نشریه نامه انجمن حشره شناسی ایران
سال بیست و ششم شماره 1 (پیاپی 37، شهریور 1385)

استفاده از مدیریت تلفیقی آفات به منظور کاهش مصرف سموم شیمیایی، جلوگیری از آلودگی محیط زیست و حفاظت و حمایت از دشمنان طبیعی با بکارگیری روش های مختلف کنترل جهت کاهش جمعیت آفات، امروزه بسیار مورد توجه می باشد. در یک بررسی سه ساله طی سال های 1380- 1378 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گریزه سنندج، تاثیر کاربرد سموم میکروبی (شامل نودور و بی تی کل) و سموم فرموله شده تجارتی چریش (شامل نیم پلوس و نیم آزال-F) در مقایسه با سم اکامت، استفاده از آتش در زمان های مختلف (اوایل دی، اواخر اسفند و اواسط فروردین) و چرانیدن مزرعه توسط دام و اثرات متقابل این تیمارها در کاهش جمعیت سرخرطومی برگ یونجه و میزان عملکرد علوفه در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که چرانیدن مزرعه توسط دام بطور معنی داری موجب کاهش جمعیت لاروهای آفت گردیده اما از نظر وزن تر و خشک علوفه تفاوت معنی داری با شاهد نداشت. همچنین بین سطوح فاکتور B (تیمار سوزاندن) اختلاف معنی دار در سطح 1% وجود داشت بطوریکه از نظر کاهش جمعیت آفت و افزایش عملکرد علوفه، سوزاندن مزرعه در اواخر اسفند بهترین نتیجه را به دنبال داشت. بین سموم مورد استفاده نیز از لحاظ تراکم جمعیت لاروهای آفت و وزن تر و خشک علوفه برداشتی، اختلاف معنی دار در سطح 1% وجود داشت. بدین ترتیب که سموم نودور و بی تی کل (براساس Bt) و نیم پلوس و نیم آزال F (براساس چریش) تفاوت معنی داری با شاهد نداشتند، درحالیکه سم اکامت از نظر کاهش جمعیت آفت و افزایش عملکرد علوفه با شاهد تفاوت معنی دار داشت.

تاثیر تراکم پایه های صنوبر روی الگوی توزیع فضایی شته ی Chaitophorus leucomelas Koch، حشرات کامل و سوراخ های لاروی سوسک چوبخوار صنوبر Melanophila picta Pall.، زنجرک های Rhytidodus spp. و Hyalesthes mlokosiewiczi Signoret، کفشدوزک های شکارگر (Coccinellidae)، بالتوری Chrysoperla carnea (Stephens)، مگس های شته خوار Leucopis spp.، زنبور پارازیتویید Adialytus salicaphis (Fitch) و عنکبوت های شکارگر (Araneae) طی سال های 1381 و 1382 در مرکز تحقیقات البرز کرج بررسی گردید. انواع تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از تراکم های 333، 417، 498 و 833 درخت در هکتار به صورت آگروفارستری صنوبر- یونجه و تیمار تک کشتی صنوبر با تراکم 833 درخت در هکتار. برای تعیین الگوی توزیع فضایی بندپایان مورد مطالعه از دو روش نسبت واریانس به میانگین و روش رگرسیونی تیلور استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد که ترکم پایه های صنوبر اثر متفاوتی روی الگوی توزیع فضایی، شاخص پراکندگی (I) و شیب خط رگرسیون (b) بندپایان دارند که از ویژگی های زیستی و اکولوژیک آنها ناشی می شود. همچنین توزیع فضایی دشمنان طبیعی بطور کامل تابعی از توزیع آفات نبود که پایین بودن جمعیت و نرخ رشد و نیز قدرت جستجوی زیاد آنها در مقایسه با آفات از جمله دلایل احتمالی آن است.

پروانه ی سفید آمریکایی (Hyphantria cunea Drury) برای اولین بار در سال 1381 از استان گیلان گزارش شد. با توجه به اهمیت آفت در شمال ایران، زیست شناسی، تغییرات جمعیت، دامنه ی میزبانی و سایر ویژگی های آن در منطقه ی رضوان شهر استان گیلان طی سال های 83-1382 مطالعه شد. لارو پروانه ی سفید آمریکایی روی دامنه ی وسیعی از درختان جنگلی، درختان میوه، گیاهان زراعی و علف های هرز تغذیه می کند. این آفت در منطقه ی رضوان شهر دارای دو نسل در سال است و اغلب به صورت شفیره داخل پیله زیر پوستک درختان، پرچین ها و تعداد کمی نیز در داخل خاک زمستان گذرانی می کند. حشرات بالغ آفت در اواسط بهار ظاهر و معمولا 3-2 روز بعد از ظهور جفت گیری می کنند. تخم ها تنها در یک دسته و به صورت مجتمع در سطح زیرین برگ های درختان میزبان گذاشته می شود. حداکثر تعداد تخم در شرایط آزمایشگاه 1053 و به طور متوسط 47/86 ± 4/490 عدد و در شرایط طبیعی 1500 و به طور متوسط 10/79 ±85/758 عدد در هر دسته شمارش شد. در شرایط مطلوب در دمای 1 ± 23 درجه ی سانتی گراد و رطوبت نسبی60 تا 70 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی، طول دوره ی جنینی 9-7 روز و به طور متوسط 22/0 ± 29/7 بود. لاروهای سنین اول و دوم آفت به صورت مجتمع داخل لانه های لاروی روی برگ هایی که تخم ها روی آنها گذاشته شده تغذیه می کنند. این حشره دارای پنج سن لاروی است و طول دوره ی هر سن لاروی 6-4 و به طور متوسط31/0 ± 26/4 روز طول می کشد. لاروهای سنین سوم و چهارم لانه های لاروی را ترک و به سایر برگ ها مهاجرت نموده و لانه های توری خود را روی این برگ ها ایجاد می کنند. دوره ی شفیرگی نسل اول 10 روز و نسل دوم تا 9 ماه می رسد که شفیره های زمستان گذران آفت می باشند.

لاروهای آبزی پشه ی Chironomus riparius Meigen یکی از منابع غذایی غنی در پرورش ماهیان می باشد. کمیت و کیفیت ماده ی غذایی که در پرورش این لاروها استفاده می شود، بر رشد و نمو دوره ی لاروی این پشه تاثیر گذار است. این مطالعه شامل بررسی اثر جیره های غذایی مختلف (کود مرغی، پودر سویا و سبوس برنج) با مقادیر وزنی متفاوت (1، 3 و 5 گرم) بر رشد و نمو لاروها، تعیین زمان مناسب برداشت لاروها در دماهای مختلف (20-16، 1 ± 22،1± 24، 1 ± 26، 1 ± 28 و 1 ± 30 درجه ی سانتی گراد) و عملکرد (گرم وزن زنده ی لاروها در واحد سطح در هفته) بر اساس تعداد توده های تخم پرورش داده شده با جیره ی مناسب، می باشد. نتایج نشان داد که بیشترین میانگین وزن لاروهای برداشت شده با تغذیه ی آنها از 5 گرم کود مرغی بدست آمد (p < 0.01، 4/0 53/3). همچنین با پرورش لاروها در دمای1± 24 و1± 26 درجه ی سانتی گراد با جیره غذایی 5 گرم کود مرغی، در کوتاه ترین مدت (روز سیزدهم، نسبت به پرورش لاروها در سایر دماها)، لاروهای سن آخر برداشت شد. با پرورش 5 توده ی تخم در دمای 1± 26 درجه ی سانتی گراد و جیره ی غذایی کود مرغی، میانگین 99/13 38/131 گرم لارو زنده در واحد سطح در هر هفته برداشت شد.

پروانه ی سفید آمریکایی (Hyphantria cunea Drury) یکی از مهمترین آفات جنگل، باغ ها و مزارع در استان گیلان می باشد. لذا در این تحقیق شاخص های تغذیه و ترجیح میزبانی لارو پروانه ی سفید آمریکایی روی برگ درختان توت، گردو، زردآلو، چنار و صنوبر در اتاقک رشد در دمای 1± 28: 23 (شب: روز) درجه ی سانتی گراد، رطوبت نسبی 5± 65 درصد و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی مطالعه شد. نتایج نشان داد که نرخ مصرف نسبی، نرخ رشد نسبی، کارآیی تبدیل غذای خورده شده، کارآیی تبدیل غذای هضم شده و همچنین قابلیت تقریبی هضم شوندگی میزبان های مختلف به طور معنی داری با یکدیگر اختلاف دارند. نرخ مصرف نسبی روی چنار به طور معنی داری بیشتر از صنوبر، گردو و توت بود. بیشترین نرخ رشد نسبی مربوط به توت و کمترین آن مربوط به زردآلو بود. بیشترین کارآیی تبدیل غذای خورده شده و کارآیی تبدیل غذای هضم شده در برگ توت بدست آمد، ولی لاروهای تغذیه کرده از برگ توت کمترین شاخص تقریبی هضم شوندگی را نشان دادند. به طور کلی نتایج نشان داد که لاروها بالاترین کارآیی تغذیه ای را روی توت داشتند. همچنین میزبان های مختلف اختلاف معنی داری از نظر گرایش لارو آفت نشان داده و لاروها به طور معنی داری برگ توت را نسبت به سایر میزبان ها ترجیح دادند.

بررسی ترجیح طعمه ی سن شکارگرOrius albidipennis Reuter به کمک آزمون های نرخ شکارگری و ترجیح طعمه در قالب طرح کاملا تصادفی و بدون جایگزینی گونه های خورده شده ی شکار در شرایط آزمایشگاهی (دمای 1 ± 25 درجه ی سانتی گراد، رطوبت 5 ± 65% و دوره ی نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) انجام پذیرفت. نتایج حاصل از تغذیه ی سن شکارگر ماده از لارو سن 2 تریپس پیاز و کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل در آزمون نرخ شکارگری به ترتیب46/1 ± 8/14 و 7/0 ± 20 ثبت گردید که بیانگر اختلاف معنی دار در سطح 5% بود. نتایج حاصل از تغذیه ی سن شکارگر ماده در آزمون ترجیح طعمه از لارو سن 2 تریپس پیاز 84/0 ± 4/8 و از کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل 22/0 ± 4/4 بود. شاخص آلفای منلی (Manly) لارو سن 2 تریپس پیاز (شکار I) و کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل (شکار II) به ترتیب برابر 09/0 ± 8/0 و 03/0 ± 2/0 بدست آمد که این شاخص بیانگر ترجیح لارو سن 2 تریپس پیاز نسبت به کنه ی دو لکه ای توسط سن شکارگر ماده بود. آزمون های نرخ شکارگری و ترجیح طعمه با شرایط یکسان برای سن نر شکارگر تکرار شد. در آزمون نرخ شکارگری، تغذیه ی سن نر از لارو سن 2 تریپس پیاز 58/1 ± 11 و کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل 22/1 ± 12 بود که تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در آزمون ترجیح طعمه، تغذیه ی سن نر شکارگر از لارو سن 2 تریپس پیاز 13/0 ± 3/3 و کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل 17/0 ± 2/3 بود. در این آزمون آلفای منلی لارو سن 2 تریپس پیاز (شکار I) و کنه ی دو لکه ای ماده ی کامل (شکار II) به ترتیب 03/0 ± 52/0 و 05/0 ± 48/0 بدست آمد که نشان دهنده ی عدم ترجیح سن شکارگر نر بود.