فهرست مطالب
فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 2، زمستان 1384)
- تاریخ انتشار: 1384/10/11
- تعداد عناوین: 10
-
صفحه 27ملاک حقیقت، خود حقیقت است که در مرحله حق الیقین قابل انکار نیست علیهذا صرف اجماع، مقبول و کاشف جمال حقیقت (عین واقعیت) نیست و نظرگاه ما براساس وحدت حقیقت= واقعیت است.
لذا توافق نظر محققین در پراگماتیسم و نیز اجماع بین الملل و نیز اجماع فقهاء مورد احترام ولی مقبول نیست اما اجماع فقهاء که کاشف از قول معصوم علیه السلام بلحاظ اشراق نور قاهر در مشاهد مرائی نازله باشد معقول و مقبول است.
کلیدواژگان: اجماع، کاشف قول معصوم، اشراق، نور قاهر، مشاهد(مشهدها)، مرائی(آینه ها)، فقه معصوم مدار -
صفحه 35نسبت بین اماره و ظاهر، عموم و خصوص مطلق است، هر اماره یک ظاهر است ولی هر ظاهر، اماره نیست. در اماره قانونی یک ظهور وجود دارد که از غلبه ناشی می شود. اما در امارت قضایی ظهوری وجود دارد که از غلبه نشات نگرفته است، بلکه ناشی از تعاون قرائن و شرایط و اوضاع و احوال است. همچنین ظاهرهایی است که نه عنوان اماره قضایی دارد و نه عنوان اماره قانونی.
گاهی ظاهر مذکور با اصل (استصحاب، برائت، عدم و...) تعارض پیدا می کند.
در فصل خصومت چنانچه اماره قانونی با قضایی فراهم بود قضاوت کار آسانی است اما در صورت فقدان این دو چنانچه ظاهری که از غلبه ناشی می شود با اصل موجود در آنجا تعارض نمود، کدامیک ترجیح بر دیگری دارد؟
در قانونهای جاری کشور، ملاک و رویه مشخصی برای ترجیح ظاهر بر اصل و یا بر عکس وجود ندارد. بلکه باید با توجه به در نظر گرفتن همه اوضاع و احوال و قرائن یکی را بر دیگری ترجیح داد.
کلیدواژگان: اصل، ظاهر، تعارض، ظهور، ادله شرعی -
صفحه 59اجرای احکام و حدود الهی منوط به حفظ نظام است و بقای نظام وابسته به مصلحت سنجی است. مصلحت در اینجا به معنای تامین اهداف و مقاصد شرعی است. قرآن کریم وسنت پیامبر و سیره ائمه معصومین ناظر بر صدور احکام با عناوین مصلحتی است که بقای آن، نفیا و اثباتا دائر مدار بقای موضوع است. به منظور رفع تعارض میان مصوبات مجلس و شورای نگهبان و مشاوره دادن به رهبری در امر تعیین سیاست های کلی نظام، مجمعی به نام تشخیص مصلحت نظام تشکیل شده است. هدف ما، بررسی جایگاه فقهی – حقوقی این مجمع است.کلیدواژگان: مصلحت، مفسده، حفظ نظام، حکم حکومتی
-
صفحه 77مهریه به عنوان یکی از امتیازاتی است که شریعت اسلام برای زن قائل شده و تشریع آن با در نظر گرفتن آیاتی از قرآن کریم و روایاتی از معصومین علیهم السلام ثابت است. اگر چه در ظاهر مهریه به عنوان امتیاز ویژه ای برای زنان بوده، تا جایی که حتی زن می تواند قبل از دریافت مهریه از ایفای وظایفی که نسبت به شوهر خود دارد امتناع ورزد؛ اما تجربه نشان داده است که در بسیاری از موارد زنان به این حق قطعی خود دسترسی نمی یابند و بدون رضایت باطنی ناچارند که از این حق، صرف نظر کنند. این نوشتار که با روش پژوهش کتابخانه ای تدوین شده است، ضمن بررسی مبانی فقهی مهریه به موانع و راهکارهای استیفای آن پرداخته، با این هدف که زمینه تحولی را در نگرش عمومی و قوانین موضوعه ایجاد نماید.نگارنده به این نتیجه دست یافته است که فقدان پشتوانه های حقوقی لازم، شیوع فرهنگ نادرست قابل استیفا نبودن مهریه، مقرر داشتن مهریه سنگین و وابسته کردن مطالبه آن با انفصال و جدایی، در انحصار مرد بودن حق طلاق و فقدان سیستم اطلاعاتی کارآمد جهت ثبت و ضبط اموال و دارایی های افراد جامعه، به عنوان موانع اساسی استیفای این حق بوده و اصلاح و تکمیل قوانین موضوعه، بهره گیری از ابزارهای فرهنگ ساز جهت اصلاح نگرش عمومی جامعه به موضوع مهریه، طراحی سیستم اطلاعاتی مناسب جهت آگاهی دقیق از اموال و دارایی های افراد، بیمه اجباری مهریه تا سقف معین و الزام زوج به استفاده از تسهیلات جهت پرداخت تمام یا بخشی از مهریه به صورت یکجا در هنگام طلاق می تواند از جمله راهکارهای استیفای این حق باشد.
کلیدواژگان: مهریه، مهر، صداق، مهر المسمی، مهر المثل، مهر السنه، متعه، زوجه، زوج، مطلقه -
صفحه 104فلاسفه و دانشمندان جهان معتقدند که تشکیل حکومت یک امر فطری و طبیعی و ضروری جامعه انسانی است. ماهیت و کیفیت قوانین اسلامی طوری است که برای تشکیل یک دولت و برای اداره امور سیاسی اقتصادی دفاعی و فرهنگی جامعه تشریع شده است و حکومت اسلامی در متن ایدئولوژی اسلامی قرار داردواگردولت وحکومت نباشدتشریع این قوانین عبث ولغواست0 در روایات به رای مردم ارزش بسیاری داده شده است ولی منافاتی با روایاتی که ائمه (ع) را منصوب خدا می دانند ندارد بلکه توجه به یک نکته اجتماعی می دهد که محقق شدن و اعمال ولایت بدون رای نظر مردم امکان پذیر نیست. اسلام حکومت های سلطنتی یا تحمیلی یا دموکراسی به سبک غرب را نمی پذیرد بلکه حکومت خدا بر مردم را از طریق مردم یا به عبارت روشن تر ((دموکراسی مکتبی)) که اساس آن را آراء مردم در چهار چوب قوانین اسلامی است تایید می کند.کلیدواژگان: حکومت، ولایت، اسلام
-
صفحه 119یکی از ادله ای که در حال حاضر فقهاء و اصولیین در استنباط احکام و اثبات قواعد اصولی از آن بهره می گیرند بناء و سیر عقلاء است، اما در کلمات فقهاء و اصولیین بطور صریح و روشن جایگاه بناء عقلاء در ادله استنباط احکام بیان نشده است.
هدف این نوشتار، بیان کردن جایگاه آن در ادله احکام و نیز مقایسه ای بین عقلاءو عرف می باشد.
با توجه به بررسی و تحقیقی که انجام شده است نتایج ذیل به دست آمده است:1-بناءعقلاء غیر از عرف است.
2-بناءعقلاء هم در تشخیص موضوعات و هم در استنباط احکام به کار می رود.
3-جایگاه بناءعقلاء در ادله احکام بعد از دلیل سوم یعنی اجماع و قبل از عقل است بنابراین ترتیب ادله استنباط احکام اینست: کتاب، سنت، اجماع، بناءعقلا، عقل.
کلیدواژگان: بناء و سیره عقلاء، عرف، کتاب، سنت، اجماع، عقل -
صفحه 130در زمینه مسائل اعتقادی، علم کلام عهده دار سه وظیفه مهم است، تبیین، اثبات و پاسخگویی به شبهات.
از آنجائی که علم کلام ارتباط محکم و وثیقی با علم فقه دارد (از جهت موضوع علم فقه) برخی از مسائل مطروحه دراین علم از منظر علم کلام با شیوه عقلی و استدلالی مورد بحث و بررسی و تحقیق و تدقیق قرار گیرد.
از جمله آن مسائل، بحث «تکلیف دینی» است. اینکه شرایط تکلیف، اهداف و اغراض آن چیست؟ شرایط مکلف و مکلف به، کدام است، آیا تکلیف به مالایطاق جایزاست و... بحثی کلامی بوده که مورد اهتمام متکلمان است.
در همین راستا این مقاله بر آن است تا با رویکردی کلامی به بحث تکلیف دینی بپردازد..
کلیدواژگان: تکلیف، مشقت، محبت، تکلیف مالایطاق -
صفحه 140دیدگاه دانشمندان و فقهای مسلمان راجع به معنی لغوی و اصطلاحی نفقه، به همراه دلایل و مستندات از آیات و روایات که دلالت بر وجوب پرداخت نفقه به زوجه دارد را بیان کردیم. در ادامه، راجع به مبنای پرداخت نفقه که بر اساس آن موجبات دلگرمی، دلبستگی، نشاط و غرور در زن فراهم می گردد، بحث نمودیم. تاریخچه پرداخت نفقه در ادیان گذشته و حال واسباب نفقه (زوجیت،قرابت،ملک) از دیگر مباحث مطرح در این مقاله اند،واجب می گردد.و نیز شرایط پرداخت نفقه،نفقه زوجه پس از انحلال عقد و چگونگی ضمانت اجرایی کیفری از لحاظ فقهی و حقوقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
کلیدواژگان: نفقه، تمکین، نشوز، زوجه، طلاق، ایران باستان، عقد دایم -
صفحه 158یکی از مباحث قابل بررسی در فقه و حقوق اسلامی که از مباحث مهم جامعه اسلامی،می باشد بحث ربا است، محتوای این مقاله نیز در رابطه با حرمت ربا می باشد. در این مقاله ابتدا تاریخچه ربا و سپس شناسائی مفهوم ربا در لغت و اصطلاح بویژه از دیدگاه قرآن و سنت که از منابع مهم استنباط احکام شرعی و فرعی می باشد بیان شده است. در ادامه به تاریخچه تحولات ربا درخارج از دنیای اسلام، فرق میان معامله و انواع ربا اشاره شده است. اما آنچه در این نوشته بطور دقیق و گسترده مورد کاوش قرار گرفته است بیان راهکارها جهت ایجاد بانک بدون ربا در جامعه اسلامی می باشد چرا که قرآن ربا را منع و حرب با خدا را هم به آن تشدید نموده است. متاسفانه ملل اسلامی هیچگونه توجهی به این موضوع مهم نداشته اند که مؤسسات و بانکهای عظیم کشورهای اسلامی روزانه این همه مرتکب معصیت عظیم می شوند. به همین علت لازم دانسته شد در ادامه بحث ابتدائا مفهوم بانک و انواع سپرده های بانکی بیان شود و سپس درباره ساختار و مبانی بانکداری اسلامی، شناخت نارسائی ها و مشکلات و همچنین درباره تاثیر متقابل عملیات بانکداری اسلامی و بازار سرمایه بر یکدیگر بیاناتی ایراد شود تا عملیات بانکها در جامعه اسلامی کاملا مطابق و موافق موازین احکام شرعی و فقهی شود تا ربا بعنوان یکی از ابزار استثمار مردم در کشورهای اسلامی ریشه کن شود و در پایان آماری بعنوان سند و مدرک بیانات ایراد شده از تاریخ 1382.01.01 تا 1384.08.10 ذکر شده است که این ارقام بیان کننده پرونده های رباخواری در دادگاه آستارا می باشد.
کلیدواژگان: ربا، دیدگاه قرآن، بانکداری، راهکارها
-
Page 17The role of trading and business in any given society is very important. In order to do an accepted and a standard busniess, one should follow special principles from the Islamic Law view point. A businessman should perform his job according to the Islamic regulation.This paper tries to explain some marketing arts and techniques which totally discussed here.
-
Page 27From Jurisprudence viewpoint, those concensus which discover and show the innocent Imam’s statements are Just valid. Accordingly, the International and pragmatism concensus are not accepted from this point of view. The article covers the whole discussion critically.
-
Page 35It is said that the original and the apparent issues in Jurisprudence has two faces: Agreement and Disagreement.In the disagreement stage, there is no standard to verify one of these two issues. So the article clarifies the whole discussion in the paper critically.
-
Page 59In order to have a sustainable society, we are to follow the principles of God. The issues of the Quran and the Tradition are based on the whole expediency.The position and the role of the expediency Council is compeletly discussed here.
-
Page 77A marriage portion payable to the wife should be given to her according to the Islamic law. The Quran and the Tradition emphasise on this issue. Wives sametimes encounter some troubles to obtain their marriage portion or money.So the paper tries to clarify some troubles and difficulties occurred in the issue.
-
Page 104Islamic Laws should naturaly be performed by a govemment. Many traditions believe that people’s opinions are singnificantly involved in goverment affairs.The Household of the Prophet(Imams) are the rulers on the land on the land who were determined by God.The paper tries to explain more about the subject.
-
Page 119One of the reasons that jurisprudents in inferencing decrees and showing fundamental rules used is the basis and traditions of rationalists. However, in the words of jurisprudents the place of rationalists in reasoning of inferencing decrees hasn’t been expressed clearly and explicitly.The purpose of the writing is to explain the place of the basis of rationalists in reasoning of decrees and also to compare the rationalists and secular law: - The basis of rationalists is other than secular law.- The basis of rationalists is used both in diagnosing of subjects and in inferencing the decrees.- The place of the basis of rationalists is after the third reason, that is, consensus before wisdom.Consequently, the order of inferencing the decrees is as follows: The book, tradition, consensus, the basis of rationalists and wisdom respectively.
-
Page 130The Science of Theology has a strong relationship with jurisprudence. So some religious issues are discussed here accordingly. A few Issues such as religious commnitments, the amis of commitment and and so on should be observed in the Science of Theology carefuly.
-
Page 140According to the Islamic Scholars,the whole rights of a wife should be paid, thus paying and satisfing her rights makes her happy and pride.The paper tries to express the discussion critically from different points of view.
-
Page 158Usury is an important discussion in Jurisprudence and Islam. In This article, the first unlawful biography and then unlawful concept in The Quran point of view and custom and in vocabulary, which is an important source of deduction, has been commemorated.In continue to biography change outside the Islamic world pointed transaction and the usery. But ways which make bank without usery in the Islamic society, exactly,studied in this article. Unfortunately, Islamic Nations dont pay attention to this important subject: It means that enormous banks and institutions make mistakes in countries.Bank’s operations should be agreed with basis of spiritual and religious order. The article explains usury ducuments and digits in Astara(Northern Iran)Court of Justice.