کلیدواژگان: زبان اول، دوزبانگی فردی، دوزبانگی اجتماعی، آموزش دوزبانه، واسطه آموزشی -
صفحه 191هدف این مقاله،این است که به یاری چهار مقوله نشانه، ساخت، نقش و ارزش به چهار معیار در شناخت معانی اولیه زبانشناختی فهم و تاویل متن دست یابیم که عبارت است از: معیارهای نشانه ای، ساختاری، نقش و ارزش. بر اساس این معیارها به این نتایج می توان اشاره کرد:1- بر پایه معیار نشانه ای، نشانه های زبانی و دلالت اختیاری وثابت لفظ بر معنا در انتقال پیام به مخاطب در اثر زبانی و نشانه های ادبی و دلالت انگیخته ای و ناپایدار و غیر ثابت در پیوند بین نشانه و معنا در اثر ادبی مطرح است.
2- بر پایه معیار ساختاری، تاثیر ساخت و روابط دستوری در شکل گیری پیام در اثر زبانی و عدم تاثیر ساختها و روابط در شکل گیری پیام در زبان ادبی جلوه می کند. 3- بر پایه معیار نقشی، ابلاغ معنا در اثر زبانی و القای معنا در اثر ادبی صورت می پذیرد.
4- بر پایه معیار ارزشی، پیوند اثر زبانی با مصداقهای عینی و پیوند پیام اثر ادبی با جهان درون متنی مطرح می شود. همچنین در این مقاله این نتایج به دست آمده است: الف – به یاری پژوهشی علمی و جامع و به کمک مطالعات زبانی، دانش نشانه شناسی و معیارهای علمی یاد شده، می توان به اصول و مبانی فهم متن دست یافت. ب – آشنایی با مقتضیات ساختار دلالتی در فهم متن ایجاب می کند به ساختارهای زبانی، جنبه های زیبا شناختی متن و بافت موقعیتی اثر دست یابیم. ج – بدون توجه به مباحثی مانند نظریه ارتباطی زبان و معیارهای نشانه ای، ساختاری، نقشی و ارزشی، نقد و تحلیل متون ادبی و جنبه های تاویل پذیر آن تقریبا دشوار است. د- معنایی که به کمک روابط دستوری، نشانه های زبانی و ساختهای زبانی متنهای ادبی به دست می آید، پذیرفتنی نیست.ه - در اثر زبانی با «ابلاغ معنا» و در اثر ادبی با «القای معنا» سروکار داریم. و- به نظر می رسد ابزار اصلی آفرینش شعر، هنجارگریزی معنایی است.کلیدواژگان: فهم متن، نشانه شناسی، ساختار، نشانه های زبانی و ادبی، تاویل متن ادبی -
صفحه 211فرهنگ نویسی یکی از اصلی ترین تلاش های بنیادی در جهت حفظ زبان و فرهنگ یک جامعه است که نه تنها ایرانیان مقیم وطن بلکه فارسی زبانان هندی هم آن را وجهه همت خویش ساخته اند. با وجود اینکه تالیفات فارسی زبانان هندی عاری از اشتباه نیست؛ فرهنگ های مؤلفه در آن دیار به جهت ترویج و کمک به پیشرفت زبان و ادب فارسی، شایان تقدیر و ملاحظه اند.
از جمله قدیمی ترین این فرهنگها، «مؤید الفضلا» است که همچون پلی ارتباطی شامل چهارده فرهنگ قبل از خود و مؤثربر لغت نامه های پس از خود می باشد که در سال 925 ه. ق. به سه زبان فارسی، عربی و ترکی تدوین گشته. مع الاسف تا کنون تصحیح منقحی از آن انجام نگرفته است و فقط در سال 1302 در مطبع «نول کشور»چاپ شده و استناد به این چاپ در لغت نامهدهخدا مصدر ورود سهو هایی به لغت نامه شده است. لذا در این مقاله به نقد اشتباهات چاپ سنگی می پردازیم؛ باشد که دلایل اقدام به تصحیح مجدد این فرهنگ تصریح گردد.کلیدواژگان: فرهنگ، مدخل، سرواژه، قاموس، تصحیح، طبع -
صفحه 235«رده شناسی»،ضمن اشاره به طبقه بندی ساختاری زبان های مختلف، به مطالعه الگوها و یا تعمیم های موجود میان زبانها (تعمیم زبانی) نیز اطلاق می شود. این شاخه جذاب از زبان شناسی، به دنبال دسته بندی زبان های جهان و یافتن روابط موجود میان آنها به لحاظ ساختارهای دستوری ودرنهایت، ارائه اهمیت های رده شناختی آنها است.
مقاله حاضر بر آن است تا ضمن معرفی حوزه رده شناسی زبان و رویکردهای مطالعاتی آن، با بهره گیری از برخی مثالها و تحلیل نحوی آنها، آرایش انواع سازه ها درفارسی میانه پهلوی را مشخص کرده و سپس جایگاه این زبان را در رده های ممکن نحوی با نگاه رده شناختی معین سازد. ساختها و سازه های نحوی مورد مطالعه عبارت اند از: ساخت جمله، حرف اضافه، صفت و موصوف، قید،ساخت تفضیلی، بند موصولی، فعل کمکی، ادات منفی ساز،فعل ربطی، وندها، ساخت اضافه، عدد، پرسشواژه. آوانویسی متون به شیوه مکنزی بوده و داده های مورد مطالعه، عمدتا برگرفته از متون سده های نخست دوره اسلامی است.
در کل می توان گفت که پهلوی، زبانی است پیوندی با لعاب ضعیفی از ترکیبی. درعین حال، این زبان دارای آرایش آزاد بوده و به طور مشخص، نمی شود آن را به یک رده زبانی خاص محدود کرد.
کلیدواژگان: رده شناسی زبان، فارسی میانه پهلوی، تحلیل نحوی، آرایش سازه ها -
صفحه 259سوگنامه لیلی و مجنون رمانی است با عشقی شور انگیز که راه به مرزهای عشق مطلق می برد.«مجنون لیلی» مردی پاکباخته و صادق است که عشق را هم به طفیل غم عشق می خواهد.هر چند در دیوان او آثاری از کامیابی دو دلداده وجود دارد، عشق او معروف به عشق عذری است که عفت، کتمان و غمخوارگی و ناکامی از لوازم آن است. مجنون، متزلزل و ناشکیبا و خود کم بین است و لیلی، محکوم محیط حرمسرایی تازیان است که بر موقعیت مجنون فلک زده غبطه می خورد. این داستان بر اساس نوعی جبر است که قهرمان، تسلیم آن است. ابن سلام قربانی سوم، تلخکام به دیار عدم می رود. پدر مجنون در طلبش آواره بیابانهاست و پدر لیلی طیاره سوار راه غفلت و برهمزن روزگار لیلی. در این مقاله تراژدی لیلی و مجنون از دیدگاه سه شاعر بزرگ فارسی:نظامی،امیر خسرو دهلوی و جامی با توجه به دیوان مجنون و منابع عربی بررسی می شود درعین حال که در عشق عذری و حتی وجود مجنون به دیده شک نگریسته می شود.
کلیدواژگان: مجنون، لیلی، ابن سلام، عشق، نظامی، امیر خسرو، جامی -
صفحه 291بی تردید منطق الطیر عطار، دل انگیزترین منظومه عرفانی فارسی است. در این اثر، سلوک سالکان خداجو از طلب تا فنا با بیانی رمزوار در قالب سفر مرغان سیمرغ جو ترسیم شده است.
عطار، پیش ازآغاز داستان در مقدمه ای هنرمندانه به معرفی سیزده پرنده (سالک): هدهد،موسیچه،طوطی،کبک،تنگ باز یا تند باز، دراج، بلبل،طاوس،تذرو،قمری، فاخته، باز، و مرغ زرین می پردازد. سه دیدگاه نگارنده به همین مقدمه نمادین مربوط است.
نویسنده در دیدگاه نخست با عنوان «پرنده گمشده عطار»، مرغ پنجم را «کبوتر» می داند نه «تنگ باز». دردیدگاه دوم با عنوان «هدهد و دوازده پرنده»، نگاه سؤال برانگیز به شمار این پرندگان سیزده گانه را به سوی شمار نمادین «یک و دوازده» جلب می کندو بالاخره در دیدگاه سوم با عنوان «مرغ زرین» به رمزگشایی از این مرغ شگفت و نا آشنا می پردازد.
کلیدواژگان: عطار، منطق الطیر، هدهد، کبوتر، مرغ زرین
-
Page 1Elegy is considered part of the body of literature at the beginning of Islam. New beliefs and thoughts were propounded with emergence of Islam whose reflection is observable in the realm of letters and poetry especially Elegy. These modern and leading thoughts have affected not only the poetical theme but also the form of it and have helped Elegy poets with emerging new meanings from them to compose excellent poems different from former ones. Accordingly, this paper will shed light on the influence of Islam on signing Elegy via explaining similarities and differences as well as the relationship between the early Islam and “Djaheli” era on Elegy.
-
Page 35
Theology or Islamic Philosophy is one of the branches of Islamic sciences that has progressively developed in some periods among Moslems. An important subject of this science is the problem of Tajseem, God’s throne and Istiwa.The aim of this paper is to find answers to the following questions: what is Sanaee’s view about these terms, and whether there are any differences between his ideas and those of other Islamic sects? Finally I have described the denotation of these idioms; then I have discussed their historic backgrounds among different theological sects and, at last, I have pointed to similarities and differences between Sanaee’s view and those of other Islamic theologians.
-
Page 65Khaqani’s enigmatic language embeds the imageries of his poems with his thought so much so that it is virtually impossible to appreciate his poems’ underlying themes unless one is in possession of a penetrating mind. Furthermore, his poems are so alive withscientific and discursive themes that one can not hope to appreciate them unless one is well-versed in them. This renowned poet sometimes turns into a physician, sometimes into an astronomer, once full of wisdom, once overflowing with original thoughts. Thus,he gives his poems a scientific slant.Khaqani’s odes are alive with traditional medicine. Although he conveys his thoughts and experiences by resorting to medical themes which in turn renders them greatly appealing, he complicates the themes he attempts to communicate. This paper attempts to comment on smallpox, dropsy, and meningitis delirium to further clarify their literary status on the basis of syntagmatic axis. It is hoped this will lead to a better appreciation of Khaqani’s poems.
-
Page 83The purpose of this paper was to have an in-depth study of the myth of Arash as well as the existence and philosophy of "Tirgan" ceremony. Also, attempts have been made to find and report on the frequency of the use of these two terms in the Persian literature and the Iranian libertarian's attention to this archaic heritage.
-
Page 113Irony is one of the wittiest and the most stringent style of eloquence; it is more expressive than the truth because in irony human’s mind is transferred from the necessitated to the necessary and it is accompanied by a kind of reason. Irony is one of the most prominent styles of beautification in poetry and is the most naturalway of figurative language. For this reason, many instances of irony can be found in verses, past beliefs, social customs and traditions, public speech, proverbs (maxims), poetry, and especially different kinds of satire.Figurative language is human’s miracle and no miracle has been seen above that in human culture. Arrangements of human speech have caused the validity of speech due to the validity of its beauties to be criticized by critics and for this reason irony serves the figurative language the most because it makes an artistic, rhetorical language from simple language
-
Page 139Gentry, which is an integrated part of Iranian's identity, is valuable and pleasant in our Islamic and national culture. Masomins’ Hadiths introduce Iranians as honorable and Ahlol-boitat which imply Iranians’ gentry. On the other hand, many historical evidence andhistorians’ connotative and denotative assertions imply this fact. In this article, after dividing the gentry into individual and group gentry, seven features of group Gentry have been mentioned. The existence of all of the mentioned features in Iranians has beendemonstrated by presenting some Hadiths, historical evidence and recognition of some historians.
-
Page 175Individual and social bilingualism are widespread across the world with the latter being even more common. Educational systems may have different approaches toward the issue. One approach is bilingual education in which the medium of instruction is alanguage different from the child's mother tongue. This article discusses the problems resulting from this education policy, reviewing the other nation's experiences. Finally, the paper deals with the necessity of considering the issue from an equity-orientedpoint of view in our own country and also considers potential opportunities which could be resulted from including the pupil's first language in the curriculum at the primary educational level.
-
Page 191The purpose of this study is to introduce certain standards for appreciating the fundamentals of understanding and interpretation of text. These categories are sign, structure, role, and value. Using these criteria, one can discriminate between linguistic signs and literary signs as well as optional and unstable denotation.In linguistic works, we deal with the fact that word denotes meaning while in literary works sign denotes meaning. Meanwhile, in text interpretation, it is not necessary to use structural relationship as a criterion.
-
Page 211Lexicography is one of the most important efforts to keep a society's language and culture safe; not only Iranians residing in the country but also Indians who know Persian language have fully endeavored to develop the lexicon of Persian. In spite of the fact that there are some errors in the dictionaries written by Indian Farsi people, the works areappreciable because they help improve and extend Farsi language and literature.MOAYED–OLL- FOZALLA is one of the oldest dictionaries of these series that acts as a bridge among 14 dictionaries formerly existed, also affecting the dictionaries following it. It has been compiled into three languages of Persian, Arabic and Turkish in 925a.h. Regretfully, a complete correction has not yet been accomplished over it and it has only been corrected and printed in the press at "naval keshoor" in India with numerous errors. Therefore, the purpose of this paper is to have a critical analysis of the lithographic errors. It is hoped that we can specify the reasons proceeding to the further correction of this dictionary.
-
Page 235To what extent are languages structurally different, and where do they follow universal patterns? Linguistic typological research systematically exploits descriptions of particular languages to answer questions like this. In turn, researchers working on individual language descriptions benefit from the extensive knowledge of linguistic structure that exists in the typological literature—Persian, for instance, is mainly operator, i.e., itsstructural specifications are as follows: NA (noun before genitive), NRel (head noun before relative clause), NG (noun before genitive), and comparative adjective before basis of comparison; furthermore, it is prepositional rather than postpositional. Similarities amonglanguages may be attributed to different factors: accident, historical changes, geographical neighborhood, and genetic affiliation. Language universality can well be regarded as a main factor too.Research in language typology goes hand in hand with research inlanguage universals, because the subject of both studies is thediversity of languages in connection with the linguistic properties.In the present paper, we are going to discuss some typologicalaspects of 'Middle Persian of Pahlavi. To begin with, we shall referto review some theoretical points about diachronic typology. Thenwe shall point to the possible analysis of the data for the benefit oflinguistic typology.
-
Page 259"Leili and Majnoon" is a tragic novel containing a passionate love leading to eternality. Majnoon is a true and pure lover who seeks love for the sake of love. There are some hints in the novel proposing that the although the lover couple see each other and tastelove, the kind of love they are experiencing, so called ''Ozry love'', is characterized by certain features like unsatisfied, sad one, associated with chastity. Moreover, Majnoon is impatient and frail with low self esteem. However, Leili is a victim of the Arab womenpalaces envying the poor Majnoon and the way he lives.Leili and Majnoon is the story of determinism in which the hero is determined to submit. Ibn-e-Salam is the third victim who dies without gaining any pleasure of his love. Majnoon's father became nomad to find his daughter while Leili's father, proud ofhimself, followed the way of ignorance and disgraced his daughter Leili.In this article, an attempt is made to study Leily and Majnoon tragedy from the viewpoint of three great poets: Nezami, Amir Khosrow Dehlavi and Jami based on the sources available in pertain and Arabic although the sources look at the tragedy as the symbol of''Ozry love'', being dubious toward the existence of such love.
-
Page 291"Mantegh-O-Tair, undoubtedly, is the most flourishing mystical poem in Persian literature in the form of 'Masnavi'. In this work, the journeys of God-seeking mystics, from request to mortality (Fana), is depicted through the journey of sphinx-seeking birds in a symbolic and coded language. Attar, prior to the start of the narration in an artistic introduction, introduces thirteen bires (mystics): Hoopoe, Mosiche, Parrot, Partridge, Tong-baz or Tond-baz, Francolin, Nightingale, Peacock, Tazarv, Ringdove, Turtledove, Hawk, Golden bird. The writer's viewpoints are about this symbolic introduction.The writer, in the first point of view entitled "Atar's lost bird", identifies the fifth birds as 'dove', rather than 'Tong-baz'. In the second view named "Hoopoe and twelve birds", the writer is concerned with counting the birds as 'twelve plus one' rather than 'thirteen'. The last view called "Golden-bird" deals with decoding this extraordinary and strange bird.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.