فهرست مطالب
پژوهشنامه فلسفه دین (نامه حکمت)
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 8، پاییز و زمستان 1385)
- 200 صفحه، بهای روی جلد: 30,000ريال
- تاریخ انتشار: 1386/03/01
- تعداد عناوین: 9
-
صفحه 5امکان یا عدم امکان علم و آگاهی جدید از جمله مسائلی است که از دیرباز مورد توجه فیلسوفان بوده و نظرات گوناگونی درباره آن اظهار شده است؛ چنان که گروهی از اساس کسب آگاهی جدید را ناممکن دانسته و گروهی نیز منکر وجود هر گونه دانش بدیهی و بی نیاز از کسب برای آدمی شده اند و یا آنکه گروهی دیگر قائل به تقسیم شده، اکتساب آگاهی در بخشی از دانسته های بشری را ممکن و در بخشی دیگر ناممکن دانسته اند. در حکمت اسلامی نیز این مباحث ذیل عنوان بداهت یا اکتسابی بودن تصورات و تصدیقات مطرح شده و ضمن پذیرش امکان اکتساب تصدیقات، در مورد امکان اکتساب تصورات شبهات و اشکالاتی چند مطرح گردیده است. در این میان کسی که بیش از همه بر ناممکن بودن اکتساب تصورات اصرار ورزیده، فخر رازی است. رازی در آثار خود دو اشکال عمده بر اکتسابی بودن تصورات وارد می کند که از آن دو، یکی متخذ از ماخذ تصدیقی و دیگری متخذ از ماخذ تصوری است. او بر اساس این دلایل چنین نتیجه می گیرد که تصورات یا مورد التفات ذهن نیستند و یا اگر مورد التفات ذهن واقع شوند، بدیهی خواهند بود. نویسنده در این جستار پس از بیان پیشینه تاریخی رای امام رازی، ضمن گزارش و تحلیل ادله او، پاسخ های دیگر منطق دانان و حکیمان به شبهات وی را نیز نقل و بررسی و ارزیابی کرده است.
کلیدواژگان: تصور، تصدیق، اکتساب، بداهت، تعریف، جنس، فصل -
صفحه 23اسم های عام ناظر بر انواع طبیعی آن دسته از عبارت های زبانی هستند که بر انواعی معین دلالت می کنند. غالبا چنین انگاشته می شود که پیوند میان این اسامی و مدلولشان از طریق معنای آن ها امکان پذیر می گردد. این همان دیدگاهی است که از آن به «نظریه سنتی دلالت» تعبیر می شود. بر اساس نظریه سنتی دلالت، هر اسم عام دارای معنایی ذهنی است که با فهم آن به مدلول آن اسم منتقل می شویم. نظریه سنتی دلالت از دو وجه مورد انتقاد واقع شده است: نخست آنکه بر اساس این نظریه، معنا هویتی ذهنی است و دیگر آنکه آنچه پیوند میان یک عبارت زبانی و مدلول آن را برقرار می سازد، معنای آن عبارت است. در این مقاله ضمن اشاره به نظریه سنتی دلالت اسم های عام با تکیه بر آرای جان لاک، به انتقاد های واردشده بر این دیدگاه توسط فیلسوفانی همچون گوتلب فرگه و هیلاری پاتنم اشاره خواهد شد. نظریه پاتنم در این زمینه هر دو پایه نظریه سنتی دلالت را نادرست می داند. همچنین، در پایان، به نقد های واردشده بر نظریه پاتنم اشاره خواهد شد.
کلیدواژگان: اسم عای عام، انواع طبیعی، نظریه دلالت، جان لاک، گوتلب فرگه، هیلاری پاتنم -
صفحه 45برای تبیین انواع گوناگونی برشمرده اند. این جستار ضمن بررسی برخی از این انواع مانند تبیین علمی و تبیین عادی یا غیرعلمی، تبیین ناقص یا جزئی و تبیین کامل یا تمام، تبیین علی و تبیین غیرعلی، تبیین کارکردی، تبیین غایت شناختی و... مهم ترین نظریه های تبیین علمی را مطالعه می کند.
رایج ترین نظریه ای که آغازگر بحث جدی تبیین در قرن بیستم بود، نظریه قانون فراگیر تبیین، شامل دو الگوی قیاسی- قانونی و استقرایی- آماری است. نقدهایی که در نیمه دوم قرن بیستم به این نظریه شد، راه را برای نظریه های دیگر گشود. بر پایه این نقدها، الگوهایی برای تبیین علمی مطرح شد. از مهم ترین این الگوها، یکی الگوی ربط آماری وسلی سمن است که با بیانی از سازوکارهای علی تکمیل شده است و دیگری الگوی وحدت بخشی تبیین که مایکل فریدمن طرح اولیه آن را ریخت و فیلیپ کیچر آن را شرح و بسط داد. این جستار نشان خواهد داد که چگونه هر یک از این الگوهای مختلف از نواقص الگوهای پیشین فاصله می گیرند.
کلیدواژگان: انواع تبیین، تبیین علمی، قانون فراگیر، ربط آماری، سازوکارهای علی، وحدت بخشی -
صفحه 65«توجیه» یکی از اجزای سه گانه تعریف یا تحلیل سه جزئی معرفت (باور صادق موجه) است. بر مبنای این تعریف، باور صادق (رای درست یا نظر مطابق با واقع) آن گاه معرفت است که موجه (مدلل) باشد. نظریه های توجیه، بر مبنای نوع دیدگاه معرفت شناسان در باب ارتباط باور با اراده، به دو گروه وظیفه گروانه و ناوظیفه گروانه تقسیم می شوند. نظریه وظیفه گروی به بینه جویی و درون گروی، و ناوظیفه گروی به برون گروی در توجیه می انجامند. درون گروی به مبناگروی و انسجام گروی، و برون گروی به وثاقت گروی و طبیعت گروی تقسیم می شوند. مقاله حاضر می کوشد ضمن تبیین فرایند شکل گیری نظریه های گوناگون در باب توجیه معرفت شناختی، به ارائه دسته بندی ای از این نظریه ها بپردازد.
کلیدواژگان: توجیه معرفت شناختی، برون گروی، درون گروی، مبناگروی، انسجام گروی، وثاقت گروی، طبیعت گروی -
صفحه 89اسپینوزا با اعتقاد به تک جوهری خدا را تنها حقیقت جوهری عالم و بقیه موجودات را حالات صفات او دانست. وی در براهینی که بر وجود خدا اقامه کرده است، از دو روش انی و لمی استفاده کرده است و از میان آن دو اتقان برهان لمی را بیشتر می داند. این براهین به طور عمده در سه اثر او آمده است: «اصول فلسفه دکارت»، «رساله مختصره» و «اخلاق». برهان مهم او بر وجود خدا برهان وجودی است و تقریر او از این برهان مشابه تقریر دکارت از آن است. نسبت سایر براهین او با برهان وجودی محل بحث است، به طوری که برخی شارحان اندیشه او این براهین را در عرض برهان وجودی و برخی آن ها را تقریرهای دیگری از برهان وجودی دانسته اند. در این مقاله براهین او در آثار یادشده و نیز نظر چند تن از شارحان فلسفه او بررسی شده است.
کلیدواژگان: برهان وجودی، مفهوم خدا، جوهر، صفت، حالت، برهان، علت، وجود، عقل -
صفحه 119یکی از تقریرهای برهان جهان شناختی با برهان مفهوم گرایی شناخته می شود. این برهان با تکیه بر فرضیه صدق در دلالت شناسی منطق موجهات، بر آن است تا به اثبات وجود خدا بپردازد. با توجه به اینکه گزاره برآیند ذهن است و بدون ذهن گزاره ای وجود نخواهد داشت، طرفداران این برهان بر این عقیده اند که وجود گزاره های صادق در همه جهان های ممکن، نشان دهنده وجود خداست؛ زیرا با توجه به اینکه در همه جهان های ممکن، ذهن انسانی و مانند آن وجود ندارد، پس باید ذهن الوهی وجود داشته باشد تا گزاره های صادق بدان وابسته باشند.
نویسنده علاوه بر نقل تقریرهای مختلف این برهان، هر یک از آن ها را نیز نقد و بررسی کرده است و در پایان با استناد به دیدگاه های فیلسوفان مسلمان درباره وحدت جهان، آن را بی اعتبار دانسته و به سبب پرهیز از به درازا کشیده شدن بحث و نیز بی ارتباطی با موضوع این نوشتار، دلایل وحدت جهان را مطرح نکرده و تنها بدان ارجاع داده است.
کلیدواژگان: مفهوم گرایی، فعلیت گرایی، جهان های ممکن، جهان واقع، صدق، ضرورت -
صفحه 145فردریک شلایرماخر با توصیف جوهر دین به عنوان پدیده ای که حاصل معرفت- چه علمی و چه فلسفی- نیست و نیز نباید آن را در معنای اخلاقی جستجو کرد و آن را نباید حاصل هیچ استدلالی دانست، تاثیر ماندگار و تازه ای بر الهیات پروتستان نهاد. به نظر او جوهر دین در احساس دینی خاصی که احساس وابستگی مطلق است، یافت می شود. او بر این باور است فلسفه دین بی حاصلی که در «دئیزم» مطرح است و دگماهایی که کلیسا از آن خبر می دهد، در حقیقت دین نیست. دین حقیقی یعنی شهود بی واسطه وجود جمعی همه جهان کرانمند در آن وجود و به واسطه آن وجود بی کران و درک همه اشیای زمانمند در وجودی لایزال. دین حقیقی احساس و چشیدن این وجود بی کران است.
کلیدواژگان: تجربه دینی، وابستگی مطلق، الهیات، شلایرماخر، دین -
صفحه 159برخی مقاله «رد ایده آلیسم» اثر جورج ادوارد مور را که در سال 1903 منتشر شد، سرآغاز فلسفه تحلیلی می دانند. مور در این مقاله می گوید که اگر ایده آلیسم جدید اصولا یک حکم در باب جهان کرده باشد، این است که «جهان روحانی است» و هر برهانی که برای اثبات این حکم به کار رود، الزاما یکی از مقدمه هایش این گزاره است که «بودن همانا به ادراک درآمدن است». پذیرفتن این گزاره شخص را ملزم به قبول این نظر می کند که متعلق یک ادراک نمی تواند از خود آن ادراک تمیز داده شود. مور تلاش می کند ثابت کند که این نظر نادرست است و بین عمل ادراک و عین ادراک شده تمایز وجود دارد. در نتیجه استدلال مور، ایده آلیسم کم وبیش از صحنه فلسفه غرب محو شد و جای آن را شکل های گوناگون رئالیسم گرفت.
کلیدواژگان: ایده آلیسم، جورج ادوارد مور ف عمل ادراک، عین ادراک شده، آگاهی، متعلق آگاهی، رئالیسم -
صفحه 191
-
Page 5The possibility or impossibility of acquaired knowledge has been discussed for a long time by philosophers. Some of them consider it impossible, some others see it possible, and others consider it possible in a certain type of human knowledge and impossible in an another type. In Islamic philosophy, this problem has been discussed under the title of evidentiality or acquaintance of concepts and assents. Al-Razi believed that acquaintance of concepts is impossible and offered two reasons for it. In this paper, the author first outlines the history of the problem and then accounts and analyzes his reasons and critiques of other logicians and philosophers.
-
Page 23Natural kind terms are those linguistic expressions which refer to the specific kinds. Usually it is supposed that it is its meaning that communicates between a natural kind term and its referent. This is the view that is called traditional theory of reference. According to this theory, every general term has a meaning in the mind and by understanding this meaning we can refer to its extension. This theory has been criticized in two directions: the first is the view that meaning is in the mind and the second is that meaning communicates between a term and its referent. In this paper I will explain the traditional theory of reference concentrating on Locke’s views and will explain the other philosopher’s views such as Frege and Putnam. Putnam’s theory of reference criticizes both aspects of traditional theory. At the end of the paper I will refer to the criticisms on Putnam’s theory.
-
Page 45In philosophical literature it has been enumerated different types of explanation such as scientific and ordinary, full and partial, causal and non-causal, functional explanations. By distinguishing these different explanations from each other, this paper provides an introduction to the discussion of theories of scientific explanation. The standard view about the nature of scientific explanation is the covering law model of explanation which is further divided into two sorts: deductive- nomological and inductive- probabilistic or statistical explanation. Difficulties faced by the covering model gave way to alternative models. And various alternative views about explanation have been developed, among them it can be cited Salmon's statistical relevance model which based on causal mechanism and Friedman and Kitcher's explanatory unification. This paper shows how later models avoid difficulties of earlier ones.
-
Page 65Epistemological justification is one of the parts of tripartite definition (analysis) of knowledge. due to this defination "true belief" is knowledge, if it is justified. Justification theories, due to epistemologist's views on relation of belief to free will, are divided into two groups: deontologism and non- deontologism. Deontologism results to evidentialism and internalism and the result of non- deontologism is externalism. Internalism results to foundationalism and coherentism and the subsequent of externalism is reliabilism and naturalism. In this essay we consider the relation of belief to free will, volitionalism and non- volitionalism and then see how the different theories of justification are formed from the two theories mentioned and then, due to theses, classify the justification theories.
-
Page 89Having accepted the monism, Spinoza held that God is the unique substantial truth of the world and other beings are modes of his attributes. In his arguments for the existence of God, he applies both a priori and a posteriori methods; though the former is in his opinion stronger then the later. The arguments are mainly discussed in these works: The Principles of the Philosophy of Rene Descartes, Short Treatise on God, Man, and his Well-Being, and Ethics. His important argument for the existence of God is the ontological argument and his version is like Descartes’ one. There is some dispute on the relation between this argument and others. Some of his commentators thought of the separation and some of the identity of them. In this article Spinoza's arguments in his works as well as some commentaries on them will be discussed.
-
Page 119One of the version of cosmological argument is known as conceptualistic. Based on theory of truth in semantics of modal logic, this argument attempts to prove the existence of God. Given that a proposition is product of mind, and without mind there is no proposition, the advocates of this argument believe that the existence of true propositions in all possible worlds proves the existence of God, since there is no human mind in all possible worlds, it must be a divine mind to which true proposition belongs. In addition to reciting different versions of this argument, the author has criticized them and with respect to Muslim philosopher's view about the unity of the world, has shown invalidity of this argument.
-
Page 145Friedrich Scheleiermacher gave a fresh and long lasting impulse to protestant theology by identifying the essence of religion as lying not in knowledge, whether of a scientific or metaphysical kind, nor in the moral sense, or can not be found as the conclusion of an argument, but in a specifically religious emotion, the feeling of absolute dependence. He argued; Arid philosophy of religion which issued in Deism and ِDogma of the Church is not truly religion but true religion is "the immediate consciousness of the universal existence of all finite things in and through the infinite, and of all temporal things in and through the eternal". True religion is sense and taste for the infinite.
-
Page 159"The Refutation of Idealism" (1903) is considered by some historians of philosophy as starting- point of analytic philosophy. In this paper, Moore argued that there is a crucial premise that is essential to all possible arguments for the idealistic conclusion that "All reality is mental (spiritual)". This premise is: "To be is to be perceived" (in the broad sense of 'perceive'). Moore argued that, under every possible interpretation of it, that pemise is either a tautology or false; hence no significant conclusion can ever be inferred from it. As a result of Moore argument, idealism was replaced with realism in contemporary western philosophy.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.