ماهنامه اکتشاف و تولید نفت و گاز
پیاپی 24 (امرداد 1384)

در سال های گذشته هدف اصلی از تفسیر داده های لرزه ای بازتابی فقط تفسیر ساختمانی بوده است. با افزایش کیفیت برداشت و نیز پردازش داده های لرزه ای این امکان به وجود آمد که بتوان مستقیما اطلاعات چینه شناسی را از داده های لرزه ای به دست آورد. امروزه تلاش زیادی در راستای اکتشاف نفتگیرهای چینه ای صورت می گیرد و از آنجایی که در خلیج فارس مرکزی سنگ مخزن سازند سروک, کربناتی می باشد و دارای تغییرات جانبی فراوانی از نظر سنگ شناسی است, لذا احتمال بسیاری وجود دارد که نفتگیرهای چینه ای در این ناحیه تشکیل شده باشند.

تاکنون لرزه نگاری با گذر زمان (Timelapse) یا لرزه نگاری 4 بعدی پیشرفت قابل توجهی داشته است. تحقیقات اخیر رویداده های چند مولفه ای (4c) نیز آینده خوبی را نشان می دهد. این فن آوری ها راه هایی را به ما نشان می دهند که با آنها می توانیم مدیریت مخزن را بهتر کنیم. برای کار Timelapse فن آوری های جدید باید به ما اجازه دهند تا آستانه یافتن اثرات لرزه نگاری را در فشار و تغییرات سیال بهبود بخشیم.

از زمان معرفی حفاری چرخشی (Rotary Drilling) تاکنون, برای نخستین بار حفر یک مقطع از چاه بدون متوقف ساختن عملیات گردش گل حفاری در حین افزودن لوله به رشته حفاری امکان پذیر می گردد. امروزه, با استفاده از سیستم گردش پیوسته (Continous Circulation system-CCS) قادر خواهیم بود عمل جداسازی و اتصال لوله های حفاری را بدون متوقف ساختن گردش سیال حفاری (خاموش کردن پمپ های گل) انجام دهیم.

مقایسه مدل عمومی تراوایی و مدل وینلند در شکل شماره هفت نشان داده شده است. از آنجایی که bwp مستقل از 35r می باشد شیب تمام خطوط مدل وینلند یکسان است. اما چون شیب خطوط در مدل عمومی تراوایی تابعی از فابریک سنگ است بنابر این شیب متفاوتی دارند. البته از روی این تفاوت نمی توان به درست یا غلط بودن مدل پی برد زیرا دو مدل از پارامترهای متفاوتی برای پیش بینی تراوایی کمک می گیرند.

فرضیات معادله Gassmann عبارتند از: 1- سنگ از نظر ماکروسکوپی هموژن است. به این معنا که طول موج عبوری به اندازه کافی بزرگ تر از اندازه دانه ها و فضای خالی است که با توجه به فرکانس امواج لرزه ای این فرض برقرار می باشد. 2- تمام فضاهای خالی به هم متصل بوده و سیالات با هم ارتباط دارند. لازمه برقراری این فرض بالا بودن میزان تخلخل و تراوایی سنگ مخزن است. این شرط به خوبی در مخازن با فشردگی کم, Unconsolidated برقرار است. مخزن غار میدان ابوذر نوع مسه سنگی این مخازن است. 3- سیال مجمود در فضای خالی اصطکاک ندارد. یعنی این که گرانروی سیال صفر است. قرار دادن این شرط به این خاطر است که از شارش بالای سیال در هنگام عبور موج مطمین شویم.

در این نوشتار خصوصیات ریولوژیکی و ژل ها درسیستم فاز آبی- پلیمر از نظر نقطه انحلال بحرانی پایین(LCDP) مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین تاثیر الکترولیت ها و غیر الکترولیت ها در دما و مدت زمان ژل شدن در محلول های آبی سلولز اتر, به طور تجربی آزمایش شده اند. در این بررسی ها مشخص شد که آنیون ها به طور چشمگیر بر درجه حرارت و دمای ژل شدن موثرند, در حالی که کاتیون ها اثر کمتری از خود به جا می گذارند. با استفاده از مواد افزودنی متفاوت, می توان درجه حرارت و مدت زمان لازم برای ژل شدگی در سیستم های پلیمر, با قابلیت برگشت پذیری گرمایی (Thermoreversible) را تنظیم کرد که البته باید شرایط تشکیل زمین شناختی-فیزیکی را نیز در میدان های نفتی در نظر گرفت.

طی سالیان اخیر رشد سریع و چشمگیر صنایع گوناگون از یک سو و ازدیاد جمعیت, افزایش مصرف بی رویه انرژی های تجدید ناپذیر و کاهش اکتشاف مخازن نفت و گاز از سوی دیگر جهان را با بحران تازه ای مواجه نموده است. این مساله در کشور ما نیز وجود دارد. لذا مدیریت عالی تولید نفت خام کشور باید با عنایت به وجود مخازن عظیم نفت سنگین و بسیار سنگین کشف شده و شناخت جایگاه استراتژیک آن به دلیل افت طبیعی ظرفیت تولید نفت خام در آینده نزدیک, برنامه ریزی های میان مدت و دراز مدتی برای استحصال, توسعه و بهره برداری از این منابع پایه گذاری کند.

GeoFrame برای اولین بار در سال 1993 توسط شرکت GeoQuest وابسته به شرکت شلمبرژه به بازار عرضه شد. GeoFrame را می توان یک بانک اطلاعاتی از پروژه ها به همراه مجموعه ای از ابزارهای مدلسازی مخازن دانست که دارای این قابلیت است که داده ها و تفسیرها را در گستره وسیع اکتشاف و تولید, شامل زمین شناسی, ژیوفیزیک, مهندسی مخازن, مدلسازی مخازن و... به اشتراک بگذارد.

خوردگی کاهش وزن به سایر اشکال تردی که قبلا بحث شد ارتباطی ندارد اما این نوع خوردگی می تواند مشکلات عدیده ای در تولید نفت و گاز به وجود آورد. خوردگی کاهش وزن به صورت ساده کاهش ضخامت مواد در اثر واکنش الکتروشیمیایی با محیط است. دو شکل اصلی خوردگی کاهش وزن, خوردگی یکنواخت و خوردگی موضعی است.

گاز سولفید هیدروژن (HS2) عموما یک ترکیب غیر مطلوب در مخزن هیدروکربوری به شمار می رود که نه تنها ارزش اقتصادی هیدروکربن های با ارزش مخازن هیدروکربوری را کم می کند بلکه دارای اثرات سمی است و به ویژه در حضور آب باعث خوردگی تجهیزات فرآورش نفت و گاز می شود. تولید گازH2S در مخازن هیدروکربوری, منشاهای مختلفی دارد که هر کدام به دما و مشخصات مخزن وابسته هستند.

معاون پژوهشی دانشکده های اهواز و آبادان دانشگاه صنعت نفت گفت: نخستین نرم افزار متخصص گل حفاری چاه های نفت و گاز در کشور توسط کارشناسان این دانشگاه در دست تهیه است. این نرم افزار قادر است نوع گل حفاری مورد نیاز را متناسب با نوع چاه انتخاب و طراحی کند. با توجه به تعداد لایه های حفاری لازم است که متناسب با نوع این لایه ها گل حفاری مناسب نیز به کار رود که نرم افزار با بهره گیری از اطلاعات چاه های حفاری شده در محدوده چاه در دست حفاری, به صورت یک سیستم هوشمند گل حفاری متناسب برای چاه ها انتخاب می کند.