فصلنامه مطالعات روانشناختی
سال سوم شماره 3 (پیاپی 8، پاییز 1386)

با توجه به این امر که خشونت خانوادگی طی چند دهه اخیر به عنوان یک مشکل و معضل اجتماعی مطرح شده است، پرداختن به این موضوع از اهمیت ویژه ای برخوردار است. لذا، هدف از تحقیق کنونی پرداختن به ویژگی های این پدیده ناخوشایند منجمله شناسایی عوامل بروز اختلافات خانوادگی (از دیدگاه زوجین)، نوع خشونتهای اعمال شده (توسط زوجین) و نوع واکنشهای بروز داده شده (توسط زوجین) می باشد. بدین منظور پرسشنامه های محقق ساخته میان 40 زوجی که به شکل تصادفی انتخاب شده و بخاطر خشونت خانوادگی به دادگاه خانواده در تهران رجوع کره بودند، اجرا گشت. پاسخهای هر یک از زوجین در مقیاس5درجه لیکرت نمره گذاری گردید. نتایج نشان دادند در مردان معتقدند دو عامل به اعتنایی نسبت به همسر و بهانه گیری همسر در مورد غذا و در زنان عوامل قهر کردن، عدم همکاری در رسیدگی به فرزندان و اعتیاد همسر باعث بروز اختلافات می شوند. همچنین نتایج این تحقیق نشان دادند هنگام بروز اختلافات مردان اغلب از روش های فیزیکی و زنان بیشتر از روش های روانی استفاده می کردند. با توجه به این یافته ها، پیشنهاداتی در خصوص جلوگیری از بروز این پدیده ارائه گشته است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان اجرا شد. نمونه ای متشکل از 419 دانشجو (166 پسر و 253 دختر) فرم خلاصه شده پرسشنامه پنج عامل و پرسشنامه استرس دوران دانشجویی را تکمیل کردند. به منظور بررسی رابطه بین صفات شخصیت، استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی، و همچنین به منظور آگاهی از نقش صفات شخصیت در پیش بینی استرس تحصیلی و آگاهی از نقش صفات شخصیت و استرس تحصیلی در پیش بینی عملکرد تحصیلی به ترتیب از همبستگی گشتاوری پیرسون و تحلیل های رگرسیون سلسله مراتبی استفاده شد. نتایج ماتریس همبستگی بین متغیرها نشان داد که بین عامل های وظیفه شناسی، برون گرایی، پذیرش و سازگاری با عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معنادار، و بین عامل های روان نژندخویی با عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. نتایج همچنین نشان داد که بین استرس تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و معنادار وجود دارد. عامل های برون گرایی و وظیفه شناسی با استرس تحصیلی رابطه منفی و معنادار و با عامل روان نژندخویی رابطه مثبت و معنادار نشان داد. نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی نشان داد که صفات شخصیتی برون گرایی و روان نژندخویی هر کدام به ترتیب 5% و 3% از واریانس استرس تحصیلی را تبیین کردند. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیون سلسله مراتبی در پیش بینی عملکرد تحصیلی نشان داد که عامل های شخصیتی وظیفه شناسی و روان نژندخویی و متغیر استرس تحصیلی هر کدام به ترتیب 12%، 10%، 6% از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کردند. نتایج پژوهش حاضر ضرورت بازشناسی نقش صفات شخصیت در تجربه استرس تحصیلی و نقش صفات شخصیت و استرس تحصیلی را بر عملکرد تحصیلی مورد تاکید قرار می دهد. تلویحات پژوهش حاضر برای بهبود عملکرد تحصیلی بحث می شود.

در این پژوهش فرآیند حل مسئله علوم اجتماعی و نقش مولفه های روان شناختی – دانش حیطه خاص و دانش ساختاری، دانش فراشناختی، مهارت های استدلالی و نگرش دانش آموزان نسبت به حیطه علوم اجتماعی در حل مسئله علوم اجتماعی – در دو حیطه موضوعی تساوی جنسیت و صلح مورد بررسی قرار گرفت.
هجده دانش آموز دختر پایه سوم متوسطه و دوره پیش دانشگاهی رشته علوم انسانی شهر تهران از طبقات اجتماعی – فرهنگی بالا، متوسط و پایین (بر حسب تحصیلات والدین) انتخاب گردیدند. داده ها با استفاده از مصاحبه جمع آوری گردید، بنابراین روش تحقیق کیفی بوده است.
یافته ها نشان داد دانش آموزان با عملکرد موفق در حل مسئله در مولفه ی دانش حیطه خاص و دانش ساختاری، دانش فراشناختی و مهارت های استدلالی عملکرد بالایی داشتند، در حالیکه دانش آموزان با عملکرد ناموفق در تمامی مولفه های مذکور عملکردی پایین داشتند. در مولفه نگرش بین دانش آموزان با عملکرد بالا، متوسط و پایین تفاوت قابل ملاحظه ای مشاهده نگردید. نکته قابل ذکر تفاوت قابل ملاحظه عملکرد دانش آموزان در حل مسئله صلح نسبت به مسئله تساوی جنسیت بوده است. بررسی یافته ها نمایانگر تعامل پیچیده ی عوامل روان شناختی اعم از عوامل شناختی و غیرشناختی در حل مسائل علوم اجتماعی می باشد.

هدف این پژوهش بررسی تحول ترجیح رنگ در کودکان 4 تا 10 ساله شهر اصفهان بوده است. بدین منظور 240 کودک (120 پسر و 120 دختر) به صورت تصادفی با روش نمونه گیری خوشه ایاز مهدکودک ها ومدارس ابتدایی دو ناحیه آموزش و پژورشی شهر اصفهان انتخاب شدند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از کارت های رنگی، شامل رنگ های زرد، صورتی، نارنجی، قرمز، آبی، سبز، بنفش، قهوه ای، خاکستری، سفید و سیاه جمع آوری گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با روش تحلیل واریانس نشان داد ترجیح رنگ در چهار گروه سنی4، 6، 8، و 10 ساله در مورد رنگ های نارنجی، قرمز و قهوه ای معنی دار است (به ترتیب002/0P<، 029/0P< و005/P<). علاوه بر این میانگین نمرات رنگ ها و نمودارهای مربوط به آنها نشان داد که به طور کلی رنگ های آبی، زرد، قرمز، نارنجی و صورتی جزء 5 ترجیح اول کودکان 4، 6، 8 و 10 ساله بوده؛ و رنگ های سبز، بنفش، سفید، قهوه ای، خاکستری و سیاه جزء 6 ترجیح آخر آنها قرار دارند. نتایج برمبنای مطابقت های پژوهشی و نظریه های مرتبط مورد بررسی قرارگرفته است.

هدف از پژوهش حاضر، هنجاریابی و تعیین روایی و پایایی مقیاس درجه بندی کانرز فرم کوتاه ویژه والدین در گروهی از دانش آموزان دبستانی شهر شیراز بود. بدین منظور پس از ترجمه و انطباق مقیاس توسط گروه مترجمین برای درک بیشتر مشکلات مقیاس در به کار گیری آن در جامعه ایران در یک بررسی مقدماتی والدین 30 کودک پرسشنامه را به منظور اطلاع از قابل فهم بودن سوالات تکمیل کردند و پس از آن مقیاس نهایی فراهم آمد. سپس نمونه هنجار مشتمل بر 598 کودک (292 دختر و 306 پسر) به روش نمونه گیری طبقه ای بر اساس سن و جنس انتخاب شدند و والدین پرسشنامه را برای این کودکان تکمیل کردند. جهت بررسی روایی، تحلیل عوامل با مولفه های اصلی و چرخش واریماکس به منظور پی بردن به ساختارهای زیر بنایی آزمون انجام شد و 4 عامل مشکلات سلوک، مشکلات اجتماعی، اضطراب- خجالتی و روان- تنی به دست آمد. به منظور محاسبه پایایی از روش بازآزمایی و آلفای کرونباخ و پایایی بین نمره گذاران استفاده شد. ضریب پایایی بازآزمایی 58/0 برای نمره کل و از 41/0 برای زیر مقیاس مشکلات اجتماعی تا 76/0 برای زیر مقیاس مشکلات سلوک متغیر بود. ضرایب آلفای کرونباخ برای نمره کل معادل 73/0 و از 57/0 (زیر مقیاس مشکلات اجتماعی) تا 86/0 (زیر مقیاس اضطراب- خجالتی) برای زیر مقیاس ها متغیر بود. ضرایب پایایی بین نمره گذاری پدر و مادر 70/0 برای نمره کل و از 46/0 برای زیر مقیاس اضطراب- خجالتی تا 71/0 برای زیر مقیاس مشکلات اجتماعی می باشد. در این مطالعه نمرات گروه های سنی 6 تا 8 سال و 11 ماه و 9 تا 11 سال و 11 ماه تفاوت معنی داری نداشت. مقایسه بین دو جنس نشان داد بر اساس ارزیابی والدین بین نمرات کل دختران و پسران تفاوت معنی داری وجود ندارد اما در زیر مقیاس مشکلات سلوک پسران و در زیر مقیاس اضطراب- خجالتی دختران به طور معنی داری میانگین نمرات بیشتری را کسب کردند. با توجه به یافته های ذکر شده، نمرات خام برای کل پرسشنامه و زیر مقیاس ها به نمرات تراز شده T با میانگین 50 و انحراف معیار 10 تبدیل شد.

پژوهش حاضر با هدف تهیه پرسش نامه ارزیابی اختلالات رفتاری در دانش آموزان با عقب ماندگی ذهنی خفیف دوره راهنمایی صورت گرفته است.پس از مصاحبه با معلمان این دانش آموزان،پرسش نامه ای شامل 29 پرسش تهیه شده است و مطالعه مقدماتی بر روی 30 نفر از دانش آموزان پسر با عقب ماندگی ذهنی خفیف دوره راهنمایی صورت گرفت.در پایان پرسش نامه بر روی 150 نفر از این دانش آموزان که از طریق نمونه گیری خوشه ایتصادفی انتخاب شده بودند، اجرا و نتایج مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته های پژوهش حاضر که بر اساس تحلیل عوامل پرسش ها به دست آمده است،بیانگر آن است که مشکلات رفتاری گروه نمونه را می توان به چهار عامل طبقه بندی کرد: مشکلات سلوک،تمایلات بزهکارانه،فزون کنشی،حواس پرتی.

به_زیستی ذهنی مفهومی کلی و یکپارچه است و به ارزیابی و ادراک شخصی افراد از کیفیت زندگیشان اطلاق می شود. این ارزیابی شخصی بر اساس میزان رضایت از زندگی و تعادل بین هیجانات مثبت و منفی است. به_زیستی ذهنی دارای دو مولفه هیجانی و شناختی است و یکی از مؤلفه های زندگی خوب و نیز از شاخصهای سلامت روان محسوب می شود. هدف این پژوهش بررسی به_زیستی ذهنی و شادمانی در جمعیت بزرگسال شهر تهران بر اساس ویژگی های جمعیت شناختی شامل سن، جنس، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات و شغل از دیدگاه روان شناسی مثبت نگر است. جامعه آماری شامل افراد بالای 20سال هستند. شمار کل آزمودنی ها، 400 نفر بود که به روش نمونه گیری طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از مقیاس به_زیستی ذهنی و شادمانی استفاده شد. در تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t مستقل، تحلیل واریانس یکراهه، آزمون تعقیبی شفه و تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. یافته ها نشان داد متغیرهای جنسیت و وضعیت تاهل تفاوت معناداری در میزان به_زیستی ذهنی ایجاد نمی کند. اما متغیرهای تحصیلات، سن و شغل تفاوت معناداری را در سطح 01/0 در میزان به_زیستی ایجاد می کنند اما این تغییرات خطی و یکنواخت نیستند. همچنین نتایج حاکی از این است که متغیرهای جمعیت شناختی مذکور در میزان شادمانی تفاوت معناداری را ایجاد نمی کنند. متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق وارد معادله رگرسیون شدند و به ترتیب اولویت سه متغیر تحصیلات، سن و شغل سهم بیشتری در تبیین به_زیستی ذهنی داشتند. سهم ویژگی های جمعیت شناختی در تبیین به_زیستی، 08/0در صد بود. یافته های این پژوهش با یافته های مطالعات دیگر، مبنی بر اندک بودن سهم ویژگی های جمعیت شناختی در میزان به_زیستی همخوانی دارد.