فهرست مطالب

مطالعات راهبردی - سال دهم شماره 4 (پیاپی 38، زمستان 1386)

فصلنامه مطالعات راهبردی
سال دهم شماره 4 (پیاپی 38، زمستان 1386)

  • 264 صفحه، بهای روی جلد: 11,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1386/12/20
  • تعداد عناوین: 9
|
  • مقالات ویژه
  • حمیرا مشیرزاده صفحات 647-667
    استدلال اصلی این مقاله این است که تنوع و تکثر معانی و دگرگونی مفاهیم، از ویژگی های اصلی رشته روابط بین الملل است. در ابتدا با بررسی جایگاه مفاهیم در علم به طور کلی و علوم اجتماعی و روابط بین الملل به طور خاص، این استدلال مطرح می شود که نمی توان مفاهیم را دال هایی فرازمانی و فرامکانی و فارغ از زمینه مندی دانست. بنابراین، انتظار می رود گستره معنایی مفاهیم به تبع زمینه های زمانی و مکانی خاص متحول باشد و همچنین در گفتمان ها و پارادایم های مختلف، مفاهیم به اشکال متفاوتی تعریف شوند. بر همین اساس، در دو بخش بعدی مقاله رابطه تحول مفاهیم در رشته روابط بین الملل با تحول در روابط بین الملل به عنوان حوزه کنش انسانی و نتیجه رویه های کنش گران بین المللی، و سپس تاثیر تنوعات و تحولات نظری در تکثر معنایی و تحول مفهومی در این رشته بررسی می شود. سرانجام با نگاهی به مقالات این مجموعه برخی از مهمترین تحولات مفهومی در روابط بین الملل مورد اشاره قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: روابط بین الملل، تحول مفهومی، شکل گیری مفاهیم، تکثر مفاهیم
  • مهدی میرمحمدی صفحات 669-696
    روابط بین الملل، رشته ای است که عرصه پژوهشی آن در مقایسه با سایر رشته های علوم اجتماعی از بیشترین پویایی و دگرگونی برخوردار می باشد. یکی از مهمترین پویایی های عرصه دانشگاهی رشته روابط بین الملل، دگرگونی در روش های مطالعه و پژوهش دنیای بیرونی روابط بین الملل در نزد محققین این رشته است. نوشتار حاضر تلاش می کند، با نگاهی منتقدانه، به بررسی تحول در روش شناسی مطالعات بین المللی پرداخته و مشکلات و کاستی های آن را ارزیابی نماید. نگارنده با بازشناسی دو رویکرد کلاسیک و کوانتومی در علوم دقیقه، بر آن است که روش شناسی علوم اجتماعی در قرن بیستم، غالبا متاثر از رویکرد کلاسیک علوم دقیقه بوده است. این در حالی است که رویکرد کلاسیک توان تبیین تحولات جهانی در ابعاد گوناگون را ندارد. چارچوب نظری کوانتومی با ویژگی هایی چون اعتقاد به نسبی بودن نتایج پژوهشی و بهره برداری از تمام روش ها برای دست یابی به نتایج معتبرتر، تناسب بیشتری با دنیای علوم اجتماعی، از جمله روابط بین الملل دارد.
    کلیدواژگان: روابط بین الملل، روش شناسی، معرفت شناسی، رویکرد کلاسیک، رویکرد کوانتومی
  • موسی الرضا وحیدی صفحات 697-724
    با تغییر عرصه سیاست بین الملل در نتیجه توسعه فراتکنولوژی ها و شکل گیری عرصه سیاست هنجاری، زمینه ساخت مجدد هویت ها، منافع، مفاهیم و قلمرو سیاسی فراهم شده و به تشدید تعاملات بین المللی، شتاب تغییرات نهادی، توسعه فرایند به هم پیوستگی جهانی، اهمیت یافتن هنجارها و افزایش نقش بازیگران غیردولتی انجامیده است. در نتیجه، نحوه برداشت از قدرت و سازوکارهای اعمال آن نیز متحول و پیچیده تر شده است. هدف این نوشتار، بررسی مفهوم قدرت با توجه به دگرگونی های ایجادشده در عرصه سیاست بین الملل و توسعه چارچوبی مفهومی است که تمام ابعاد آن را پوشش دهد. بدین منظور، ابتدا مفهوم سنتی قدرت و رابطه آن با تکنولوژی بررسی می شود و سپس، نقش فراتکنولوژی ها در تغییر عرصه سیاست بین الملل و تاثیر آن بر مفهوم قدرت بیان خواهد شد.
    کلیدواژگان: فراتکنولوژی، قدرت اجباری، قدرت ساختاری، قدرت نهادی، قدرت مولد، قدرت نرم، فراقدرت
  • محمود یزدان فام صفحات 725-750
    امنیت، اصلی ترین وظیفه دولت ملی و مهمترین موضوعی است که تا کنون مورد توجه دانشوران روابط بین الملل قرار گرفته است. باوجود این، امنیت مفهومی پیچیده، متعارض و شدیدا متکی بر رویکرد ها و نظریه هایی است که ناظران و پژوهشگران از آنها استفاده می کنند. تا کنون برای توصیف، تبیین و پیش بینی موضوعات امنیتی، نظریه های مختلفی مطرح شده است. در این نوشته، تلاش می شود دگرگونی های به وجود آمده در مفهوم امنیت از منظر تحول در نظریه های مطالعه امنیت مورد بررسی قرار گیرد.
    نظریه های واقع گرایی، لیبرالیسم، مکتب کپنهاک، سازه انگاری و انتقادی، نظریه های برجسته در مطالعات امنیتی هستند که با ارائه پیش فرض ها و چارچوب مطالعاتی متفاوت در مورد امنیت ملی و امنیت بین الملل، افق های تازه ای را در حوزه مطالعات امنیتی به وجود آورده اند و دیدگاه های متفاوتی در مورد پرسش های اساسی امنیت از جمله مرجع، کارگزار، ابعاد و شیوه تامین امنیت، مطرح ساخته اند. موضوع مقاله حاضر بررسی تحول مفهوم امنیت در این نظریه هاست.
    کلیدواژگان: امنیت، امنیت بین الملل، نظریه های امنیت، تحول مفهوم امنیت
  • فرامرز تمنا صفحات 751-784
    گفتمان واقع گرایانه «دولت محور»، که به دولت به عنوان کنش گر انحصاری عرصه سیاست و روابط بین الملل می نگریست، در پی تحولات نوین ناشی از پایان جنگ سرد، جهانی شدن، وابستگی متقابل، حادثه یازدهم سپتامبر، نقش رو به گسترش جنبش های اجتماعی فراملی، جامعه مدنی جهانی، نهادهای غیردولتی ملی و بین المللی و رشد گروه های تروریستی، مورد بازتعریف قرار گرفته است. پژوهش حاضر بر آن است با اتکا به رهیافت های سه گانه جیمز روزنا در مورد مطالعه روابط بین الملل، ضمن گذار از تلقی مفهوم کنش گر در رویکرد واقع گرایی، به بررسی تحولات مفهومی آن در عصری بپردازد که پلورالیسم وجه شاخص آن است و سپس با ذکر گونه های نوین این مفهوم، دیدگاه های موجود را نقد و ارزیابی کند.
    کلیدواژگان: کنش گر، نظام وستفالیایی، پلورالیسم، وابستگی متقابل، جهانی شدن، جامعه مدنی جهانی، تروریسم
  • محمد جمشیدی صفحات 785-806
    در سال های آغازین قرن 21، مراکز دولتی و عمومی آمریکا موج گسترده ای را در مورد خطر وابستگی این کشور به نفت کشورهای منطقه خلیج فارس به راه انداختند و خواستار اتخاذ سیاست های دقیق و بلندمدت برای جلوگیری از خطرات ناشی از این وابستگی شدند. با توجه به اینکه واردات نفت آمریکا از منطقه خلیج فارس تنها 2/11% کل واردات نفت این کشور از جهان را تشکیل می دهد و ایالات متحده با اکثر کشورهای منطقه روابط استراتژیک دارد و پیوندهای عمیق و گسست ناپذیری بین آنها به وجود آمده، این پرسش مطرح می شود که دلیل اصلی این نگرانی ها و سیاست گذاری در جهت کنترل بیشتر بر منطقه نفت خیز خلیج فارس چیست؟
    در این مقاله، به دلایل و اهداف بین المللی آمریکا از اتخاذ چنین سیاستی در قبال منطقه خلیج فارس اشاره می شود و پیامدهای آن برای این کشور و دیگر بازیگران جهانی و منطقه ای مورد ارزیابی قرار می گیرد.
    کلیدواژگان: قدرت، نظام بین الملل، تک قطبی، هژمونی، امپراتوری
  • نبی الله ابراهیمی صفحات 807-830
    هدف اصلی این نوشتار، بررسی تحول مفهوم مداخله بشردوستانه در روابط بین الملل با کمک گرفتن از تئوری های روابط بین الملل می باشد. مداخله بشردوستانه در جامعه بین المللی به مثابه قاعده، سخت ترین آزمایش برای جامعه مذکور است که بر اساس اصول حاکمیت، عدم مداخله و عدم استفاده از زور پایه ریزی شده است. با جهانی شدن مقوله حقوق بشر و توجه ویژه به دوری گزیدن از نسل کشی، شکنجه و تجاوز به حقوق اولیه انسان ها، این اصل انسان دوستانه، با اصول حاکمیت و عدم مداخله تعارض پیدا کرده است. در عین حال، مفهوم مذکور با تحولی عمیق در قبل و بعد از جنگ سرد روبرو شده است. در مقاله حاضر، نخست مفهوم مداخله را در تئوری های واقع گرایی و لیبرالیسم بررسی می کنیم. سپس به تحول مفهومی مداخله بشردوستانه در تئوری سازه انگاری، به عنوان الگوهای هنجاری، ارزشی و قاعده بین المللی می پردازیم و در نهایت، تحول مفهوم مداخله بشردوستانه را در روابط بین الملل به طور کلی مورد کندوکاو قرار می دهیم.
    کلیدواژگان: مداخله بشردوستانه، واقع گرایی، لیبرالیسم، سازه انگاری، روابط بین الملل
  • مطالعات منطقه ای
  • سید حسین موسوی صفحات 831-866
    در این مقاله، به ترتیبات و الگوهای امنیتی در خلیج فارس، از آغاز شکل گیری این مجموعه امنیتی و اضلاع سه گانه آن توجه شده و ضمن اشاره به ناکافی بودن نظریه های وابستگی و امپریالیسم برای توضیح این ترتیبات، ضرورت توجه به دوآلیسم برخاس ته از الهامات واقع گرایی و لیبرالیسم مورد تاکید قرار گرفته است. در این راستا نویسنده به رویکرد دو قدرت مداخله گر انگلیس و آمریکا در تنظیم ترتیبات امنیتی خلیج فارس پرداخته و اختلاف و تعارضات ادراکی بازیگران از ترتیبات امنیتی مورد نظر را بررسی کرده است. فرصت ها و امکانات موجود ایران برای ایجاد تکامل در این ترتیبات، مبحث پایانی مقاله را تشکیل می دهد.
    کلیدواژگان: خلیج فارس، امنیت منطقه ای، رژیم امنیتی، مجموعه امنیتی، ترتیبات امنیتی
  • نقد و بررسی کتاب
  • آینده کردستان عراق
    صفحات 867-894
    نزدیک به دو دهه است که موضوع کردهای عراق به جدالی جذاب و مناقشه انگیز تبدیل شده است. کردها مانند بعضی اقوام و ملل جهان، کسانی هستند که معمولا سرنوشت شان به وسیله حوادثی چون جنگ های جهانی، تبانی قدرت های خارجی و اختلاف بین نخبگان شان تعیین شده است. وقوع جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراتوری عثمانی، به حکومت رسیدن بعثی ها و بالاخره، حمله آمریکا و متحدانش به عراق در سال 1991، از جمله حوادث بسیار مهمی بودند که مزه خودمختاری را به کام کردهای عراق بردند. در عین حال، آخرین حادثه یعنی رویارویی آمریکا و نیروهای تحت امر سازمان ملل با صدام در ماجرای کویت (1991م)، پربارترین حادثه برای کردهای عراق بود. برای اینکه آنها، طولانی ترین (تا سال 2003) مقطع خودمختاری را در طول تاریخ کردها چشیدند و آمریکا به بهای همکاری کردها با آنها، دست صدام را در حمله به شمال عراق بست.
|
  • Mehdi Mir Mohammadi Pages 669-696
    International Relations is a discipline that in comparison with other branches of Social Sciences, its research scope has the most dynamistic and changing feature. One of the most dynamistic features of this discipline at the academic level is changing its methodology and way of studying the physical environment by the IR researchers. This paper intends to explore the methodological developments in international studies and to evaluate its weaknesses as well as problems with a critical viewpoint. The author with recognition of two Classic and Quantum approaches in Exact Sciences is of the view that in the twentieth century methodology of Social Sciences was mostly affected by the approach of Exact Sciences. However, the latter approach has not the capability to illustrate global developments in many aspects, but the theoretical Quantum framework, while having characteristics like relativity of research results and utilizing all possible methods to achieve more valid outcomes, has more relevance in the field of Social Sciences including International Relations.
    Keywords: International Relations, Methodology, Epistemology, Classic Approache, Quantum Approache
  • Mousa Alreza Vahidi Pages 697-724
    Although, so far, the international system has not witnessed absolute domination of a single and only one dominating power in all political, social, military and cultural aspects, many theoretical attempts have been made to explain possible situations for such a system. The main question of the present study is: "What are possible theoretical forms for an international system based on axis of a superpower and what are its characteristics and the way of interaction between the actors inside that system?" Many of the papers in this field believe that only Unipolar and Hegemonic systems are qualified with the characteristics of a Single Power System. The present paper, while surveying these two types of international system, is introducing another Single Power System which is Empire System (different from its traditional model). Therefore, the author attempts to study and compare the logics of internal relationship, interests of dominant power and nature of social relations (structure of social network) belonging to each of the above three models.
    Keywords: Power, International System, Unipolarity, Hegemony, Empire
  • Mahmoud Yazdanfam Pages 725-750
    Realizing security is the main task of a nation-state and is the most important issue which is addressed by International Relations researchers. However, it is a very complicated, contradictory concept and mostly dependent on the approaches and theories which those researchers are using. So far, many different theories have been raised for description, explanation and prediction of security issues. The author attempts to illustrate developments in the concept of Security through the prism of developments in theories of security. Theories of Realism, Liberalism, Copenhagen School, Constructivism and also Normative theory are prominent theories which by raising different pre- assumptions and frameworks on national and international security have produced new horizons on security studies; they have raised different views on the main questions of security including reference, agent, aspects and means of realizing security. The topic of the present paper is surveying developments of the concept of security through prism of the above-mentioned theories.
    Keywords: Security, international security, Theories on Security, Development of the Concept of Security
  • Faramarz Tamanna Pages 751-784
    The realistic discourse based on "State" which assumes State as the only interactor in the field of politics and international relations, has been changed and redefined due to the following factors: new developments of the post Cold War era, globalization, interdependency, spreading role of transnational social movements, global civil society, national and international NGOs and growing terrorist groups. The present study while using James Rosenoua's triple approaches on International Relations, intends to illustrate the transition from an interactor attitude of State in Realism, and also to survey its conceptual developments in an age when Pluralism is its prominent aspect. Finally the author concludes with evaluation and criticism of the current views on State.
    Keywords: Interactor, realism, Westphalia System, Pluralism, Interdependency, globalization, Global Civil Society, terrorism
  • Mohammad Jamshidi Pages 785-806
    Although, so far, the international system has not witnessed absolute domination of a single and only one dominating power in all political, social, military and cultural aspects, many theoretical attempts have been made to explain possible situations for such a system. The main question of the present study is: "What are possible theoretical forms for an international system based on axis of a superpower and what are its characteristics and the way of interaction between the actors inside that system?" Many of the papers in this field believe that only Unipolar and Hegemonic systems are qualified with the characteristics of a Single Power System. The present paper, while surveying these two types of international system, is introducing another Single Power System which is Empire System (different from its traditional model). Therefore, the author attempts to study and compare the logics of internal relationship, interests of dominant power and nature of social relations (structure of social network) belonging to each of the above three models.
    Keywords: Power, International System, Unipolarity, Hegemony, Empire
  • Nabi Allah Ibrahimi Pages 807-830
    This paper focuses on developments of the concept of humanitarian intervention through the prism of theories of International Relations. Humanitarian intervention as a rule is a difficult experiment for the international community which is mainly based on principals of sovereignty, non–intervention and not to use of force. With the globalization of human rights and paying special attention to prohibition of genocide, torture and breach of basic human rights, this humanitarian principal is in conflict with the principals of sovereignty and non– intervention. In the mean time, this concept has experienced a deep change prior to and after the Cold War era. Here, first the concept of intervention is addressed with using the theories of Realism and Liberalism. Then, while using the theory of Constructivism, the concept of humanitarian intervention, as a normative, value-based and international rule is discussed and finally the development of the concept of humanitarian intervention is illustrated, as a whole, in International Relations.
    Keywords: humanitarian intervention, realism, liberalism, constructivism, International Relations
  • Seyed Hossein Mousavi Pages 831-866
    In this paper, the security arrangements and models in thePersian Gulfis discussed from the beginning of its security system along with its triple dimensions. However, it is mentioned that theories of Dependency and Imperialism do not suffice to explain those arrangements and therefore, paying due regard to the dichotomy derived from Realism and Liberalism is needed. In this way, while considering the approaches of theUSAand theUK, the two interventionist power in the region, the author is addressing different understandings of security arrangements by all the actors involved. This paper concludes with the discussion of possible opportunities and options forIranto evolve this system.
    Keywords: Persian Gulf, Regional security, Security Regime, Security Compound, Security Arrangements