مجله مطالعات علوم پزشکی
سال چهاردهم شماره 2 (تابستان 1382)

مس عنصر فلزی ضروری است که از طریق دستگاه گوارش جذب می شود. کلرید مس از مهمترین ترکیبات آن است. فقدان مس موجب نقایص ساختمانی و متابولیکی می شود. بر طبق مطالعات اخیر، مس اثر سمی بر روی دستگاه عصبی مرکزی دارد. علیرغم اینکه جهت تکامل مغز، مقدار کمی مس ضروری می باشد، اما مقادیر بالای آن، ممکن است موجب نقایص دستگاه عصبی مرکزی شود.
مواد و چهل و دو سر موش حامله در هفت گروه تقسیم شدند، سه گروه آزمایشی، سه گروه کنترل، و یک گروه دست نخورده. هر گروه شامل شش سر موش حامله بود. به گروه آزمایش کلرید مس به مقدار 5mg/kg به ترتیب در روزهای 7 و 8 و 9 حاملگی از طریق داخل صفاق تزریق شد. به گروه کنترل در همان روزها، آب مقطر تزریق گردید. گروه دست نخورده هیچ گونه تزریقی دریافت نکرد. جنین ها در روی 15 حاملگی از رحم خارج شدند. وزن و تعداد جنین های جذب شده بررسی گردید. پس از مراحل پاساژ بافتی و برش، با رنگ هماتوکسیلین _ائوزین رنگ آمیزی شدند. بر اساس بررسی های ماکروسکوپی، وزن جنین ها در همه گروه های آزمایشی کاهش معنی داری داشتند (P<0.05). در مشاهدات میکروسکوپی، به هم خوردن توالی سلول ها و گلیوزیز ملاحظه شد. در ارزیابی مورفومتری، در همه گروه ها ضخامت قشر مغز، کاهش داشت (P<0.05).
نتایج ما نشان می دهد که مقادیر بالای کلرید مس، ممکن است سبب ناهنجاری در دستگاه عصبی مرکزی شود.

کنترل موالید یکی از مشکلات مهم در سطح جهان می باشد. تاکنون تلاش های زیادی جهت پیشگیری از بارداری در هر دو جنس مذکر و مونث به عمل آمده است. گزارش های چندی وجود دارد که آنتی اسپرم آنتی بادی یکی از علل نازائی در بین خانم ها می باشد. هدف از این تحقیق پیدا کردن روش مناسب تلقیح اسپرم جهت تولید آنتی بادی در ترشحات واژن خرگوش های ماده و تاثیر مقدار آنتی بادی تولید شده در ایجاد ناباروری و پیدا کردن آنتی ژن مناسب در اسپرماتوزوئید جهت تهیه واکسن مناسب ضدبارداری می باشد.
در این بررسی، اسپرم از خرگوش های نر بالغ، تهیه شد. 16 خرگوش ماده بالغ، به دو گروه تقسیم شدند. در گروه اول اسپرم از طریق بینی و در گروه دوم از طریق زیرجلدی تزریق گردید. بعد از تکرار ایمونیزاسیون تیترآنتی اسپرم آنتی بادی در سرم و در ترشحات واژن در هر دو گروه با روش های الیزا (ELISA)، الکتروفورز سدیم دو دسیل سولفات پلی آکریلامیدژل(SDS-PAGE) و وسترن بلاتینگ (Western blotting) تعیین گردید.
در این بررسی، دو عدد از خرگوش های گروه اول نازا و همه خرگوش های گروه دوم باردار شدند. بعد از انجام تست الکتروفورز سدیم دودسیل سولفات پلی آکریلامیدژل و وسترن جهت تائید نتایج الیزا و هم چنین جهت تعیین وزن مولکولی پروتئین های اسپرماتوزوئید مشخص شد که بیشترین پروتئینی که باعث افزایش آنتی اسپرم آنتی بادی شده است، پروتئینی با وزن مولکولی 46 هزار دالتون است.
نتایج نشان می دهد که تلقیح اسپرم از طریق بینی در مقایسه با روش زیرجلدی با توجه به ساختمان فیزیولوژیک و آناتومیک مخاط بینی بهتر و بیشتر، سیستم ایمنی را در ساخت آنتی بادی در مخاط واژن تحریک می کند. نتایج الکتروفورز نشان می دهد با خالص کردن پروتئین با وزن مولکولی 46 هزار دالتون و تلقیح آن به حیوان احتمال دارد این پروتئین را به جای خود اسپرماتوزوئید با عوارض و محدودیت های کمتر به عنوان آنتی ژن، در پیشگیری از حاملگی استفاده کرد که این مورد، نیاز به بررسی عوارض مربوطه دارد.

زردی در 60% نوزادان ترم و 80% نوزادان نارس به طور طبیعی مشاهده می شود. هنگامی که مقدار آن از حد فیزیولوژی بالاتر شود حالت بیماری زا پیدا کرده و نوزاد به عارضه بیماری از جمله کرنیکتروس خواهد شد. به رغم تنوع علل ایکتر، مطالعه مختلف یکی از شایع ترین علت افزایش را تشدید ایکتر فیزیولوژی به علت کم توجهی به موقع جهت جلوگیری از عوامل زمینه ساز می دانند. برای جلوگیری از عوارض ایکتر در مراحل آخر تعویض خون به عمل می آید که خود آن عمل تهاجمی بوده و گذشته از هزینه بستری، جدائی مادر و نوزاد، عوارض دیگری در پی دارد.
مواد و جهت بررسی فراوانی علل تعویض خون مطالعه مقطعی توصیفی از ابتدا سال 1377 لغایت 1378 به مدت دو سال در بیمارستان امام خمینی ارومیه، تنها مرکز تعویض خون استان آذربایجان غربی جهت بررسی علل ایکتر به عمل آمد. تمام موارد تعویض خون شده، وارد مطالعه شدند. اطلاعات توسط فرم از پیش تعیین شده جمع آوری و مورد بررسی قرار گرفت.
از 647 مورد بستری با علت ایکتر 171 (26% بیماران ایکتر) تعویض خون شدند. فراوانی برحسب جنس 73 دختر (6/42%) و 98 پسر (57.4%) بود. 54.4% نوزادان تعویض خون شده بالای 2500 گرم وزن داشتند ناسازگاری ABO با 31.5% ناشناخته 21.7% ناسازگاری %12.2 RH همولیز به علت نامشخص 5.3%، ناسازگاری توام RH و 3.8ABO % و بقیه موارد را سایر علل مانند شیر مادر، سپسیس، پلی سیتمی و سفالوهماتوم تشکیل می دادند.
در مقایسه با سایر مطالعات میزان تعویض خون به تعداد بستری شده به علت ایکتر، به خصوص موارد بدون علت که در آن ایکتر فیزیولوژی تشدید یافته قرار دارد، بالا می باشد. با توجه به نتایج مطالعه توجه بیشتر به اقدامات پیشگیری کننده و مطالعات تکمیلی توصیه می شود.

افتراق تومورهای حدواسط سروز و موسینوس تخمدان از انواع خوش خیم و بدخیم آنها با استفاده از رنگ آمیزی های روتین هیستوپاتولوژیک در بعضی موارد بسیار دشوار بوده و گاهی امکان ناپذیر است. در این مطالعه ارزش رنگ آمیزی AgNOR جهت افتراق این تومورها از یکدیگر بررسی شده است.
مواد و برای دستیابی به این هدف از دو معیار کمی mAgNOR (متوسط تعداد AgNOR ها در هسته) که با پلوئیدی سلول در ارتباط است و PAgNOR (درصد سلول های دارای 5 یا بیشتر AgNOR در هسته) که با پرلیفراسیون سلول ها ارتباط دارد، استفاده شده است. 46 تومور سروزی شامل 15 تومور خوش خیم، 13 تومور حد واسط و 18 تومور بدخیم و نیز 36 تومور موسینوس شامل 15 تومور خوش خیم، 12 تومور حد واسط و 9 تومور بدخیم انتخاب گردید و مقاطع برداشته شده از بلوکهای پارافینی آنها به دو روش هماتوکسیلین و ائوزین و AgNOR رنگ آمیزی شده، از هر تومور صد سلول از نظر تعداد AgNOR های هسته شمارش گردیدند.
در هر دو گروه تومورهای سروز و موسینوس] افزایش معنی دار mAgNOR و pAgNOR از تومورهای خوش خیم به حد واسط و از تومور حد واسط به تومور بدخیم وجود داشت و به جز دو مورد تومور حد واسط موسینوس که در pAgNOR با نوع خوش خیم هم پوشانی داشتند، هیچ گونه هم پوشانی دیگری در بین گروه ها وجود نداشت.
این مطالعه نشان می دهد که شمارش NOR ها می تواند معیار با ارزشی برای تشخیص افتراقی تومورهای حد واسط سروز و موسینوس تخمدان از انواع خوش خیم و بدخیم آنها باشد.

آبهای زیرزمینی از مهمترین منابع آب برای تامین آب شرب شهرها و صنایع به شمار می روند. یونهای نیترات به عنوان بخشی از چرخه طبیعی ازت محسوب می شوند. این یونها از مهمترین عناصر شیمیایی هستند که وجود آنها بیشتر از استاندارد می تواند سلامتی را به خطر اندازد. این مطالعه با هدف اندازه گیری غلظت نیترات و مقایسه با استانداردهای مصوب در شهر ارومیه انجام گرفت.
مواد و روش مطالعه در این تحقیق بصورت توصیفی _ مقطعی است. تعداد 156 نمونه آب در طول یکسال(چهارفصل) از 39 حلقه چاه عمیق که در نقاط مختلف شهر ارومیه برای تامین آب آشامیدنی استفاده می شود تهیه شد. با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر Dr 2000 غلظت نیترات و نیتریت در نمونه های جمع آوری شده اندازه گیری گردید و نتایج به دست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. مبنای مقایسه در این بررسی استاندار توصیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی بود.
نتایج نشان داد که میانگین غلظت یکساله نیترات و نیتریت چاه های آب قابل شرب شهر ارومیه به ترتیب بر حسب No3- و No2 برابر با 17.66 و 0.0005 میلی گرم در لیتر بود که بر اساس استاندارد توصیه شده از حداکثر مجاز کمتر می باشد. برای مقایسه فصلی غلظت نیترات و نیتریت از آزمون T-test (آزمون آماری مقایسه دو میانگین) استفاده گردید. یافته ها هم چنین نشان داد میانگین غلظت نیترات به دست آمده در فصل زمستان نسبت به بقیه فصول بیشتر و از نظر آماری اختلاف معنی داری (P<0.05) مشاهده گردید.
از یافته های این تحقیق نتیجه گیری می شود که در حال حاضر موضوع آلوده بودن چاه های آب قابل شرب شهر ارومیه به ترکیبات نیترات و نیتریت منتفی است. لذا پیشنهاد می شود که اندازه گیری مستمر به منظور جلوگیری از هرگونه آلودگی احتمالی همواره ضروری است.

تعیین وضعیت فشار خون شریان در کودکان از جمله ابزارهای مهم در تشخیص سلامتی کودکان و نوجوانان می باشد. تفسیر فشارخون به منحنی استاندارد وابسته است که خود تحت تاثیر وزن، جنس، قد و شرایط محیطی و توده عضلانی قرار دارد.
مواد و فشارخون 3400 دانش آموز شش تا هیجده ساله که از مدارس شهر ارومیه که به روش نمونه گیری طبقه بندی - تصادفی استخراج و انتخاب شدند، مورد بررسی قرار گرفت. مقادیر فشارخون بر اساس جنس، سن و توده عضلانی مشخص شد.
بیشترین میزان همبستگی بین فشار خون سیستولیک و وزن در هر دو جنس وجود دارد و کمترین میزان همبستگی بین فشار خون دیاستولیک و قد در هر دو جنس دیده می شود. همبستگی معنی داری بین فشارخون سیستولیک و دیاستولیک با قد و وزن و توده عضلانی (BMI) در هر دو جنس وجود دارد(P<0.5%). نتایج بیانگر آن است که فشار خون شریانی در پسران بالاتر از دختران است. میزان صدکهای 95 و 90 سیستول و دیاستول در هر دو جنس پایین تر از صدک مرجع مورد استفاده عمومی فعلی می باشد.
نتایج به دست آمده با مرجع مورد استفاده فعلی کشوری تفسیر فشارخون در بعضی شاخص ها متفاوت است. ضمن تاکید بر مطالعات دیگر مد نظر قرار دادن نتایج این پژوهش که نمایانگر وجود اختلاف با سایر مطالعات می باشد در تفسیر فشارخون افراد در منطقه پیشنهاد می شود.

کیست هیداتید از شایع ترین بیماری های مشترک بین انسان و دام در ایران است که هر سال سبب خسارت های اقتصادی و بهداشتی فراوانی می شود. شناخت آن از لحاظ بهداشتی و اقتصادی ضرورت دارد. عوارض این بیماری در اعضای فعال و حیاتی بدن مثل کبد، ریه، مغز، کلیه، قلب و طحال می باشد. از آنجا که درمان دارویی موثری علیه این بیماری در انسان وجود ندارد. تنها راه درمان اساسی آن، جراحی است که در برخی موارد مشکل و یا غیرممکن می باشد. بنابراین اطلاع از وضعیت فراوانی این بیماری، نخستین گام در جهت پیشگیری و کنترل آن است.
مواد و در این مطالعه به روش توصیفی 202 بیمار مبتلا به کیست هیداتید در سه گروه سنی 15_0 سال، 50_16 سال و 50 سال به بالا در عرض 10 سال مورد بررسی قرار گرفتند. پرونده تمام بیماران مبتلا به کیست هیداتید از سال 1370 تا 1380 که در بیمارستان های شهر ارومیه بستری و تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، بررسی شد.
نتایج این مطالعه نشان می دهد که جمعا 202 مورد بیمار مبتلا به کیست هیداتید بودند، تعداد زنان بیشتر از مردان است، جمعیت زنان 133 مورد (65.85%) و جمعیت مردان 69 مورد (34.15%) است. اکثر مبتلایان به کیست هیداتید را زنان خانه دار تشکیل می دهند. از 69 مورد مرد مبتلا به کیست هیداتید، فقط در پرونده 53 نفر از این موارد به شغل اشاره شده بود که اغلب کشاورز بودند. شایع ترین عضو گرفتار در بیماران، ابتلاء کبد و سپس ریه و شایع ترین علایم بالینی افراد مبتلا علائم شکمی بود. بیشترین درصد آلودگی در گروه سنی بین 50_ 16 سال می باشد.
با توجه به اینکه بیشترین فراوانی بیماری کیست هیداتید در گروه سنی 50_16 سال است. و اکثر مبتلایان ساکن نواحی روستای که در درجه اول شامل زنان خانه دار و بعد مردان کشاورز می باشد. برای پیشگیری و کنترل هیداتیدوزیس در علف خواران و انسان، هماهنگی با برنامه های کشوری اهمیت داشته، جلب مشارکت و آموزش مردم، نظارت بر کشتار دام ها در مناطق روستای ضروری می باشد.

بتا تالاسمی یکی از مهمترین مشکلات بهداشتی در سرتاسرجهان است که سالیانه باعث مرگ تعداد زیادی از کودکان می شود. بیماری ناشی از جهش های حاصله بر روی ژن بتاگلوبین می باشد که به شکل خوشه ایدر روی بازوی کوتاه کروموزوم 11 قرار دارند. بیماری به شکل اتوزومال مغلوب، منتقل می شود. در حال حاضر، بیش از 250 جهش در ایجاد بیماری ایفای نقش می نماید. البته مطالعات نشان داده که اساس ملکولی بیماری در نقاط مختلف دنیا بسیار متفاوت و متغیر می باشد. لذا ضروری است هر کشور الگوی جهش های خویش را مشخص نماید.
مواد و یک صد و پنجاه کروموزوم 75 فرد مبتلا به بتا تالاسمی مینور و ماژور که به مرکز ژنتیک دانشگاه ارجاع داده شده بودند جهت مشخص کردن نوع جهش های حاصله با کمک روش ARMS/PCR مورد مطالعه قرار گرفتند. برای هر بیمار 20 جهش متداول در منطقه مدیترانه و کشور مورد مطالعه قرار گرفت.جهش (IVS II-I(G—>A با فراوانی %50.7 (Fr 8-9(+G با فراوانی %16، (Codon 44(-C با فراوانی (IVSI-6(T—>C)%9.3، IVSI-5(G—>C هر کدام با فراوانی %8، (IVIS-110(G—>A با فراوانی %5.3 و بالاخره Codon 30 با فراوانی %2.7،هیچ جهشی در نواحی:IVSI-I،Codon 39،Fr 36-37،IVSI-25،IVSII-745،Codon 8،Codon 6،Codon 15، Codon 22، fr 41-42، -30، Fr 16، IVSI-130 مشاهده نگردید.
7 جهش فوق بیشتر از 95% بیماران را پوشش می دهد. لذا برای بیماران این استان به خصوص در مرحله تشخیص قبل از تولد توصیه به بررسی این جهش ها در ابتدا می شود. فراوانی جهش ها با سایر استان ها و منطقه مدیترانه تفاوت نشان می دهد.

عمل پیوند استخوان در جراحی تومورهای استخوانی، تروما و ترمیمی نقش پذیرفته شده ای دارد. پیوند استخوانی که از خود شخص برداشته می شود (اتوژن) به عنوان استاندارد طلائی، سابقه طولانی دارد. اما به علت مشکلات و عوارض برداشت پیوند اتوژن، ضرورت مواد جایگزین پیوند استخوان و استفاده از آن مقبولیت گسترده یافته است. مطالعات چند دهه اخیر در مورد بیولوژی استخوان، شناخت ساختمان استخوان و خصوصیات شیمیائی آن سبب شده است که انواع مواد جایگزین پیوند استخوان تهیه و به سرعت در دسترس قرار گیرد، آشنائی با خصوصیات این مواد سبب استفاده بهتر از آنها می شود.

سندروم نورولپتیک بدخیم عارضه نادر ولی مرگباری است که درمان با داروهای آنتاگونیست گیرنده دوپامین می باشد. با مصرف آنتاگونیست های ذخیره ای گیرنده دوپامین مانند فلوفنازین دکانوات مرگ و میر ناشی از آن بیشتر می شود. علایم مهم که پس از مصرف داروی نورولپتیک بروز می کند عبارتست از: پیدایش سفتی عضلانی، هیپرترمی، تعریق، اشکال در بلع، ترمور، بی اختیاری ادرار، تغییر سطح هوشیاری در طیفی از اغتشاش شعور تا اغما، موتیسم، تاکیکاردی، افزایش فشار خون یا نوسان آن و لکوسیتوز. شواهد آزمایشگاهی دال بر صدمه عضلانی دارد (مانند افزایش کراتین فسفوکیناز).در این مقاله یک مورد سندروم نورولپتیک بدخیم معرفی می شود که فاقد هیپرترمی می باشد.
شرح حال: بیمار خانمی است 28 ساله. که با تشخیص اختلال افسردگی اساسی تحت درمان دارویی بوده است و به علت بروز علایم سایکوتیک در آخرین دوره به او به طور نابجا آمپول فلوفنازین دکانوات تجویز گردیده بود که پس از چند ساعت از تجویز داروی فوق سندروم نورولپتیک بدخیم در وی ظاهر شد، با این استثنا که دمای بدن بیمار در تمام مراحل عارضه فوق افزایش نیافت. بیمار در مرکز آموزشی و درمانی روانپزشکی ارومیه بستری گردید و پس از 3 هفته به واحد مراقبت های ویژه مرکز آموزشی و درمانی امام خمینی انتقال یافت و اقدامات درمانی برای وی انجام گرفت تا اینکه کم کم علایم فروکش نمود و پس از بهبود از بیمارستان مرخص گردید.
طبق کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش چهارم (DSM-IV) که معیارهای پژوهشی جهت تشخیص سندروم نورولپتیک بدخیم معرفی نموده است وجود هیپرترمی برای تشخیص گذاری الزامی است. انتظار می رود که انجمن روانپزشکان آمریکا در ویراست های بعدی DSM انعطاف پذیری بیشتری در معیارهای تشخیصی سندروم نورولپتیک بدخیم قایل شود.