نشریه تحقیقات مالی
پیاپی 15 (بهار و تابستان 1382)

در این مقاله ارتباط بین نرخ ارزو بازده سهام در ایران، در یک الگوی نظری و یک الگوی تجربی مورد بررسی قرار می گیرد. الگوی نظری طراحی شده در این مقاله نشان می دهد که نرخ ارز با سودآوری بنگاه،و بنابراین با بازده سهام بنگاه اقتصادی در شرایط رقابت ناقص (وجود قدرت بازار) ارتباط مستقیم دارد. هر چقدر میزان صادرات بنگاه بیشتر باشد با افزایش نرخ ارز سود بنگاه بیشتر افزایش خواهد یافت. با استفاده از اطلاعات چهل و چهار شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران فرضیات فوق آزمون گردید. نتایج بدست آمده نشان می دهد که تغییرات نرخ ارز با بازده سهام شرکت در ایران با یک وقفه زمانی (شش ماهه) ارتباط مستقیم دارد. برای شرکت های صادراتی نسبت به شرکت های غیرصادراتی ارتباط قوی تر بین نرخ ارز، بازده سهام مشاهده می شود.

در این تحقیق مسالهء اصلی بررسی بازدهء سهام جدید در مقایسه با بازدهء شاخص قیمت بورس در طی زمان، تعیین عوامل مؤثر بر عملکرد بلندمدت سهام جدید، شناسایی روابط بین این عوامل در بورس اوراق بهادار تهران است. همچنین شواهد مبنی بروجود دوره های به اصطلاح «اوراق بهادار داغ»، «عکس العمل بیش از اندازهء سرمایه گذاران»، «گرایشات و علائق زودگذر»و یا خوش بینی زیاد سرمایه گذاران مورد بررسی قرار می گیرد. در این تحقیق شرکت هایی که سهام آن ها از ابتدای سال 1369 تا انتهای سال 1374 برای اولین بار در بازار بورس تهران مورد معامله قرار گرفته است جامعه آماری ماراتشکیل می دهند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که در طی سال های مورد مطالعه دو ره «سهام جدید داغ» وجود ندارد سهام جدید در معرض «عکس العمل بیش از اندازه» سرمایه گذاران قرار ندارد. با این حال در بعضی از صنایع فرضیه «گرایشات، علائق زودگذر»، فرضیه «عکس العمل بیش از اندازه» سرمایه گذاران مصداق دارد. الگوی رفتار بازده سهام جدید (بازده اضافی کوتاه مدت و بازده بلندمدت کمتر از بازار) در بورس اوراق بهادار تهران مشابه سایر کشورهای جهان است، شواهدی دال بر تاثیر نوع صنایع برروی عملکرد بلندمدت سهام جدید به دست نیامد. لازم به ذکر است تنها متغیری که عملکرد بلندمدت سهام جدید را تحت الشعاع قرار می دهد عملکرد بلندمدت بازار است نشانگر تاثیر شرایط بازار بر عملکرد بلندمدت سهام جدید است.

سیاست تقسیم سود شرکتها مدتها مسئله دانشمندان رشته مالی بوده است در این تحقیق سعی شده مدل تقسیم سود در مورد شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران در سالهای 1373 تا 1381 به آزمون گذاشته شود. بر مبنای بدست آمده شرکتهای ایرانی به طور متوسط 68 درصد عایدی خود را تقسیم می کنند و در این بین صنعت رادیو و تلویزیون در مقایسه با سایر صنایع نسبت بیشتری از سود خود را در بلندمدت تقسیم می کند.مدل ساده لینتنر در مورد 165 شرکت از مجموعه 212 شرکت مورد مطالعه صدق می کند و می تواند مبنای خوبی برای پیش بینی سود تقسیمی در ایران باشد. بررسی «سرعت تعدیل سود تقسیمی» در این شرکتها اختلاف معنا داری را بین صنایع مختلف نشان نمی دهد. بالا بودن این نسبت در بورس تهران بیانگر این مطلب است که مدیران مقدار سود تقسیمی را با شدتی بیشتر از تغییرات عایدی هر سهم تغییر می دهند. در ضمن رابطه معنی داری بین رشد بازده شرکتها و سرعت تعدیل سود تقسیمی بدست نیامد. در مورد مدل پیشرفته لینتنر به علت قلت اطلاعات برای تکنیکهای آماری نظیر سری های زمانی نمی توان اظهار نظر نمود. سایر نتایج بدست آمده حاکی از آن است که تغییرات سود تقسیمی در دو سال قبل و سال قبل بر تغییرات سود تقسیمی در سال جاری موثر هستند. این تاثیر در حالت افزایشی شدیدتر است. بررسی این نسبتها نشان می دهد که درحالت چسبندگی سود تقسیمی در بلند مدت کمتر است و این مطابق نظریه فاما و بابی یاک است ولی در حالت کاهش سود این تئوری مصداق ندارد. می توان چنان نتیجه گیری کرد که مدیران تمایل چندان زیادی برای کم کردن سود تقسیمی در مقایسه با علاقه ای که با افزایش آن دارند از خود نشان نمی دهند.

روش های خرید و فروش در دو روش کلی فیلتر و روش خرید و نگهداری تقسیم گردیده و براین اساس حالتها مختلف روش فیلتر نیز جداگانه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. در این تحقیقروش های خرید و فروش سهام با توجه به پارامترهای هزینه کمیسیون معاملات، دوره سرمایه گذاری (کوتاه مدت، بلندمدت)، فیلترهای انتخابی، نیز براساس اطلاعات مالی وقوع یافته کلیه شرکتها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای یک دوره شش ساله (1375-1370) مورد بررسی، تجزیه، تحلیل قرار می گیرد. نتایج حاصله از تحقیق بیانگر آن است که انتخاب روش فیلتر یا روش خرید، نگهدای برای بهینه سازی بازدهی ناشی از سرمایه گذاری، وابسته به دوره فعالیت می باشد. براین اساس در دوره های سرمایه گذاری کوتاه مدت روش خرید و نگهداری بر روش فیلتر ارجحیت دارد لیکن در بلندمدت میانگین بازدهی ماهیانه روش فیلتر بیش از میانگین بازدهی ماهیانه روش خرید و نگهداری می باشد. دیگر نتایج حاصله از این تحقیق بیانگر تاثیر هزینه کمیسیون معاملات بر انتخاب هر یک از روش های مورد بررسی می باشد و نیز،وجود رابطه معکوسی بین افزایش یا کاهش فیلترهای انتخابی با میزان بازدهی حاصل از به کارگیری هر فیلتر به اثبات می رسد.

این تحقیق به پیش بینی پذیری رفتار بازده سهام در بورس اوراق بهادار بوسیله مدل خطی عاملی و شبکه های عصبی مصنوعی می پردازد. جهت آزمون این مساله، قیمت روزانه سهام شرکت توسعه صنایع بهشهر به عنوان نمونه انتخاب شده است. متغیرهای مستقل (ورودی های) تحقیق، پنج متغیر کلان اقتصادی، یعنی شاخص کل قیمت بورس تهران، نرخ ارز (دلار) در بازار آزاد، قیمت نفت، قیمت طلا می باشد. برای برازش مدل عاملی از رگرسیون خطی چند متغییره و برای مدل شبکه عصبی از معماری (MLP) با الگوریتم آموزش پس انتشار خطا استفاده شده است. نتایج حاصله حاکی از موفقیت این دو مدل در پیش بینی رفتار بازده سهام مورد نظر و همچنین برتری عملکرد شبکه های عصبی مصنوعی بر مدل چند عاملی می باشد.

دراین مقاله قدرت نسبتهای مالی جهت پیش بینی بحران مالی شرکتها مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور از مدل رگرسیون چندگانه استفاده شده، مدلی جهت پیش بینی بحران مالی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران ارائه شده است. برآورد مدل با استفاده از اطلاعات دو گروه از شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است.گروه اول متشکل از 30 شرکت فاقد بحران مالی بوده، گروه دوم نیز مشابه گروه اول متشکل از 30 شرکت دارای بحران مالی بوده اند. مدل ارائه شده باتوجه به پنج نسبت بوده که نسبتهای مذکور نشاندهنده نقدینگی، سودآوری، مدیریت بدهی، مدیریت دارائی می باشند. نتایج آماری مدل حاکی ازمتغیر بودن مدل، نسبتهای انتخاب شده بوده است. نتایج آزمون توانایی پیش بینی مدل نشان دهنده این، واقعیت است که مدل قادر است تا 3 سال قبل از بحران مالی در شرکتها، پیش بینی صحیحی درخصوص بحران مالی ارائه دهد.

مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (?APM) رابطه تعادلی بین ریسک، و نرخ بازده مورد انتظار اوراق بهادار را بیان می کند. این مدل ادعا می کند که سرمایه گذاران تنها در قبال پذیرش ریسک سیستماتیک، انتظار دریافت پاداش (صرف) رادارند به عبارت دیگر، بازار به ریسک غیر سیستماتیک صرف (پاداش) پرداخت نمی کند. علیرغم اینکه این مدل (?APM) پرکاربرد ترین مدل در محافل مالی، سرمایه گذاری بوده و هست، اما در عین حال تحقیقات تجربی اخیرا انجام شده، این مدل را باچالش های شدیدی مواجه ساخته است. به نظر می رسد (B) به عنوان شاخص ریسک سیستماتیک، توان تشریح رابطه ریسک، بازده را در دوره های بلند مدت از دست داده الست. این در حالی است که متغیرهای دیگری نظیر اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار سهام جایگزین های بهتری برای شاخص ریسک به شمار می روند. این مقاله کوشیده است به بررسی رابطه بین ریسک، بازده مورد انتظار سهام شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران از طریق آزمون? APM در قلمرو زمانی 1372 لغایت 1381 پرداخته، عوامل مؤثر بر بازده مورد انتظار سهام این شرکت ها را مورد شناسایی قرار دهد. بدین منظور، تاثیر متغیرهای بتا، اندازه شرکت، نسبت ارزش دفتری به قیمت بازار، نسبت سود به قیمت هر سهم، حجم معاملات سهام بر بازده ماهانه سهام در سازمان بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این تحقیق اگر چه پیش بینی محوری مدل (?APM) را تایید می کند، لیکن با نتایج مطالعات مشابهی که در سال های اخیر در کشورهای برخوردار از بازار سرمایه تکامل یافته انجام پذیرفته اند، مطابقت نمی کند.