مجله مطالعات علوم پزشکی
سال چهاردهم شماره 4 (زمستان 1382)

برنامه ریزی برای ارایه خدمات اساسی بهداشت روانی، نیازمند آگاهی از وضعیت موجود بیماری روانی در جامعه است. این مطالعه با هدف بررسی همه گیری شناسی اختلالات روانی درافراد 18 سال به بالا در مناطق شهری و روستایی استان آذربایجان غربی انجام گرفته است. نمونه مورد مطالعه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ایو سیستماتیک از بین خانوارهای موجود استان انتخاب گردید و از طریق تکمیل پرسشنامه اختلالات عاطفی و اسکیزوفرنیا (SADS) توسط کارشناسان روان شناسی در استان، جمعا 1041 نفر مورد مطالعه قرار گرفتند و براساس معیارهای طبقه بندی DSM-IV تشخیص گذاری اختلالات صورت گرفت. نتایج این بررسی نشان داد انواع اختلالات روانپزشکی در استان 29.01 درصد می باشد که این شیوع در زنان 40.23 درصد و در مردان 17.74 درصد می باشد. اختلالات اضطرابی و خلقی به ترتیب با 14.03 و 7.80 شایع ترین اختلالات در استان بودند. شیوع اختلالات روان پریشی در این مطالعه 2.30 درصد، اختلالات عصبی- شناختی 3.18 درصد و اختلالات تجزیه ای 1.73 درصد بوده است. در گروه اختلالات خلقی، افسردگی اساسی با 4.61 درصد و در گروه اختلالات اضطرابی، اختلال استرس پس از رویداد آسیب زا 2.79 درصد شیوع بیشتری داشته اند. در این مطالعه، 14.99 درصد افراد مورد مطالعه دچار حداقل یک اختلال روانپزشکی بودند.
شیوع اختلالات روانپزشکی در استان در افراد گروه سنی 66 سال و بالاتر با 20 درصد، افراد همسر فوت شده با 18.60 درصد، افراد ساکن در شهر ارومیه با 25.42 درصد، افراد بی سواد با 20.05 درصد و افراد بازنشسته با 23.81 درصد بیش از گروه های دیگر بوده است.

هدف از انجام این مطالعه تعیین میزان مصرف مواد مغذی مورد نیاز توسط خانمهای باردار و مقایسه آن با مقادیر توصیه شده می باشد.
مصرف مواد غذایی روزانه تعداد 118 نفر از زنان باردار که در هفته 16-12 بارداری بوده اند با استفاده از روش یادآمد 24 ساعته (سه روز، دو روز غیر تعطیل و یک روز تعطیل) بررسی شد و سپس با استفاده از نرم افزار FPII ارزیابی شد و میزان مصرف مواد مغذی محاسبه و با مقادیر توصیه شده در جدول RDA مقایسه شد. میانگین مصرف و میانگین درصد کفایت مصرف مواد مغذی و درصد افرادی که کمتر از مقادیر توصیه شده مواد مغذی مختلف را دریافت می کردند مشخص شد.
یافته های این مطالعه نشان می دهد میانگین دریافت انرژی 636±2304 کیلوکالری و پروتئین 29.2±75.76 گرم بوده ولی 39 درصد افراد کمتر از 80 درصد میزان توصیه شده انرژی و پروتئین دریافت نموده اند. میانگین دریافت ویتامین ها به شرح ذیل بوده است: ویتامین A=1441 میکروگرم، ویتامینB12 میلی گرم، ویتامین B2 یا ریبوفلاوین 1.47 میلی گرم، ویتامین B3 یا نیاسین 21.79 میلی گرم، ویتامین B6=1.91 میلی گرم،B12=3.46 میکروگرم، اسید فولیک 180.3 میکروگرم، اسید پانتوتنیک 2.40 میلی گرم، ویتامین C=141 میلی گرم و ویتامین E=20.78 میلی گرم. میانگین دریافت روزامه مواد معدنی نیز به شرح ذیل بوده است: کلسیم 838 میلی گرم، مس 1.72 میلی گرم، آهن 28.9 میلی گرم، منیزیم 162 میلی گرم، فسفر 735 میلی گرم، پتاسیم 2536 میلی گرم، سلنیوم 42.8 میلی گرم و روی 9.4 میلی گرم.
گزارشات مختلف نشان می دهد (9، 8، 7، 6، 5، 4، 3، 2، 1) در بیشتر ممالک توسعه نیافته مقادیر سفارش شده مواد مغذی براساس RDA بطور کامل توسط مادران باردار دریافت نمی شود. این مطالعه نیز نشانگر عدم دریافت کافی بسیاری از مواد مغذی است که می تواند رشد و سلامت جنین، نوزاد بدنیا آمده و حتی مادران را تحت تاثیر قرار دهد به نظر می رسد آنچه بیش از دسترسی به مواد غذایی و یا وضعیت اقتصادی در بروز چنین حالتی می تواند موثر باشد عدم آشنایی و اطلاع از نحوه صحیح تغذیه در این دوران می باشد که لزوم توجه به آموزش تغذیه به مادران باردار را بیش از پیش نشان می دهد.

مطالعات مختلف نشان داده است که بسیاری از داروها و مواد دارای اثرات مزاحمتی و مخربی بر تکامل جنین هستند. از جمله این داروها باید به استامینوفن اشاره نمود که بر اساس باور بسیاری از مردم به عنوان دارویی بی خطر در طیف وسیعی حتی بدون تجویز پزشکان مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش سعی گردید تا در روزهای حساس (هشتم یا یازدهم) حاملگی موش نژاد بالبC- اثرات این دارو مورد ارزیابی قرار گیرد.
برای این منظور در گروه های تجربی 1 و 2 بترتیب از دوز درمانی 48.5 mg/kg و دو برابر آن (97 mg/kg) قطره استامینوفن استفاده شد که به صورت یک نوبت در روز، از طریق گاواژ انجام گرفت. در گروه کنترل در روزهای یاد شده صرفا از سرم فیزیولوژی استفاده گردید. نتایج یافته ها نشان داد که هر یک از دوزهای یاد شده در طی این روزها موجب ناهنجاری های متنوعی در جنین موش می گردد که نقص در تکامل دستگاه بینایی یکی از آنهاست. از جمله نقایص مربوط به سیستم بینایی می توان به میکروفتالمیا، آنوفتالمیا و کاتارکت اشاره نمود که در بعضی از جنین های گروه های تجربی مشاهده شد. علاوه بر این تاخیر رشد داخل رحمی، جذب جنینی و بروز بعضی دیگر از ناهنجاری ها مثل نقص در سیستم اسکلتی و سیستم عصبی موضوع پیدایش نمونه های دیگر این تاثیر گذاری بود. بررسی های به عمل آمده همچنین گواه این واقعیت است که هر چند با دو برابر شدن دوز درمانی (در گروه تجربی 2) بر شدت بروز ناهنجاری ها افزوده شد اما این موضوع در ارتباط با بروز نقایص سیستم بینایی در گروه های تجربی 1 و2 تفاوت معنی داری را نشان نداد.
بر اساس یافته های موجود چنین بنظر می رسد که استامینوفن تجویز شده می تواند در کبد به متابولیت های سمی و پایداری منجر شود که در زمان حاملگی از جفت عبور می نماید و در برهه های حساس ارگانوژنز، تکامل جنینی و از جمله شکل گیری سیستم بینایی را تحت تاثیر قرار می دهد.

آهن از عناصر ضروری بافت های زنده می باشد که تغییرات آن در سیستم خون سازی بدن اثر تعیین کننده دارد. دسترسی مشکل به این عنصر، کمبود آن در مواد غذایی، درصد جذب کم در روده و نقش متابولیکی خاص آن موجب شده است تا تاثیر فاکتورها و عناصر دیگر بر آن با دقت بررسی شود. یکی از عناصر موثر بر آهن جیوه است. این عنصر از عناصر واسطه جدول تناوبی می باشد و بعنوان عنصر سمی مطرح است با توجه به کاربرد وسیع آن در صنعت، کشاورزی و دندانپزشکی تصمیم به مطالعه اثرات آن بر متابولیسم آهن از دو روش in vivo و In vitro گرفته شد، در این مورد رات بعنوان مدل حیوانی در نظر گرفته شده است.
برای هر آزمایش تعداد پنج رات انتخاب و پس از تزریق داخل صفاقی کلرید جیوه به میزان 5 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن به مدت 10 روز و یا 2 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن به مدت 30 و 60 روز نمونه گیری انجام شد و مقدار پارامترهای آهن و TIBC، هموگلوبین، هماتوکریت سرولوپلاسمین اندازه گیری و لام خون محیطی مورد مطالعه قرار گرفت.
نتایج نشان داد که در مطالعات in vivo تزریق 5 میلی گرم کلرید جیوه به مدت 10 روز موجب افزایش سرولوپلاسمین و TIBC به ترتیب 14.5 و 20.7 درصد وکاهش آهن، هموگلوبین و هماتوکریت بترتیب 7.1، 8.2 و9 درصد شد. تزریق روزانه 2 میلی گرم کلرید جیوه به مدت 30 و 60 روز سبب افزایش 27.7 TIBC و 58.8 درصد سرولوپلاسمین 47 و 70 درصد و کاهش هماتوکریت بترتیب 18 و 24 درصد آهن، سرم 19.5 و 43.1 درصد بترتیب شده است همچنین لام خون محیطی هیپوکروم بود. در بررسی In vitro زمان مناسب جهت جذب آهن در 45 (Everted Gut sac) دقیقه تعیین گردید. کمپلکس آهن دو ظرفیتی سیتراته 12 درصد بیش از آهن سه ظرفیتی جذب گردید. در مجاورت املاح جیوه آهن دو ظرفیتی کاهشی معادل 22 درصد نشان داد و املاح دو ظرفیتی آهن 12 درصد بیش از املاح سه ظرفیتی در روده جذب گردید.
چنین استنباط می شود که جیوه قادر است در متابولیسم آهن دخالت کند و فاکتورهای مربوط به این مسیر را تغییر دهد. این امر وابسته به مقدار و زمان مواجه شدن سلول با املاح جیوه می باشد. از طرفی آهن دو ظرفیتی سریع تر از آهن سه ظرفیتی جذب می گردد. و جذب آهن در روده توسط جیوه کاهش می یابد که این اثر احتمالا به جانشینی جیوه در جایگاه آهن روی ترانسفرین می باشد. بنابراین شاید بتوان اظهار کرد افرادی که بعللی با جیوه و املاح آن در ارتباط هستند علاوه بر اثرات سمی آن با اختلالات متابولیسمی آهن از جمله آنمی فقر آهن روبه رو هستند.

لوکوسیت خون محیطی گاو در اثر ویروس ها اینترفرون ترشح می کنند. این اینترفرون می تواند در عفونت های ویروسی گاوی مورد استفاده بالینی قرار گیرد. به همین دلیل برای خالص سازی و بازیافت بیشتر اینترفرون گاوی به روشی مناسب نیاز می باشد.
اینترفرون لوکوسیت خون محیطی گاو که در اثر تحریک با سندای ویروس تولید شده به کمک پتاسیم تیوسیانید در 3.5 pH رسوب داده شد و با کروماتوگرافی ستونی سفادکس 100-، همراه با اتیلن گلیکول خالص گردید. برای بازیافت و خلوص بیشتر اینتروفرون از ارزش الکتروفورز (SDS-PAGE) استفاده شد.
استفاده از 25% اتیلن گلیکول و یک مولار نمک طعام در بافر کروماتوگرافی ستونی باعث بازیافت بیش از 93% فعالیت اینترفرون شد، در حالی که بدون افزایش اتیلن گلیکول فقط 25% فعالیت اینترفرون حاصل شد. اینترفرون خالص شده توسط الکتروفورز مورد بررسی قرار گرفت و یک باند 19 کیلو دالتونی که فعالیت اینترفرون داشت به دست آمد.
این روش برای تولید مقدار مناسب اینترفرون خالص طبیعی جهت تولید منوکلنال آنتی بادی در مطالعات بیولوژیکی مناسب می باشد.

کلومیپرامین یک ضد افسردگی سه حلقه ای و فلئوگزتین یک داروی ضد افسردگی و از مهار کننده های جذب مجدد سروتونین می باشد. هر دوی این داروها غالبا بهبود علامتی قابل ملاحظه در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی - جبری به وجود می آورند. پژوهش حاضر به منظور مقایسه کارائی دو داروی کلومیپرامین و فلئوگزتین در کاهش علایم اختلال وسواسی- جبری، بر روی یکصد و ده نفر از مبتلایان به این اختلال انجام گرفت.
آزمودنی های پژوهش را تعداد 110 بیمار مبتلا به اختلال وسواسی - جبری تشکیل می دهند که از مراجعه کنندگان به دو کلینیک روانپزشکی در سطح تبریز از هر دو جنس به روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شدند، ابتدا به روش تصادفی به دو گروه و سپس به روش نمونه برداری مرحله ای غیر تصادفی به سه گروه دیگر اختصاص یافتند. در گروه اول ودوم کارآیی دو داروی کلومیپرامین و فلئوگزتین با هم مقایسه شدند. در رگوه سوم و چهارم بیماران مقاوم به هر یک از دو دارو با داروی دیگر مورد درمان قرار گرفتند و بالاخره در گروه پنجم بیماران مقاوم به هر دو دارو با درمان ترکیبی دو دارو درمان شدند.
نتایج پژوهش برتری نسبی فلئوگزتین را بر کلومیپرامین نشان داد. در برخی موارد p<0.01 و در موارد دیگر p<0.05 و در برخی موارد تفاوت مشاهده شده معنی دار نبود. بحث با توجه به نتایج مطالعه حاضر فلئوگزتین می تواند یکی از داروهای خط اول در درمان اختلال وسواسی - جبری و احتمالا وسیله فارماکولوژیک مناسب برای بیماران وسواسی در کشور ما باشد.

مقاومت مایکروباکتریوم توبرکلوزیس نسبت به داروهای ضدسل در حال افزایش است. این تحقیق نتایج درمان در مبتلایان به بیماری سل و نقش مقاومت دارویی و میزان سازگاری بیماران با رژیم درمانی را در پاسخ به درمان در استان مازندران مورد بررسی قرار می دهد. مواد و در این مطالعه توصیفی آینده نگر در طی سه سال (1379-1382) تمامی بیماران مشکوک به بیماری سل (107 بیمار) که براساس کشت مثبت خلط با یا بدون داشتن اسمیر مثبت که در مرکز بهداشت استان انجام می شد مبتلا به سل شناخته می شدند. با نمونه گیری با روش سرشماری مورد مطالعه قرار گرفتند. بیماران پس از پایان دوره درمان براساس علائم بالینی، نشانه های بهبودی یا پیشرفت ضایعه در یافته های رادیوگرافی قفسه سینه و آزمایش خلط، از نظر پاسخ به درمان به دو دسته دارای پاسخ مثبت و منفی تقسیم می شدند. براساس چگونگی سازگاری با رژیم درمانی، بیماران به سه گروه تقسیم شدند. در صورتی که بیمار تلقی می گردید و بیمارانی که مصرف داروها را برای مدت بیش از دو هفته متوقف می نمودند و در گروه عدم سازگاری با رژیم درمانی قرار می گرفتند. بیمارانی که از نظر سازگاری با رژیم درمانی بین این دو گروه قرار داشتند بیماران دارای سازگاری ضعیف با رژیم درمانی محسوب می شدند. مقاومت سویه های مایکروباکتریوم توبرکلوزیس جدا شده در مقابل داروهای ایزونیازید، ریفامپسین، اتامبوتول و استرپتومایسین با روش Agar Ditution بررسی شد مقاومت در مقابل حداقل دو داروی ایزونیازید و ریفامپیسین مقاومت چنددارویی در نظر گرفته شد. جهت آنالیز آماری داده ها از آزمون کای دو و در صورت کوچک بودن اندازه داده ها (کمتر از 5) از آزمون دقیق فیشر و نرم افزار SPSS 11 استفاده شد و P<0.05 معنی دار قلمداد گردید. نتایج 95 بیمار (5 مرد و 44 زن و با گروه سنی 18-85 سال) پس از پایان دوره درمان از نظر نتایج درمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. از این تعداد 69 بیمار (72.6 درصد) دارای پاسخ مثبت و 26 بیمار (21.4 درصد) دارای پاسخ منفی بودند. با اضافه نمودن تعداد بیمارانی که به دلیل عدم دسترسی و پی گیری درمان از مطالعه خارج شدند (12 نفر) به تعداد بیمارانی که دارای پاسخ منفی نسبت به درمان بودند میزان موارد پاسخ مثبت به 64.5 درصد کاهش یافته (69.107) و موارد پاسخ منفی به درمان به 35.5 درصد (38.107) افزایش می یابد. در این مطالعه مایکروباکتریوم توبرکلوزیس مقاوم به چند دارو تنها در بیماران دارای پاسخ منفی نسبت به درمان مشاهده گردید. موارد سازگاری ضعیف با رژیم درمانی در میان بیماران دارای پاسخ منفی نسبت به درمان به طور معنی داری بیشتر لز بیماران دارای پاسخ مثبت بوده است (P<0.0001) در گروه های سنی مختلف اختلاف آماری معنی داری در نوع پاسخ به درمان مشاهده نشد. میزان موارد پاسخ منفی به درمان در مردان بیشتر (20، 39 درصد) از زنان بوده است(P>0.02). در این تحقیق میزان سازگاری ضعیف با رژیم درمانی در مردان بیشتر (19، 37.2 درصد) از زنان (5 نفر، 11.4 درصد) بوده است (P>0.03). بحث در این مطالعه میزان پاسخ مثبت به درمان در مبتلایان به توبرکلوز بیشتر از میزان ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی می باشد که به دلیل مقاومت دارویی باکتری و سازگاری ضعیف بیماران با رژیم درمانی بوده است. این نتایج لزوم انجام حساسیت دارویی و نظارت دقیق بر روند عملکرد به رژیم درمانی بیماران مبتلا به توبرکلوز را بویژه در این استان به دلیل مساعد بودن شرایط اقلیمی جهت بقای باکتری نشان می دهد.

با توجه به روند رو به رشد اعتیاد در ایران مصرف داروهای غیرمجاز برای ترک اعتیاد و تسکین درد، سبب به وجود آمدن مشکلاتی برای مصرف کنندگان این داروها شده است به طوری که بسیاری از این مصرف کنندگان از وابستگی به آنها خبر می دهند. هدف از انجام این تحقیق بررسی وجود آلکالوییدهای تریاک، به خصوص مرفین و کدیین در داروهایی می باشد که به منظور تسکین درد و ترک اعتیاد در بازار داخل کشور موجود می باشد.
مواد و این بررسی در مورد بیش از 20 نمونه از داروهایی که توسط مراجعان ناراضی ازمصرف داروهای فوق، به آزمایشگاه تشخیص مواد مخدر مرکز تحقیقات آزمایشگاه های رفرانس ایران تحویل گردید، انجام شده است. برای استخراج این داروها از روش مایع- مایع (Liquid-Liquid Extraction، LIE) استفاده شده (کلروفرم و -2 پروپانل با نسبت 1:9) و تشخیص داروها با روش کروموتاگرافی نازک لایه، صورت پذیرفت.
بررسی نتایج حاصل از کروماتوگرافی نازک لایه (TLC) نشان می دهد که این نمونه ها حاوی مرفین و کدیین می باشند به علاوه سایر ترکیبات مانند متادون و دی فنوکسیلات نیز در آنها یافت می شود. این داروها به اشکال دارویی کپسول، پودر و یا مایع قهوه ای رنگ هستند، محتویات این کپسول ها سفید و یا سیاه و دوده ای می باشند.
با توجه به روند رو به رشد اعتیاد و وجود داروهای غیرمجاز برای تریاک اعتیاد که مشکلات زیادی برای مصرف کنندگان این داروها به وجود آورده است، لزوم کنترل بیشتر مراکز فروش و استفاده صحیح و علمی از این داروها، آگاهی دادن به مصرف کنندگان در زمینه اثرات سوء این مواد و معرفی مراکز معتبر که به صورت علمی و صحیح مبادرت به ترک اعتیاد می نمایند ضروری به نظر می رسد.

پیش کلیه نابجای متقاطع بیشتر در مردان و در مقایسه با زنان به نسبت دو به یک دیده می شود. نابجائی چپ به راست سه برابر نابجائی راست به چپ است.
معرفی بیمار: بیمار خانم 32 ساله ایست که با توده شکمی مراجعه کرده بود و در سابقه عفونت های مکرر ادراری داشت. آزمایشات پاراکلینیکی دال بر کلیه نابجای متقاطع چپ غیر متصل بود. بحث با توجه به همراهی آنومالی های دیگر در ارگان های مختلف با این بیماری و عوارض حاصل و همچنین نادر بودن آن آگاهی از این ناهنجاری ضروری است.

دررفتگی خلفی ران با شکستگی سر استخوان ران جزو تروماهای نادر محسوب می شود. از تقسیم بندی جامع شکستگی های استخوان های دراز برای تعیین نوع شکستگی و راهنمای درمان استفاده می گردد. شرح حال: آقای 22 ساله پس از تصادف اتومبیل با دررفتگی خلفی مفصل ران همراه با شکستگی سر استخوان ران تیپ C1-3 مراجعه نمود که اولین مورد از بدو تاسیس دانشگاه علوم پزشکی ارومیه می باشد. بحث در حین تصادف اگر مفصل ران در وضعیت ادداکسیون و چرخش به داخل باشد در اثر برخورد زانو به داشبورد دررفتگی خلفی مفصل ران پدید می آید اما اگر درجات ادداکسیون و چرخش به داخل کم باشند سر استخوان ران به استابولوم برخورد نموده و باعث ایجاد شکستگی سر استخوان ران دررفتگی خلفی مفصل ران می گردد.