فصلنامه علوم اجتماعی
سال چهاردهم شماره 1 (پیاپی 37، بهار و تابستان 1386)

انتقال سلول بافت یا عضو زنده از یک فرد به فرد دیگر به نحوی که عملکرد آن محفوظ بماند، پیوند نام گرفته است. در حال حاضر فراورده های پیوندی آلوگراف (انسانی) در درمان بسیاری از بیماری ها به عنوان بهترین و تنها راه ممکن انتخاب می شود. این نسوج و اعضا از افرادی برداشته می شود که مرگ مغزی آن ها از طرف پزشکان تایید شده باشد و برداشت نسوج و اعضا با وصیت و رضایت شخص (وصیت نامه قانونی، کارت اهدای عضو و آگاه کردن خانواده در زمان حیات) و یا رضایت وراث قانونی امکان پذیر می شود. پایین بودن میزان اهدای عضو با توجه به میزان بالای مرگ مغزی، از مشکلات و مسایل مهم ساماندهی پیوند اعضا و بافت در کشور به شمار می رود. فرایند اهدای عضو به عنوان یک کنش اجتماعی، تحت تاثیر عوامل گوناگون از جمله عوامل اجتماعی فرهنگی است. بدون شناخت عوامل و موانع اهدای عضو، حل مساله کمبود اعضای پیوندی امکان پذیر نمی شود. در همین راستا مطالعه حاضر به منظور تحلیل اجتماعی و فرهنگی اهدای عضو صورت گرفته است. برای رسیدن به هدف تحقیق، پس از بررسی دیدگاه های پزشکی، فقهی، حقوقی و جامعه شناختی و مرور منابع تجربی، یک چهارچوب مفهومی تلفیقی با تاکید بر تیوری کنش اجتماعی پارسنز تنظیم گردیده است و در قالب آن فرضیه های تحقیق مطرح شده است. بعد از تعریف مفاهیم و تهیه مقیاس های مناسب، اعتبار و پایایی آن ها مورد ارزیابی قرار گرفته و در نهایت، پرسشنامه ای تنظیم شده که از طریق رجوع به افراد نمونه تکمیل شده است. نمونه آماری، 320 نفر از شهروندان مسلمان تهرانی 15 سال به بالا است که شامل دو گروه اهدا کننده عضو و بافت (دارای کارت اهدای عضو) و غیر اهدا کننده است. توصیف و تحلیل داده ها در سه سطح انجام گرفته است. در سطح تحلیل یک متغیره، از آمار توصیفی (جداول یک بعدی و آماره های تلخیص کننده توزیع فراوانی) و در سطح تحلیل دو متغیره، از آمار استنباطی (جداول متقاطع و آزمون های مربوطه) و در تحلیل چند متغیری، از رگرسیون استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که اهدای عضو با ویژگی های فردی (سن، جنس، میزان بهره مندی از سلامت جسمانی)، ویژگی های اجتماعی (پایگاه اجتماعی اقتصادی) و همچنین ویژگی های فرهنگی (میزان آگاهی ها و میزان تحصیلات) به عنوان ورودی های نظام شخصیت و میزان رشد نظام شخصیتی (عام گرا خاص گرا) و همچنین نوع نگرش نسبت به اهدا و میزان اعتماد به عنوان خروجی های نظام شخصیتی رابطه دارد؛ به طوری که با افزایش میزان تحصیلات، میزان آگاهی ها درباره موضوع، عام گرایی، اعتماد و نگرش مثبت به اهدای عضو، اقدام به اهدای عضو افزایش می یابد و بر عکس با افزایش میزان بهره مندی از سلامت جسمانی، سن و پایگاه اجتماعی اهدای عضو کاهش می یابد. همچنین یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد که اعتماد به حرفه پزشکی و عام گرایی، بیشترین سهم را در تبیین اهدای عضو به ترتیب قرار گرفتن در مدل رگرسیون دارا می باشد. گفتنی است که سایر متغیرها نظیر میزان سن، میزان بهره مندی از سلامت جسمانی، نگرش، جنس و پایگاه اجتماعی اقتصادی، به ترتیب میزان تاثیرگذاری، در درجات بعدی اهمیت قرار می گیرند.

در این پژوهش با رویکرد تاریخی به علل فرهنگی ناپایداری احزاب سیاسی ایران پرداخته شده است.
با پیروزی انقلاب مشروطه مجلس شورای ملی آغاز بکار کرد و از دوره دوم مجلس احزاب رسما کار خود را آغاز کردند.
اما شکل گیری احزاب در ایران شکل متفاوتی داشت. زیرا مناسبات جامعه از لحاظ ساختاری، براساس همان مناسبات قبل از مشروطه بود. و احزاب در زمین و زمانی متولد شدند که ابدا متعلق به ایشان نبود. در این شرایط احزاب به جای بالا بردن میزان مشارکت مردمی در سیاست، (که یکی از کار ویژه های مهم احزاب است) مشغول زد و خورد با رقبای خود بودند و کارشان از زد و خورد به ترور و تکفیر منتهی شد و نه تنها فضای منازعات سیاسی را آشتی پذیر جلوه ندادند، بلکه خود تبدیل به عاملی برای ستیز در جامعه شدند؛ زیرا واژه حزب، تقلیل معنایی داده بود و به همان انجمن های مخفی قبل از مشروطه اطلاق می شد. احزاب به جای جذب مردم، تنها به جذب قدرتمندان و متمولان مشغول بودند و هرجا هم که می توانستند کاری انجام دهند، یا به دلیل درگیری بین احزاب، موفق به کار نمی شدند یا با اعمال نفوذ حاکمیت مستبد و بیگانگان، از صحنه فعالیت خارج می شدند.
روی هم رفته، احزاب از مجلس دوم که کار خود را شروع کردند تا مجلس پنجم، رشد نسبتا ناچیزی داشتند و بیشتر وقت خود را صرف کوبیدن و از میدان به در کردن رقیب می کردند و به جای رقابت سیاسی، دست به ستیز سیاسی می زدند. در این دوره، فرصت طلبان از احزاب به عنوان ابزار قانونی، بسیار سود برند. مثلا رضاخان با استفاده از احزاب طرفدار خود در مجلس پنجم توانست قاجاریه را خلع کند و خود را شاه ایران بخواند. در نتیجه، احزاب ایران در اولین دوره فعالیت خود به صورت ابزار و آلت دست صاحبان قدرت جلوه کردند. این دوره، با عدم موفقیت احزاب و ظهور دیکتاتور از حکومت مشروطه، پایان یافت؛ زیرا با وجود احزاب سیاسی که از منادیان دوره مدرن بودند، بازهم مناسبات دوره قبل از مشروطه جاری بود. و قبل از این که ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز احزاب ایجاد شده باشد، خود احزاب متولد شدند که چون با ساختارهای موجود در تضاد بودند، نمی توانستند به طور جدی کار کنند. و تنها به صورت نمایشی ناقص از احزاب سایر ملل، به فعالیت خود ادامه می دادند.

اعتماد سیاسی به رابطه مردم و دولت می پردازد. تحقیقات صورت گرفته حکایت از روند نزولی اعتماد سیاسی در ایران از اول انقلاب تاکنون دارد. از جمله عوامل مؤثر بر اعتماد سیاسی که در تئوری های جامعه شناسان کلاسیک و معاصر و نظریه پردازان سرمایه اجتماعی بر آن تاکیدشده، دین است. این عامل در کشورایران که حکومت دینی برقرار است و دخالت دین در سیاست واضح و آشکاراست، بیشتر قابل بررسی است. گیدنز، تاثیر دین براعتماد سیاسی را از ویژگی های جوامع سنتی می داند و تعهدات دینی مسوولین در جوامع سنتی، عملکرد نقاط تماس، اعتماد بنیادی و تلاش دولت برای تامین رفاه اجتماعی اقتصادی مردم را از دیگر عوامل تاثیرگذار بر اعتماد سیاسی ذکر می کند. برای بررسی اعتماد سیاسی در سه حوزه اعتماد به نظام سیاسی، نهادهای سیاسی و کنشگران سیاسی به روش پیمایشی از 630 نفر از افراد 20 سال به بالای تهرانی که به روش نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده بودند، اطلاعات جمع آوری گردید. نتایج تحقیق نشان داد که اعتماد به نظام سیاسی بیشتر از اعتماد به نهادها و کنشگران سیاسی است. میزان دینداری پاسخ گویان و نیز اعتماد بنیادی آنان، رضایت از عملکرد نقاط تماس، برداشت از میزان تعهدات مذهبی مسوولان و نیز تلاش دولت برای تامین رفاه اجتماعی اقتصادی مردم بر اعتماد سیاسی تاثیر دارد. بیشترین تاثیر متعلق به برداشت پاسخ گویان از تلاش دولت برای تامین رفاه مردم است.

کبوترخانه ها یا برج های کبوتر که به طور پراکنده در ایران و برخی کشورهای دیگر وجود دارند، به منزله یک سازه فرهنگی اقتصادی، دارای کارکردهایی در نظام کشاورزی و معیشت انسان هستند. این سازه، علاوه بر این که منظره دلانگیزی از معماری هنرمندانه ارایه می کند، دارای کارویژه هایی است که همگی در جهت حفظ و بقای کبوترها به منظور بهره برداری از آن ها در نظام کشاورزی سنتی، با مهارت ساخته شده اند. مقاله حاضر با مقایسه قدمت، موقعیت جغرافیایی، مکان استقرار و نیز اهداف کاربردی کبوترخانه های ایران و انگلستان، ضمن بیان ویژگی های معماری درونی و بیرونی برج های کبوتر در این دو کشور به رابطه این سازه با عملکردهای آن می پردازد.

این پژوهش با هدف شناسایی رویکرد مطبوعات محلی به نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به تحلیل محتوای اخبار و مطالب انتخاباتی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در نه روزنامه محلی فجر آذربایجان (استان آذربایجان شرقی)، نسل فردا (استان اصفهان)، سبحان (استان فارس)، زمان (استان تهران)، نیم نگاه (استان فارس)، مهد آزادی (استان آذربایجان شرقی)، گیلان امروز (استان گیلان)، بشیر مازندران (استان مازندران) و زاهدان (استان سیستان و بلوچستان) با سه گرایش سیاسی راست، میانه و چپ می پردازد. نمونه آماری این پژوهش ایام تبلیغات رسمی انتخابات ریاست جمهوری از 6 خرداد ماه 1384 تا 26 خرداد ماه 1384 (جز روزهای تعطیل) است. در 16 روز مورد بررسی، جمعا 1572 واحد تحلیل از نظر 24 مقوله مورد بررسی قرار گرفت. روش به کار رفته در این پژوهش «تحلیل محتوا» است. برای بررسی نحوه پوشش خبری در اخبار و مطالب انتخاباتی از نرم افزار Spss و آزمون کای اسکویر (خی دو) استفاده شد. در این پژوهش به بررسی 19 مقوله سبک مطلب، محور اصلی مطلب انتخاباتی، هدف مطلب، مهمترین موضوع مطلب، برنامه کاندیدا، نوع حمایت مطلب از کاندیدا، نوع رویکرد مطلب به کاندیدا، نحوه کارزار تبلیغاتی، نشانگاه مطلب، منشع مطلب، جهت گیری مطلب، میزان مطلب تولیدی، منبع مطلب، جغرافیای تحت پوشش، محل رویداد مطلب، تیتر در صفحه اول و محل قرار گرفتن عکس پرداخته شد. یافته های تحقیق نشان داد که در بین سه گرایش سیاسی روزنامه های مورد بررسی، تمامی مقوله ها، جز مقوله تیتر در صفحه اول، از تفاوت معناداری برخوردار بودند. مقوله نشانگاه مطلب به دلیل اینکه نسبت خانه های فراوانی مورد انتظار کمتر از 5، پس از ادغام نیز بیش از 25 درصد بود، مورد قضاوت قرار نگرفت. یافته های برخی مقوله ها عبارتند از: مهمترین موضوع مطلب با 6/27 درصد مربوط به دیدگاه ها و برنامه های کاندیدا و کم اهمیت ترین موضوع مطلب با5/0 درصد مربوط به مسائل محلی، بیش ترین کاندیدا مطرح با 7/15 درصد مربوط به علی اکبر هاشمی رفسنجانی و کم ترین کاندیدا مطرح با 2/3 درصد مربوط به محسن مهرعلیزاده، 2/42 درصد رویکرد مطالب نسبت به کاندیدا احترام آمیز و 3/4 درصد اهانت آمیز، 6/32 درصد منشاء مطلب مربوط به کاندیدا و 5/0 درصد مربوط به شهردار و مسوولان شهرداری بود.