فصلنامه برنامه ریزی و بودجه
پیاپی 29 (امرداد و شهریور 1377)

در غالب الگوهایی که تاکنون برای بررسی روندهای کلان و بخشی اقتصاد کلان ایران تهیه شده، بخش مالی دولت، شامل چند معادله کلی مربوط به اقلام عمده درآمدی (مالیات، درآمد نفت و درآمدهای دیگر) و هزینه ای (جاری و عمرانی) بوده است. در نتیجه، امکان بررسی آثار تصمیمهای موردی در خصوص برخی از اقلام درآمدی یا هزینه ای دولت بر متغیرهای کلان اقتصادی، و نیز برعکس، وجود نداشته است. این مسئله، به ویژه به هنگام بررسی لوایح برنامه پنجساله یا بودجه های سالانه در مجلس شورای اسلامی، عینیت بیشتری می یابد. در این مقاله، چارچوب الگوی پیشنهادی به شکلی است که تمام اقلام درآمدی و هزینه های جاری و عمرانی دولت (برحسب امور و فصل) را دربرمی گیرد. یکی دیگر از مشخصه های الگوی پیشنهادی، انعطاف پذیری آن برای اعمال سیاستهای مختلف درآمدی و هزینه ای است تا بتوان از این طریق، اثر سیاستهای مختلف را بر شاخصهای مهم کلان اقتصادی کشور بررسی و تحلیل نمود.
این مقاله، مشتمل بر سه بخش کلی است. در بخش اول، روش کار را تشریح می کنیم ومعادله های الگوی پیشنهادی را برآورد می نماییم. در بخش دوم، براساس معادله های برآوردشده در بخش اول و فروضی در مورد متغیرهای برونزای الگو، پیش بینی متغیرهای اصلی الگوتا سال 1385 را ارائه می دهیم. در بخش سوم، ضمن نتیجه گیری، مجموعه سیاستهایی برای آینده پیشنهاد کرده ایم.

در این مقاله، رفتار مصرفی در مناطق شهری را با استفاده از الگوی سیستم تقاضای تقریبا ایده آل، تحلیل می نماییم. کالاهای مورد بررسی، شش گروه عمده هزینه، شامل پخوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات پ، "پوشاک و کفش"، "مسکن، سوخت و روشنایی"، اثاث، کالاها و خدمات مورد استفاده در منزل"،" حمل و نقل و ارتباطات " و "سایر کالاها و خدمات "می باشد. تقریب خطی سیستم پویای تقاضای تقریبا ایده آل را در سه الگوی غیرمقید، مقید به قید همگنی و مقید به قیود همگنی و تقارن، برآورد کرده ایم. این برآوردها را با استفاده از روش موزون حداقل مربعات (SUR) و روش دستگاه معادلات به ظاهر نامرتبط (SUR)، انجام داده ایم. برای هر یک از سه الگوی برآورد شده، کششهای مخارج کل، کششهای قیمتی و متقاطع جریان نشده و کششهای قیمتی و متقاطع جریان شده را محاسبه نموده ایم. نتایج حاصل ازآزمون فرضیه های همگنی و تقارن، نشان می دهد: 1) فرضیه همگنی دال بر نبود توهم پولی برای دو گروه "پوشاک و کفش" و "مسکن، سوخت و روشنایی " رد می شود، 2) فرضیه تقارن ردمی گردد، بدین معنا که تقارن در مورد تاثیر متقاطع قیمتها وجود ندارد.

بخش صنعت و معدن، در ایجاد اشتغال نقش شایانی دارد. تقاضای نیروی کار در هربخش تولیدی را می توان با استفاده از تابع هزینه تولیدکننده و لم شپارد به دست آورد. براین اساس، تقاضای نیروی کار تابعی از سطح تولید و قیمتهای نیروی کار و سرمایه خواهد بود. با استفاده از خاصیت همگنی درجه صفر، تابع تقاضای نیروی کار برحسب سطح تولید و قیمت نسبی نیروی کار تعریف شده است. در این مطالعه، با توجه به واقعیتهای موجود در اقتصادایران، از یک مدل تجربی نیز که در آن موجودی سرمایه و بهره وری سرمایه به عنوان شاخصهای ظرفیت تولیدی و میزان به کارگیری آن جایگزین متغیر تولید شده، سود جسته ایم. در سالهای اخیر، به دلیل وجود ظرفیت بیکار واحدهای تولیدی و افزایش سریع قیمت نسبی نیروی کار، تقاضای نیروی کار رشد چندانی نداشته است. بنابراین، بر رفع ظرفیت بیکارواحدهای تولیدی و به کارگیری سیاستهای مناسب برای کاهش رشد سریع قیمت نسبی نیروی کار، تاکید ورزیده ایم. بدین ترتیب، افزایش سرمایه گذاری و ارتقای ظرفیت تولیدی، به تنهایی، افزایش تقاضای نیروی کار را در پی نخواهد داشت و باید اقدامات اساسی برای رفع این مشکل انجام شود. سیاستها و اقدامات مناسب در این زمینه را در پایان مقاله می خوانید.

در این مقاله، اثرهای احتمالی غیرخطی تورم بر رشد اقتصادی را بررسی می کنیم وشواهدی از وقفه ساختاری معنادار در تابعی که رشد اقتصادی را به تورم مرتبط می سازدمی یابیم. برآورد وقفه، زمانی است که نرخ تورم هشت درصد باشد. در این نرخ، تورم هیچ اثری بر رشد نخواهد داشت و حتی ممکن است اثر مثبت کمی هم بر رشد داشته باشد. در صورتی که نرخ تورم بیش از هشت درصد باشد، برآورد اثر تورم بر نرخهای رشد معنادار و بزرگ، و درنهایت، مؤثر است. همچنین اثبات می کنیم که در صورت نادیده گرفتن وقفه ساختاری، برآورداثر تورم بر رشد تورش دار خواهد بود.

امروزه چربی ها، یکی از اجزای اصلی تغذیه مردم در سراسر گیتی به شمار می رود. هرشخص، روزانه به 45 گرم چربی (حیوانی یا نباتی) نیاز دارد. در حدود 15 درصد کالری موردنیاز بدن را چربی تامین می کند. هر گرم چربی تقریبا 9 کالری انرژی تولید می کند که در مقایسه با 4 کالری انرژی حاصل از یک گرم پروتئین کربوهیدراتها، بسیار شایان توجه است. علاوه بر جنبه مصرفی و ارزش غذایی روغنهای نباتی، صنایع روغن نباتی، در بین صنایع غذایی، اهمیت ویژه ای دارد. زیرا براساس نظر آن دسته از صاحبنظران توسعه که صنعت را محورو نیروی محرک رشد و توسعه اقتصادی جوامع می دانند، صنایعی از اهمیت ویژه برخوردارندکه بیشترین ارتباطهای پسین و پیشین را با صنایع دیگر یا بخشهای اقتصادی ایجاد نمایند.صنعت روغنکشی و تصفیه روغن را می توان از این دسته صنایع دانست. این گونه صنایع، بادریافت بخشی از محصولات کشاورزی (ایجاد تقاضادر بخش کشاورزی)، روغن نباتی تولیدمی کنند که از این محصول درصنایع غذایی، و از پسماند این صنعت، در بخش دام و طیور،استفاده می کنند (البته ارتباطهای درون بخشی این صنعت نیز شایان توجه است). در این گزارش، بر آن هستیم تا ضمن ارائه اطلاعاتی هرچند مختصر در مورد بازار جهانی برخی از دانه های روغنی و روغن نباتی، وضعیت تولید، واردات و مصرف دانه های روغنی و روغن نباتی را درکشور، طی سالهای 1375-1366 بررسی کنیم و در حد بضاعت، مشکلات و موانع موجود برسر راه گسترش فعالیت صنایع روغن نباتی و تولید داخلی آن را تحلیل نماییم.