فهرست مطالب

مجله پژوهش های فقهی
سال یکم شماره 3 (زمستان 1384)

  • تاریخ انتشار: 1384/10/11
  • تعداد عناوین: 10
|
  • حجت الاسلام والمسلمین حبیب الله طاهری صفحه 5
    در عصر حاضر باتوجه به امکانات موجود، انسان باید در رفاه و آرامش به سربرد؛ اما ملاحظه می شود که پژمردگی،افسردگی،احساس عدم نشاط،اضطراب،غمگینی و دلمردگی از پدیده های وحشتناک عصرماست. انسان در حالت وحشت و اضطراب و نگرانی فوق العاده به سر می برد، احساس میکند که زندگی خشن شده و لطافت خود را بکلی از دست داده است، روح و نشاطی که در یک روستایی چند قرن قبل وجود داشت، امروزه هرگز در خانه مرفه ترین و ثروتمندترین افراد دیده نمیشود، سفره ها رنگین تر و غذاها متنوع تر، اما احساس لذت کمتر شده است، تا جایی که بسیاری از مردم کشورهای صنعتی خود را با داروهای مسکن و مواد مخدر و مشروبات الکلی آرام نگه میدارند. سخن در این است که آیا میتوان بر این مشکل فائق آمد؟آیا راه حلی وجود دارد؟ و اگر وجود دارد آیا این راه حل ها در دسترس ما می باشد؟ و بالاخره برای رفع این نگرانی ها و بلای اجتماعی چه باید کرد؟ در این مقاله کوشش شده که راه حلی ارائه و گفته شود که تنها راه نجات، پناه بردن به دین و عمل به تعالیم دینی است. همچنین برخی از علل و عوامل سلامت و بهداشت روان مورد توجه و بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: بیماری روانی، سلامت روانی، دین، روان، بهداشت، افسردگی، اضطراب، نگرانی، فشارهای روانی، تعالیم دینی، نقش دین
  • محمد محمد رضایی صفحه 23
    این مقاله بر آن است تا یکی از مسائل مهم در حوزه دین پژوهی و فلسفه دین، یعنی مساله شر را مورد بررسی قرار دهد. برخی از منتقدان، وجود شر در جهان را با خداباوری منافی میدانند. در مقابل متفکران و متکلمان دینی تلاش کرده اند برای این معضل، راه حل هایی بیابند. این مقاله می کوشد که مهم ترین این راه حل ها را به صورت مختصر مورد بررسی قرار دهد. ابتدا برای روشنی هرچه بیش تر به توصیف مفهومی و مصداقی شر اشاره شده و سپس برای حل مساله شر، پنج راه حل مطرح گردیده است که عبارتند از: 1. شر،امر عدمی است 2. شر لازمه جهان مادی است 3. شرلازمه آزادی انسان است 4. شر ناشی از جزئی نگری است 5. شر ناشی از جهل انسان است. به نظر می رسد که اگر انسان بخوبی به این راه حل ها توجه کند معضل شرور را دیگر منافی با خداباوری نخواهد داشت.
    کلیدواژگان: مساله شر، خدا، خداباوری، شرطبیعی، شراخلاقی، جهان مادی، عالم تزاحم، خیرخواهی خدا
  • حجت الاسلام و المسلمین سید احمد میرحسینی صفحه 35
    امروزه یکی از مشکلات در سنین مختلف مخصوصا در دوران جوانی اضطراب های روحی و افسردگی است و تعداد زیادی از افراد جامعه به علل مختلف اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی... گرفتار این مشکل هستند. در اکثر موارد مبتلایان با رجوع به متخصصین و روان شناسان زمینه درمان و بهبود را دنبال می کنند و البته در برخی از موارد این بیماری با استفاده از داروهای شیمیایی و غیره معالجه می شود. اما همان طور که نوعا متخصصین روان شناس هم توصیه می کنند، در بسیاری از موارد میتوان به توصیه ها و راهکارهای غیردارویی در درمان این عارضه کمک گرفت و چه بسا تاثیر آن ها در کنار داروها بسیار چشم گیر خواهد بود و گاهی به تنهایی نیز موثر می باشد. مقاله حاضر بعد از بیان نیاز بشر نسبت به آرامش روحی و پیامدهای کمبود چنین حالتی در زندگی طبیعی به مبتلایان به افسردگی که به طور غیر طبیعی گرفتار نوعی هیجان و اضطراب در زندگی می شوند پرداخته و راه های متعددی در کنار راه درمان با استفاده از دارو پیشنهاد کرده است و به مبتلایان افسردگی و اطرافیان آنان توصیه شده است تا به این امور نیز توجه بفرمایید.
    کلیدواژگان: اضطراب، افسردگی، شادابی، روان شناسی، دوران جوانی و آرامش و قرار
  • حجت الاسلام و المسلمین یحیی کبیر صفحه 51
    انسان شناسی عرفانی که از عالی ترین وعمیق ترین مباحث علمی و معرفتی در عالم دین و دانش الهی و بشری می باشد و نقش عرفان الهی در این زمینه بسیار مهم و کارآمد است. یکی از مهم ترین حکیمان و عارفان مکتب تلفیق که بحق در زمینه حقیقه الحقایق وانسان حقیقی و انسان کامل قلم زده است و با توجه به آرای حکمای مشاء و اشراق، عرفان سیستم جبر تعادلی را در منظومه فکر عرفانی خویش ترسیم کرده و زمینه تفکرات تلفیقی و تطبیقی را حتی برای ملاصدرا آماده نموده است، صائن الدین ابن ترکه می باشد که در کتاب شریف تمهیدالقواعد در دو بخش اساسی: 1- توحید شناسی یا هستی شناسی عرفانی؛ 2- انسان شناسی؛ نظرات دقیق و لطیفی را ارائه نموده است، و مخصوصا در باب انسان شناسی و انسان کامل و سلوک نظری و عملی آن با قوت بالایی به نتایج مفیدی دست یافته و هدایت و کرامت انسان الهی را که نقطه عطفی در ادیان الهی و عرفان محی الدینی است، معین نموده است. در این مقاله با توجه به آرای توحیدی و انسان شناسانه وی و تاثیر ابن ترکه از ابن عربی و قونوی و... در ترسیم انسان شناسی عرفانی و نقش مهم آن در حفظ حریت انسان و کرامت بشر و ایجاد جامعه توحیدی و طالب عرفان فطری و الهی سعی شده است و نقش عرفان حقیقی به عنوان باطن وحی الهی و اسلامی و سیمای انسان کامل و با ولایت، انسانی که صاحب خلافت الهی جهت ایجاد و توسعه ایمان و معرفت وعبودیت و عدالت می باشد به تصویر کشیده شده و تا حدودی عرفان مثبت از عرفان منفی به تفکیک درآمده است. در نهایت روح عرفان حقیقی و اسلامی که روح سلم و صلح و وحدت جهانی و انسانی است به صورت نتیجه درآمده است.
    کلیدواژگان: عرفان، انسان، قرآن، شهود، اسم، اقدس، صادر اول، غیب، مثال، ولایت، توحید، انسان کامل، قلب، حضرات خمس
  • حجت الاسلام و المسلمین استاد ابوالقاسم طاهری صفحه 61

    این مقاله به گوشه هایی از آسیب هایی که دامنگیر کرامت و شخصیت انسانی انسان می شود، پرداخته است و آنها را از دیدگاه امام علی (ع) مورد بحث و بررسی قرار داده است. آسیب هایی از این دست؛ جهل زدگی و انحراف از فطرت انسانی، غفلت و فساد زدگی، بی توجهی به نقض قانون و مقررات، روحیات ناپسند،ذلت پذیری در برابر دشمن،خیانت،دوستان ناباب،عوامل زیست محیطی،ازخودبیگانگی،باورهای غلط،آلودگی به صفات ناپسند،رفتارهای نادرست،تنبلی و تن پروری که هرکدام در به سقوط کشاندن انسان نقش موثری دارند.

    کلیدواژگان: شخصیت، کرامت، فطرت، آسیب شناسی، جهل، قانون گریزی، ذلت پذیری، خیانت، ازخودبیگانگی، باورهای غلط، آلودگی ناپسند، تنبلی، تن پروری
  • سید علی محمد یثربی صفحه 81
    این مقاله در مورد قاعده اعسار به عنوان یکی از مهم ترین مستندات عمومی شرع اسلام و قانونگذار جمهوری اسلامی با دو قید اختصار و استدلال بحث می کند. شیوه بحث، تحقیق مورد قبول فقه سنتی و پویایمان می باشد. ادله اعتبار آن، تقدم آن بر سایر ادله قلمرو قاعده و مقایسه آن با قاعده لاضرر، مصادیق آن و قوانین، اشاره ای مقارنه ای و تطبیقی با نظام های حقوقی دیگر، موضوعات مورد بحث ما بوده و در نهایت به عنوان پشتوانه ای برای اصلاح و تکمیل قانون، نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب 1377 به نتیجه ای علمی و کاربردی رسیده است.
    کلیدواژگان: عسر، حرج، رخصت، عزیمت، قاعده، مدیون، یسر، محکومیت مالی، آزادی
  • فتح الله نجارزادگان صفحه 105
    فریقین درپاره ای از نکات آیه اکمال اتفاق نظر دارند. نقطه اصلی اختلاف آنان در تفسیر این آیه در دو امر زمان نزول و علت نزول آیه است. این تمایز مباحث کلامی گسترده ای را بین فریقین رقم زده است. در مصادر فریقین تنها دو دسته روایت درباره زمان نزول این آیه به چشم می خورد: نزول آن در حجه الوداع در روز عرفه و نزول آن در غدیر خم. برای جمع این دو دسته روایت، احتمال هایی میتوان ارائه کرد. در تمام احادیث شیعی، اعم از روایاتی که دلالت بر نزول آیه در عرفه و یا در غدیردارند، علت نزول آیه «اعلان ولایت امام علی» ذکر شده است و در متن احادیث اهل سنت نیز که به علت نزول آیه تصریح شده، به جز در یک حدیث، علت نزول آیه «اعلان ولایت امام علی» است. اکثر اهل سنت که نزول آیه را در عرفه میدانند برخلاف تصریح روایات درباره علت نزول آیه، وجوهی متعدد احتمال داده اند. این وجوه یا برهان سبر و تقسیم نقد قرار گرفته و مخدوش شده اند. با اثبات علت نزول آیه درباره ولایت امام علی، تاثیر شگرف آن در مفاد خطبه غدیر به پیامبر خدا و نیز در تفسیر آیاتی دیگر که درباره ولایت اهل بیت است، به وضوح نمایان می شود.
    کلیدواژگان: اکمال دین، اتمام نعمت، ولایت، تفسیر فریقین
  • سید محمد محمودی گلپایگانی صفحه 117
    فقه پژوهان از دیرزمان ربا را مشتمل بر دو قسم معاملی و قرضی دانسته و برای هر یک احکام و شرایطی مقرر نموده اند. اقسام ربا از سوی بعضی از اندیشمندان در عصر اخیر بررسی شده است و برخی از متفکران مسلمان ربای قرضی را مشتمل بر دو قسم مصرفی و تولیدی دانسته و به حلیت ربای تولیدی نظر داده اند؛ زیرا آنان این نوع از ربای قرضی را پدیدای نو و بی سابقه میدانند که در سیستم بانکی دنیای جدید شکل گرفته و فاقد نتایج ظالمانه و زیان بخشی است که در ربای مصرفی وجود دارد. در این نوشتار پیشینه ربای تولیدی درگذشته بررسی و دلایل فقهی و اقتصادی یکسان بودن هردو نوع ربای قرضی از نظر ماهیت و حکم شرعی تبیین شده است. از طرفی ادله معتقدان به حلیت ربای تولیدی و نظریه «سد ذرایع» در مورد ربای معاملی بررسی شده است و در نهایت نظام مشارکت به جای نظام بهره در سیستم بانکداری توصیه میگردد.
    کلیدواژگان: ربای معاملی، قرضی، ربای استهلاکی، ربای تولیدی، سدذرایع، نظام مشارکت
  • مهدی رهبر صفحه 143
    پیمودن مسافت (قطع المسافه) از جمله قیودی است که در تحقق سفر شرعی و به تبع آن تقصیر نمازهای چهار رکعتی و افطار روزه،مدخلیت دارد. پیمودن هشت فرسخ برای تحقق مسافت، گرچه به عنوان قول مشهور بین فقها مطرح است؛ با توجه به روایات باب، به ملاک های دیگری برای تحقق مسافت شرعی میتوان دست یافت. در این تحقیق، به تبیین و تحلیل ادله ملاک های مختلف در زمینه مسافت شرعی می پردازیم، تا بدین وسیله، با اشراف بر ادله مختلف، امکان انتخاب یک دلیل به عنوان دلیل اقوی از میان ادله مختلف فراهم شود.
    کلیدواژگان: المسافر، السفر، التقصیر(القصر)، بریدان(برید)، ثمانیه فراسخ، بیاض یوم، مسیر? یوم
  • علیرضا صدر حسینی صفحه 161
    در این مقاله آرای فقهای شیعه درباره نگاه مرد به زنی که خواستار ازدواج با اوست، ذیل سه نظریه مطرح و دلایل هر یک بررسی شده است. براساس نظریه چهارمی که در این مقاله مطرح شده، شارع مقدس در این موضوع، برخلاف مساله نگاه به اجنبیه، تعیین دایره آن را به عرف مسلمین واگذار کرده است. به عبارت دیگر، شارع در این مورد به جای تاسیس، اقدام به تایید مرتکز عقلایی مسلمین کرده است. عرف مسلمانان، با دریافتی که از مبانی اسلام درباره لزوم رعایت عفاف در رابطه زن و مرد دارد، باید محدوده رابطه زن و مردی را که خواهان ازدواج با یکدیگرند،در هر زمان، به گونه ای تعیین کند که بتواند اهداف مورد نظر شارع را در خصوص استفاده از دیدار قبل از ازدواج زن و مرد (که برای اطلاع از خصوصیات یکدیگر و نیز به منظور ایجاد علاقه میان آنها انجام می شود) محقق سازد. در قسمت پایانی مقاله، ادله این نظریه مورد بحث قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: مرد، زن، ازدواج، فقه، نظر، وجه، کفین، محاسن، اندام