فصلنامه فیزیک زمین و فضا
سال سی‌ام شماره 2 (پاییز و زمستان 1383)

در این مقاله، تشکیل و رفتار چرخندهای لی واقع در کوه های آلپ در دورهء یک ساله (سال 2002میلادی)، تاثیر احتمالی آن ها در آب و هوای خا ورمیانه و ایران در دوره های مختلف سرد، گرم ومعتدل سال مورد مطالعه قرار گرفته است. برای این کار، از نقشه های همدیدی ترازهای مختلف موجود در سازمان هواشناسی کشور در دورهء یاد شده و نیزاز داده های مرکز اروپایی پیش بینی میان مدت هوا (ecmwf) برای بررسی های همدیدی و دینامیکی استفاده شده است. با محاسبه ضخامت لایهء بین 500- 1000 هکتوپاسکال و تاوایی نسبی در سطح 500 هکتوپاسکال سعی در مطالعهء کژفشاری سطوح زیرین، فرارفت تاوایی نسبی در سطوح فوقانی شده است. نتایج نشان می دهد که رفتار چرخندهای لی در فصل های مختلف سال متفاوت است و تعداد چرخندهای وا قع در خلیج جنوا (ضعیف وقوی) در فصل سرد سال به طور قابل توجهی بیشتر از فصل گرم سال است. چرخندهای مربوط به ماه های سرد، بیشتر آب و هوای ایران را تحت تاثیر قرار می دهند و به نظر می رسد بخشی از بارش های برف سنگین، به ویژه در شمال غرب ایران، در سال مطالعه شده ناشی از چرخندهای لی این دوره بوده است. این در حالی است که چرخندهای دورهء گرم به علت حرکت در عرض های بالاتر تاثیر چندانی روی ایران ندارند. با وجود این شدت چرخندهای دورهء گرم تقریبا دو برابر چرخندهای دورهء سرد بوده الست. در دورهء معتدل نیز چرخندهایی که تحت تاثیر دریای سیاه قرار می گیرند، می توانند در آب و هوای ایران مؤثر باشند.

در این مقاله، درستی، دقت عملکرد روش مهاجرت PSPC یا روش انتقال فاز تصحیح شده در پردازش داده های لرزه ای بازتابی در محیط هایی دارای تغییرات نسبتا شدید سرعت در راستای جانبی هستند، به منزلهء یک روش مهاجرت عمقی که درحوزه پس از بر انبارش عمل می کند، مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور، مقطع سرعت لرزه ای مورد استفاده در انجام مهاجرت های عمقی در مراحل مختلف، با روش بازگشتی تحلیل برون راند باقی مانده زمانی از طریق اعمال مهاجرت پیش برانبارش زمانی کیرشهف، ارتقاء داده شد. سپس از این مقطع سرعت ارتقاء یافته برای انجام مهاجرت هایPSDM کیرشهف وPSPCاستفاده شد، نتایج حاصل مورد مقایسه قرار گرفت.

در این مقاله تعاریف، اصول ریاضی تصحیح برون راند شیب در لرزه نگاری سه بعدی، اثر تصحیع برون راند شیب به روش انتگرال گیری روی داده های سه بعدی گرگان ارائه و بررسی می شود. برای اعمال فرایند برون راند شیب به داده ها، ابتدا لازم است مراحلی از پردازش روی آن ها انجام شود. پس ازآماده سازی داده ها برای تصحح برون راند شیب، مقاطعی در مکان های معینی تهیه کرده و پس از تصحیح برون راند شیب روی داده ها، یک بار دیگر در همان نقاط همان مقاطع را به منظور بررسی اثر فرایند، تهیه نموده ایم. از مقایسه مقاطع قبل وبعد از تصحیع برون راند شیب، می توان اثر این فرایند را روی داده های واقعی بررسی کرد. این تحقیق نشان می دهد که بهبود کیفیت داده ها پس از اعمال برون راند شیب قابل ملاحظه است و نمی توان از آن صرف نظر کرد. شیب لایه های زیرزمینی در منطقه گرگان که از آن برداشت لرزه نگاری سه بعدی صورت گرفته، بین0 تا 50 درجه متغیر است. مراحل کار با استفاده از نرم افزارپروماکس نسخه 7.1 روی دستگاه IBM-590صورت گرفته است.

در این مقاله نتایج بررسی امکان تشخیص ذخایر زمین گرمایی شمال غرب ایران با روش اکتشافی مگنتوتلوریکMT آورده شده الست. این پژوهش روی داده های 60 ایستگاهMT در منطقه ای به وسعت 30 کیلومتر مربع واقع در نزدیکی شهرستان خوی صورت گرفت و برای تجزیه و تحلیل و در نهایت تفسیر داده های به دست آمده از مدل های های دوبعدی استفاده شد. عملیات پردازش داده ها با نرم افزارPROCMTو تفسیر داده ها به کمک نرم افزار GEOTOOLS صورت گرفت. پس از تحلیل داده هایMT امتداد لایه های منطقه مورد مطالعه شرقی- غربی تشخیص داده شدو در ادامه در راستای پرو فیل های شمالی- جنوبی با مدل سازی های دوبعدی وارونه به روش،وارونه سازی واهلشی سریع (RRI) برای دومد قطبیدگی (پلاریزاسیون) TEوTMآنومالی های کم مقاومت در اعماق 500 تا 2000 متری تشخیص داده شدند.

فازLG که فازی ناحیه ای است، به منزلهء امواج برشی به دام افتاده در هدایت گر موج پوسته ای یا در حکم برهم نهی مدهای بالای امواج سحی ریلی و لاو در نظر گرفته می شود. سازو کارهای ایجاد فازها در انفجارهای هسته ای عبارت اند از: تولید امواج برشی به واسطه ایجاد ناهمگنی در محیط اطراف انفجار،پدیدهء پراکندگی امواج PوRg.و تبدیل ان ها به امواج برشی، پدیدهءspall، فاز غیر هندسی s* و فازpsکه امواج برشی حاصل با به دام افتادن در پوسته باعث ایجاد فازlg می شوند. فازlg یکی از فازهای عمدهء حاصل از انفجارهای هسته ای زیرزمینی حتی با قدرت کم است که در لرزه نگاشت های دورهء کوتاه در فواصل محلی، با دامنهء آغازین بزرگ، دارای شروعی واضح است. سرعت گروه فازlgدرحدود 3/5کیلومتر بر ثانیه است. فازlg به علت داشتن الگوی تشعشعی همگن، متقارن، تضعیف نشدن زیاد در مسیر انتشار، پراکندگی کم تر بزرگی حاصل از این فاز در مقایسه با بزرگی حاصل از فازهای دیگر یک فاز مناسب برای برآورد قدرت انفجارهای هسته ای زیر زمینی محسوب می شود. در این مطالعه 16 انفجار هسته ای شرق قزاقستان که در منطقهء سمیپالالتینسک انجام شده و توسط ایستگاه لرزه نگاری sro مشهدوابسته به مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ثبت شده، مورد بررسی قرار گرفته و قدرت برآورد شده است. بیشینهء دامنهpeak-to-peak برای دو ره های 1 تا 1/5 ثانیه در داخل پنجرهء سرعت گروه2/3 تا6/3 کیلومتر بر ثانیه در نقش دامنهء فازlg قرائت شد. بعد با توجه به رابطهء ناتلی (1986 a) بزرگی حاصل از این فاز به دست آمد. رابطهmb(lg)=.564 log(y)+4.863 بین بزرگی فازlg محاسبه شده وقدرت گزارش شده (y بر حسب کیلوتن (TNTبه منظور برآورد قدرت انفجارهای هسته ای شرق قزاقستان که ایستگاه لرزه نگاریSROمشهد آن را ثبت کرده است، تعیین شد.

کوچ عملگری است که تصویر ساختارهای بازتاب شده زمین از انرژی موج الاستیکی را که به صورت تریس های لرزه ای ثبت شده است احیاو بازسازی می کند. در تصویرسازی لرزه ای، پردازش متداول چنین صورت می گیرد: ابتدا مقاطعی از برانبارش تریس های گروه های نقطه میاک مشترک تهیه، سپس عملگر کوچ روی این مقاطع اعمال می شود. این روش به کوچ پس از برانبارش موسوم است. در حالی که در کوچ قبل از برانبارش، ابتدا رخدادها یکی یکی کوچ داده و سپس برانبارش می شوند و انرژی گروه های بازتاب مشترک به سطح زمین منتقل می شوند. در این مقاله با استفاده از روش انتگرال گیری کیرشهف اثر تصحیحات کوچ به دو روش قبل و پس از برانبارش روی یک خط لرزه نگاری حوضه ایران مرکزی مورد بررسی قرار گرفته است. مراحل کار پردازش داده ها، با استفاده از نرم افزار پروماکس 6 روی سامانه او لتراسان 10 انجام شده است. در این تحقیق نتایج زیر حاصل شد: در کوچ قبل ازبرانبارش در مقایسه با کوچ پس از برانبارش کیفیت وپیوستگی بازتابنده ها بهبود خواهد یافت. بعد از کوچ قبل از برانبارش تحلیل سرعت، یکنواختی بهتری از برجستگی های سرعت را نشان می دهد. درخط لرزه نگاری مذکور پس از کوچ قبل از برانبارش، به علت افزایش پیوستگی دامنه بازتابنده ها، مجموعه ای از ساختمان های زمین شناسی مربوط به اعماق زیر ساختمان اصلی که در کوچ پس از برانبارش ظاهر نشده بودند، ظاهر شده اند.

در این مقاله تلاش می شود تا ضمن مرور کلی مفهوم تحلیل عینی وارائه فرمول بندی تحلیل عینی به روش کرسمن، نتایج مقدماتی اجرای عملیاتی آن برای چند حالت موردی با تحلیل ذهنی که در مرکز پیش بینی سازمان هواشناسی کشور به انجام رسیده است، مقایسه شود. هم چنین تائیر تغییرات ضرایب تجربی و نیز گام های تکرار تصحیحات متوالی در خروجی تحلیل، بررسی، مقایسه می شود. این مطالعه برای چند مورد مربوط به نقشه های فشاری سطح زمین و نیز نقشه های ارتفاع ژئوپتانسیلی تراز 500 هکتوپاسکال صورت گرفته است. تحلیل ها مربوط به ساعت 1200 به وقتGMTو داده های زمینه از نتایج یک کد عددی است که با تفکیک 5 درجه در افق گزارش شده است. نتایج نشان می دهد که برای تحلیل میدان فشار سطح دریا می توان از داده های درون یابی شده کدهای گرید با تفکیک 5/2 درجه به صورت میدان زمینه با 5 گام تکرارو شعاع مؤثر اولیه تقریبا 10 برابر اندازه یک درجه طولی یا عرض جغرافیایی (1250 کیلومتر) استفاده کرد. هم چنین در تحلیل میدان ارتفاع ژئوپتانسیلی تراز 500 هکتوپاسکال داده های با تفکیک 5 درجه با 5 گام تکرار مناسب است. در این جا اندازه شعاع مؤثر اولیه تقریبا 20 برابر یک درجه طول یا عرض جغرافیایی (2500 کیلومتر) فرض شده الست.

روش گرادیان کامل نرمالیز شده (NFG) که برزکین (1967-1973-1998) آن را ارائه کرده است، هم اکنون برای آشکارسازی مخازن نفتی مورد استفاده قرار می گیرد. ما این روش را در مورد ردیابی آنومالی های سطحی در کاربردهای مهندسی ژئوفیزیک نیز به کار برده ایم. ابتدا روش آشکارسازی مربع هایی در نقش مدل های مصنوعی با مختصات مختلف به کار رفته است. سپس در این روش (NFG) برای تعیین محل و عمق تونل آب (قنات) از داده های میکروگرانی استفاده شده است.