مجله مدیریت فرهنگ سازمانی
پیاپی 4 (زمستان 1382)

از آنجا که انسان به هنگام برقراری رابطه با دیگران یا با یک سازمان به قضاوتی از میزان عدالت و انصاف طرف مقابل نیاز دارد و این قضاوت نیز با نخستین اطلاعات مرتبط به صورت عجولانه صورت می پذیرد بنابراین، یافتن راه های شکل دهی قضاوت کلی از وجود عدالت و انصاف بسیار کارساز خواهد بود. در این مقاله معضل اجتماعی بنیادین، فراگرد اکتشافی انصاف،ضمنی بودن الگوی آثار قضاوت درباره انصاف، آثار رجحان،اثر جایگزین و رابطه انواع عدالت و انصاف به عنوان پویایی اجتماعی مولد مورد تحلیل قرار گرفته است.

توکل در رفتار انسان دارای چنان تاثیری است که اعتقاد به خدا در اعمال و فعالیت های شخص ایجاد می کند و میتوان از آن به عنوان رفتار متوکلانه یاد کرد. در این تحقیق شاخص های شناختی توکل شامل اعتقاد به ربوبیت خداوند،فطری بودن توکل،توحید افعالی،ایمان و تقوی مورد توجه قرار گرفته است. نتایج عملی توکل در رفتار افراد متوکل شامل آرامش و طمانینه،شرح صدر،شجاعت و قوت قلب،ثبات قدم و شکیبایی،عزم جزم و قاطعیت و... می باشند. در این تحقیق محدودیتهای تصمیم گیری مورد مطالعه قرار گرفته که از آن تحت عنوان عوامل بازدارنده رفتاری تصمیم گیری شامل عجله و دستپاچگی،تعصب ورزیدن بر تصمیم،کم حوصلگی،ترس از قضاوتهای عوامانه و... می باشد. تهیه فهرستی از عوامل بازدارنده رفتاری تصمیم گیری و شاخص های رفتاری منتج از توکل منجر به ارائه الگوئی شده است که در این مقاله به آن پرداخته می شود و همچنین تاثیر شاخص های رفتاری توکل بر موانع تصمیم گیری مدیران مورد بحث قرار می گیرد.

عصر کنونی که محققان آنرا فرامدرن نامیده اند، دارای ویژگی تغییر مداوم و پیچیدگی ساختارهاست. در چنین شرایطی تنها مدیرانی میتوانند با موفقیت عمل نمایند که اطلاعات مناسب و به روز و جامعی را از نحوه عملکرد سازمان خود داشته و تصمیمات درست و به موقعی را برای بهبود مداوم سازمان خود،متناسب با تغییرات موجود اتخاذ نمایند. ارزیابی عملکرد در سطوح مختلف اعم از سازمانی، بخشی و فردی پاسخی به نیازهای اطلاعاتی مدیران در عصر کنونی است تا آنها بتوانند با این اطلاعات نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی و در جهت ارتقاء نقاط قوت و رفع نقاط ضعف خود گام بردارند. امروزه با توجه به رقابتی بودن محیط و بهبود تکنولوژیکی که در فرآیندهای تحویل خدمات صورت گرفته است، در صنعت بانکداری تمرکز استراتژیک از مقوله های قیمت و جنبه های فنی به جنبه های کیفیت خدمات و رضایت مشتری تغییر پیدا کرده است. در تحقیقاتی که تاکنون در باب ارزیابی عملکرد شعب بانک انجام شده است بیشتر تاکید بر جنبه های فنی عملکرد بوده و یا بعد خاص از عملکرد در نظر گرفته شده است. تحقیق حاضر جهت رفع این نقائص، سعی در ارائه یک مدل جامع برای ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شعب در صنعت بانکداری دارد که علاوه بر جنبه های محسوس عملکرد (مانند قیمت،خدمات،تعداد خدمت دهنده و...) جنبه های نامحسوس عملکرد (مانند کیفیت از دیدگاه مشتری و...) را در نظر می گیرد و در حقیقت این مدل سعی در واقعی تر نمودن نتایج ارزیابی عملکرد به منظور اخذ تصمیمات متناسب با شرایط پیچیده و رقابتی کنونی دارد. در این تحقیق جهت ارزیابی عملکرد پس از تعیین ابعاد مختلف عملکردی با استفاده از زنجیره خدمت – سود از متدولوژی تحلیل پوششی داده ها(DEA) جهت محاسبه کارایی نسبی شعب در هر بعد عملکردی استفاده نموده ایم و در نهایت به کمک تکنیک TOPSIS نمرات مختلف کارایی را ترکیب و شعب را رتبه بندی نموده ایم.

یکی از ویژگی های مهم جهان امروز بروز ناپایداری ها و تغییرات شدید و گسترده در نظامهای سیاسی،اقتصادی،اجتماعی و اداری می باشد. در عصر انفجار اطلاعات،با افزایش روزافزون نیازها،انتظارات،اطلاعات و تحولات مختلف زیست – محیطی و تکنولوژیکی، به یکباره جوامع بشری دچار نوعی تزلزل،سردرگمی،التهاب و پیچیدگی خاصی شدند که پیامد آن بروز رویدادها و بحرانهای مخاطره انگیز در این جوامع است. در دنیای کنونی روند سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دائما در معرض التهابات و تهدیدهای بسیار خطرناکی می باشد که جز با مدیریتی مدبرانه و مبتنی بر دانش و حکمت امکان خروج از بن بستهای حاصل از این بحرانها وجود ندارد. در این مقاله، ضمن معرفی «مدیریت بحران»،نقش«سیستمهای اطلاعاتی» را در فرایند اجرا و تحقق این مدیریت نوین معرفی می کنیم. سیستمهای اطلاعاتی که در واقع حیاتی ترین منبع تامین کننده اطلاعات،تحلیلها و راه حلهای استراتژیک در هنگام مقابله با بحرانها می باشند،نقش بسیار سرنوشت سازی در پیش بینی، پیشگیری و مهار ریسکها و بحرانها دارند که در این نوشتار به آنها خواهیم پرداخت. در این تحقیق ضمن استفاده از مطالعات کتابخانه ای و تطبیقی،از تجربیات زلزله معروف بم نیز بهره مند شده و با مصاحبه با متخصصینی که به نحوی از انحاء در این شهر زلزله زده حضور داشته و در امور مشارکت داشته اند، فرضیات خود را بررسی نموده ایم.

نظریه حکمرانی خوب که با ویژگی هایی مانند مشارکت،شفافیت،پاسخگویی اثربخشی و کارآیی و حاکمیت قانون تعریف می شود،الگویی برای توسعه پایدار انسانی با ساز و کار تعامل عملی سه بخش دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی است. این الگو به دنبال نقش حداقل دولت و توانمند سازی نهادهای مدنی و بخش خصوصی می باشد. در این راستا بر رفتار تعاملی سه بخش دولت، نهادهای مدنی و بخش خصوصی تاکید می شود و معتقد است دولت باید نقش هماهنگ کننده و تنظیم گر خود را تقویت نموده و به جای تصدیگری به تنظیم و تسهیل روابط بپردازد. در الگوی حکمرانی خوب بحث از دولت نماینده و دولت مشارکتی است که از این طریق راه را برای فعالیت سایر بخش ها هموار می سازد. به منظور اعمال نقش فوق، الگوی دولت تسهیل گر در حکمرانی خوب با متغیرهایی مانند دموکراسی،مشارکت،پاسخگویی،عدالت محوری و اثر بخشی پیشنهاد شده که در صورت تحقق متغیرهای فوق در دولت، تعامل بین آن و دو بخش دیگر بیشترخواهد شد. بررسی نظری این الگو،هدف نهایی این مقاله خواهد بود.

امروزه موسسات آموزشی و تحقیقاتی و در راس آنها دانشگاه ها نقش بسیار مهمی در پیشرفت وتوسعه جوامع ایفا می کنند. با این وجود نظام تحقیق و آموزش در ایران با چالش های عدیده ای مواجه است و می بایست روند حرکتی مناسبی را پیش روی خود قرار دهد تا نسبت به ایجاد انگیزه واستفاده از محققان و دانش پژوهان در داخل کشور موفق تر عمل نماید و در واقع مانع از فرار مغزها گردد. بررسی ها،حاکی از آن است که مراکز تحقیقاتی و آموزشی، به ویژه دانشگاه ها و در راس آنها دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی همچنان از کارایی و اثربخشی مطلوب برخوردار نمی باشند. در این مقاله تلاش بر این است که به اجمال نشان داده شود چگونه موسسات آموزشی-تحقیقاتی و دانشگاه ها به عنوان یک نظام اجتماعی پیچیده میتوانند در تعامل پویا با دیگرنظامهای اجتماعی عمل کنند وبا توجه به شرایط متغیر محیط، به بازسازی مجدد نقش نوین خود اهتمام ورزند و مانع از بروز اختلال جدی در کارکرد خود و نیز در کارکردهای نظام های پیرامونی شوند. فرض اساسی این است که این مهم امکان پذیر نخواهد بود مگر از طریق تغییر نگرش و ایجاد تفکر نظام مند در اجزای اساسی سیستم و پیروی از اصول برنامه ریزی استراتژیک.

از مهمترین وظایف مدیریت منابع انسانی که بر اثر بخشی و کارایی سازمانها تاثیر عمیق به همراه دارد، ((ارزیابی عملکرد کارکنان)) می باشد. با ارائه و طراحی برنامه های ارزیابی عملکرد اشکالات،نقائص و کمبودهای سازمان،شناسایی شده و تهدیدات بالقوه و بالفعل رفع خواهد شد. مدیران با استفاده از برنامه ارزیابی عملکرد از نقاط قوت و ضعف حوزه مدیریتی خود آگاه شده و با بهره جستن از برنامه های اصلاحی به رشد و بالندگی سازمان توجه خواهند کرد. امروزه در همه سازمانها،واحدهایی متکفل انجام این وظیفه شده اند. برای اینکه ارزیابی عملکرد به نحو موثری انجام گردد تلاش زیادی در رابطه با طراحی شیوه های مناسب ارزیابی صورت گرفته است و کتب و مقالات بسیاری در این زمینه به رشته تحریر درآمده است. تئوری های نظم یافته در این زمینه،بیشتر از سوی عالمان مغرب زمین مطرح گردیده است و از آنجایی که براساس دیدگاه اقتضایی نظریات مدیریتی را نمی توان درهمه زمانها و مکانها و موقعیتهای مختلف بطور یکسان به کار برد، بلکه باید به زمینه های فرهنگی،اجتماعی،جغرافیایی،اقتصادی و... نیز نظر داشت، بنابراین ضرورت دارد که الگوهای مورد استفاده برای سازمان های ایران متناسب با فرهنگ حاکم بر مدیریت کشور،سنتها و ارزش های بومی باشد. به همین جهت نگارنده موضوع فوق را از دیدگاهی به بحث می کشاند که برگرفته از متون دینی اسلامی باشد و بدنبال ارائه الگویی است که ریشه در مذهب و سنت اسلامی کشورمان داشته باشد.