فهرست مطالب

مطالعات اوراسیای مرکزی - پیاپی 2 (تابستان و پاییز 1387)

نشریه مطالعات اوراسیای مرکزی
پیاپی 2 (تابستان و پاییز 1387)

  • 154 صفحه، بهای روی جلد: 10,000ريال
  • تاریخ انتشار: 1387/05/10
  • تعداد عناوین: 8
|
  • حبیب الله ابوالحسن شیرازی صفحه 1
    وقوع انقلاب های رنگی در برخی از کشورهای بازمانده از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به عنوان حادثه ای غیرمترقبه در هزاره سوم تلقی گردید. تحولات گرجستان در سال 2003 که به انقلاب مخملی یا گل رز معروف شد، بدان جهت بود که تغییر دولت گرجستان توسط مخالفان را بدون خونریزی شامل شد و دگرگونی هایی را در عرصه اوراسیای مرکزی به وجود آورد. این مقاله به انتخابات ریاست جمهوری در گرجستان که در روز 5 ژانویه سال 2008 برگزار شد، نتایج و تاثیرات آن با توجه به منافع روسیه و آمریکا می پردازد. در این انتخابات، میخاییل ساکاشویلی به یکباره و در حالی که با انتقادات شدید داخلی و بین المللی به دلیل سرکوب مخالفان سیاسی روبه رو بود، استعفا داد. بسیاری از تحلیلگران، انتخاب دوباره ساکاشویلی را قدمی در راه دمکراسی در گرجستان ارزیابی کردند، اگرچه گروهی دیگر از این وضعیت ابراز نگرانی کرده و آن را از نشانه های عدم ثبات سیاسی دانسته، بر این باورند که این روند بر رابطه گرجستان با ناتو تاثیر منفی خواهد داشت. همچنین مؤلف در تجزیه و تحلیل خود سعی خواهد کرد به بررسی علل و عوامل جنگ روسیه با گرجستان و توقف آن بپردازد.
    کلیدواژگان: انقلاب رز، انتخابات، گرجستان، انقلاب های رنگی، روسیه
  • علی امامی میبدی، بشیر اسماعیلی صفحه 15
    در چند سال اخیر شاهد تمایل چین به سرمایه گذاری در حوزه های نفت و گاز دریای خزر بوده ایم. نمونه عینی این تمایل مشارکت شرکت های چینی در پروژه های کلان اکتشاف و استخراج نفت و گاز آسیای مرکزی و همچنین ساخت خط لوله انتقال انرژی می باشد. به عنوان مثال خط لوله انتقال نفت قزاقستان- چین یکی از بزرگترین سرمایه گذاری های انجام شده در منطقه محسوب می شود و نقش مهمی را در آینده عرضه نفت به چین خواهد داشت. از دیدگاه این مقاله چند دسته از عوامل در تمایل چین به منابع انرژی دریای خزر نقش دارند. اولین عامل نوسانات بازار انرژی و وابستگی زیاد چین به مناطق اصلی تولید انرژی مانند خلیج فارس می باشد که چین را به فکر متنوع کردن منابع تامین انرژی خود می اندازد. عامل بعدی روابط مناسب سیاسی- اقتصادی (و در پاره ای موارد نظامی) چین با کشورهای حوزه دریای خزر یعنی ایران و روسیه و سه کشور از کشورهای آسیای مرکزی است که امنیت عرضه انرژی در این منطقه را بالا می برد. در این مقاله به تشریح و تحلیل عوامل مذکور پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: چین، دریای خزر، منابع نفت و گاز، آسیای مرکزی، ایران، روسیه
  • بهرام امیراحمدیان صفحه 29
    اگرچه آسیای مرکزی منطقه ای محصور در خشکی است که به آب های آزاد جهان راه ندارد، اما از نظر دارا بودن منابع طبیعی به ویژه نفت و گاز و فلزات کمیاب، اهمیت بسیار دارد. برای صدور این منابع به بازارهای مصرف شبکه های راه های ارتباطی زمینی، ریلی و شبکه های مخابراتی، زیرساخت های نرم افزاری از جمله سیستم های بانکی، بیمه ای و قوانین و مقررات گمرکی و در یک نگاه کلی تجارت الکترونیک و دیگر مسائل قانونی و حقوقی در پیش رو قرار می گیرد. از طرفی دیگر صدور منابع موجود در آسیای مرکزی به بازارهای مصرف سبب ایجاد درآمدهای صادراتی می شود، که این درآمد صرف خرید کالاها و خدمات مورد نیاز این کشورها می شود. دو ساختار حمل و نقلی تقریبا رقیب یکی «دالان حمل و نقل اروپا- قفقاز- آسیای مرکزی» (تراسکا) در مسیر غربی- شرقی، و دیگری، «دالان حمل و نقل و ترانزیت شمال- جنوب»، در مسیری شمالی- جنوبی و عمود بر این محور در منطقه شکل گرفته اند. در مقاله حاضر به بررسی زیرساخت های ارتباطی و مسیرهای زمینی و دریایی و مقررات مربوط به آنها در منطقه آسیای مرکزی پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: آسیای مرکزی، حمل و نقل، دالان حمل و نقل شمال، جنوب، تراسکا، شاهراه آسیایی، دریای خزر، راه آهن
  • محمدعلی حیدری، حمید رهنورد صفحه 49
    سیاست همسایگی اتحادیه اروپا نقشه راهی است که چشم انداز روابط اتحادیه اروپا با همسایگانش را به تصویر می کشد. عدم امکان عضویت این همسایگان در اتحادیه به دلیل معضلات عمیق داخلی و خارجی و از سویی دیگر منافع و علایق امنیتی، سیاسی و اقتصادی اتحادیه در این کشورها موجب طرح سیاست همسایگی اتحادیه گردیده است. گرجستان به عنوان یک کشور با موقعیت استراتژیک یکی از این همسایگان است که دشواری های داخلی و خارجی آن از یک سو و اهمیت موقعیت ترانزیتی این کشور برای انتقال انرژی حوزه دریای خزر به اروپا از سوی دیگر و حفظ امنیت آن علایق مهمی است که اتحادیه اروپا در قالب سیاست همسایگی به دنبال آن است. در این مقاله به فرصت ها و چالش های عمده ای که در پیش روی این طرح وجود دارد، پرداخته می شود.
    کلیدواژگان: اتحادیه اروپا، گرجستان، سیاست همسایگی، آبخازیا، ناتو، روسیه
  • غلامحسین زرگری نژاد، حامد کاظم زاده صفحه 67
    چرکس ها یکی از اقوام ساکن شمال غرب قفقاز هستند که به زبان چرکسی از شاخه زبان های شمال باختری قفقازی (ایبری- قفقازی) سخن می گویند. این قوم از تبار قفقازی آدیغه ای- آبخازی ست که هم اکنون در سه جمهوری قفقاز شمالی یعنی جمهوری کاباردینو- بالکاریا (قبارطه- بلغار)، جمهوری کاراچای- چرکسیا (قره چای- چرکس) و جمهوری آدیغه پراکنده هستند. ناحیه چرکسستان که منظور جغرافیای تاریخی چرکس ها است، در تاریخ 300 ساله اخیر خویش، تبدیل به محل مجادلات منطقه ای سه دولت ایران، روس و عثمانی شده بود. چرکس ها در طول تاریخ همواره به صورت برده و غلام برای حکومت های گوناگون جنوبی از جمله ایرانیان و عثمانیان آورده می شدند، بدین ترتیب این قوم توانستند در نواحی جنوب و به خصوص در دربار ایران و عثمانی نفوذ کنند و تاثیرات به سزایی در برخی از دوران تاریخی داشته باشند. بعد از فروپاشی شوروی، تمایلات استقلال طلبانه در این ناحیه آغاز شد و چرکس ها نیز وارد مناقشات قفقاز شدند. از جمله مهم ترین مناقشات، می توان درگیری میان گرجس ها و آبخازها را اشاره کرد که نهادها و نیروهای نظامی چرکسی با گرجیان به مبارزه پرداختند.
    کلیدواژگان: چرکس ها، چرکسستان، کاباردینو، بالکارا، قره چای، چرکسیا، آدیغه
  • حسین سلیمی، مریم هفت آبادی صفحه 87
    موج اسلام گرایی در آسیای مرکزی و همجواری این منطقه با ایالت مسلمان نشین و خودمختار سین کیانگ چین، خطر جدایی طلبی در این استان را تشدید می کند. شواهد زیادی وجود دارد که این یک تهدید واقعی است و ناشی از بزرگ نمایی چینی ها جهت سرکوب هر چه بیشتر معترضان مسلمان در سین کیانگ نمی باشد. سؤال اصلی مقاله این است که مهم ترین دغدغه امنیتی و سیاسی چین در آسیای مرکزی که منجر به افزایش روابط چین با این کشورها از 2005-1991 شده، چیست؟ فرضیه این مقاله آن است که مهم ترین دغدغه امنیتی و سیاسی چین در آسیای مرکزی هراس از بنیاد گرایی، افراط گرایی اسلامی و تروریسم است.
    کلیدواژگان: چین، آسیای مرکزی، سین کیانگ، افراط گرایی اسلامی، بنیاد گرایی، تروریسم
  • پیروز مجتهدزاده صفحه 103
    آسیای باختری دربرگیرنده منطقه ژئوپلیتیک اوراسیا است. این منطقه در دیدگاه کلی در برگیرنده مفهومی جغرافیایی است که ایالات متحده آمریکا تلاش کرده است اصطلاح ساختگی و بی پایه خاورمیانه بزرگ را جانشین آن سازد. این مفهوم جغرافیایی شامل مجموعه ای از دو منطقه خلیج فارس و خزر- آسیای مرکزی است به اضافه آن بخش از جهان که خاورمیانه عربی شناخته می شود. عربان و ایرانیان در سال های اخیر انبوهی از تبلیغات را در منطقه خود تجربه کرده اند که کشورهای منطقه را به داشتن هدف های نامیمون علیه یکدیگر متهم ساخته و می تواند تنها به یک نتیجه منجر شود و آن یافتن راه نجات است، در چیره ساختن قدرت های منطقه ای بر امور منطقه به بهای فدا کردن احترام به خود و اعتماد به نفس منطقه ای. اندیشیدن به شرایط، ضرورت طرح این سوال را پیش می کشد که آیا قدرت های فرامنطقه ای دست به کاری زده اند که کشورهای منطقه را در راه حل اختلافاتشان و ایجاد ترتیباتی منطقه ای برای صلح و همکاری یاری داده باشند؟ یا این که آنها سرگرم تشدید اختلافات سیاسی و سرزمینی بوده اند تا بتوانند توجیهی منطقه ای برای ادامه چیرگی نظامی، فروش اسلحه و دخالت های سیاسی خود در امور منطقه در اختیار داشته باشند؟
    کلیدواژگان: آسیای باختری، ژئوپلیتیک، خلیج فارس، خزر، آسیای مرکزی، ایالات متحده آمریکا
  • بهرام مستقیمی، حمیدرضا قوام ملکی صفحه 123
    دگرگونی های ساختاری در روابط بین الملل پس از پایان جنگ سرد، جهان را وارد مرحله انتقالی با ویژگی های تازه کرده است. این تحول باعث شده تا همکاری های منطقه ای در نقاط گوناگون جهان اهمیت بیشتری پیدا کند. به گونه ای که، موفقیت در ایفای نقش موثر و سازنده در مناطق پیرامونی هر کشور را می توان مقدمه ورود موفقیت آمیز آن کشور در عرصه جهانی به حساب آورد. در عین حال موفقیت در سیاست های منطقه ای نه تنها تابعی از تدبیر هر یک از کشورهای منطقه، بلکه مستلزم مشارکت کلیه کشورهای منطقه در فرایند منطقه گرایی است. منطقه گرایی نیز در بستر یک سامانه منطقه ای امکان پذیر می گردد. با عنایت به اینکه سازمان همکاری اقتصادی (اکو) مهم ترین و فراگیرترین سازمان منطقه ای است که ایران در آن عضو است، در این مقاله درصدد هستیم تا با به دست دادن معیارهایی نظری، امکان شکل گیری سامانه منطقه ای در چارچوب اکو را مورد سنجش قرار دهیم. به این منظور متغیرهای موثر در شکل گیری سامانه منطقه ای- جغرافیایی، سیاسی، امنیتی و اجتماعی- فرهنگی به تفکیک در مورد اکو مورد بررسی تطبیقی قرار گیرد.
    کلیدواژگان: اکو، منطقه، منطقه گرایی، سامانه منطقه ای
|
  • Page 1
    Abstract The Color Revolutions in some of the Commonwealth of Independent States (CIS), namely the survivor states of the former USSR, occurred in the third millennium. Some developments in Georgia in 2003, which were called the velvet revolution or the rose revolution, changed the government of Georgia without bloodshed leading to transformations in Eurasia region. This article focuses on the results and effects of the presidential election which was held on January 5, 2008 in Georgia as well as on its impact on U.S. and Russian interests. Many analysts evaluated that the re-election of Saakashvili was a step in the way of democracy in Georgia, although another group expressed that the condition was not easy and there were signs of political instability. They predicted that it would affect Georgia’s relations with the NATO. The author of the paper seeks to examine the causes and parameters of Russia’s war on Georgia and how the war ended finally.
  • Page 15
    Abstract In recent years, China has been motivated to invest in oil and gas fields of the Caspian Sea. This motivation is indicated by participation or operation of the Chinese companies in the huge projects of exploration of oil and gas as well as in the construction of a pipeline in Central Asia. As an example, the China-Kazakh oil pipeline can be considered as the biggest Chinese investment in the region. This project will play a crucial part in the future of energy supply to China. There are some elements influencing Chinese motivation to exploit Caspian Sea’s energy resources. The first element is instability in the energy market and high rates of dependence on main energy producers such as the Persian Gulf ones. Because of these problems, China tries to diversify its energy resources. The next element is good economic, diplomatic and military relationship between China and the littoral states of the Caspian Sea (Iran, Russia, Turkmenistan, Azerbaijan and Kazakhstan) that help to secure energy transit to China.
  • Page 29
    Abstract Central Asia is a land-locked region, which has no access to the world’s high seas, but in terms of natural resources, especially petroleum, natural gas and rare metals is very rich and has an important status in the world. For exporting these materials to world markets, the region is faced with some problems including banking and insurance systems, customs duties and laws, electronic commerce, and other legal and formal problems. Thus, it should be mentioned that Central Asia is under consideration of those countries which need to have access to this region. On the other side, exporting available resources from Central Asia to markets will bring revenues and incomes and in return, they pay it for importing goods and services they need. Two important transportation infrastructures, which are rival, has been established including “Transit Corridor of Europe, the Caucasus and Asia” (TRACECA) in west-east direction and the other “North-South Transit Corridor” (NSTC) in north-south direction.
  • Page 49
    Abstract The EU neighborhood policy is a road map that will depict the perspective of European Union’s relations with its neighbors. The membership of the neighbors in the Union is impossible, because they are confronted with deep domestic and foreign problems, and on the other hand EU’s security, political and economic interests in these countries lead to offering of the EU neighborhood policy. Georgia is a country with strategic location that has its own problems. Georgia also possesses transit routes for transportation of Caspian energy resources to the West. So protection of Georgia’s security is one of the EU’s political interests. In the framework of neighborhood policy, EU pursues its policies for which there are major opportunities and challenges ahead.
  • Page 67
    Abstract Circassians are one of the ethnic groups in the South-West of the Caucasus who speak Circassian language which is one of the branches of the north-east Caucasus languages (Ebrian-Caucasian). This ethnic branch includes the Caucasian ethnic Abkhaz-Adygian group, which are nowadays divided in three republics in the north Caucasus Kabardino-Balkaria, Karachay-Cherkessia and Adygeya. By using the title Circassia, we mean historical geography of Circassians that in the last 300 years has become the center of contention among Iran, Russia and Ottoman Empire. In the history, Circassians have always played a slavish role and Iranians and Ottomans have abused them. In this case, these people had the opportunity to penetrate the Iranian and Ottoman Courts and had a significant influence on the same historical events. After the collapse of the Soviet Union, their tendency to independence in this region started and Circassians entered a period of dispute. One of the largest struggles during these years was the conflict between Georgia and Abkhazia in which Circassian military forces, battled against Georgia.
  • Page 87
    Abstract The wave of Islamic radicalism in Central Asia and separatism threaten China’s neighboring autonomous and Muslim-populated Xinjiang region. There is much evidence indicating that the threat is clear-cut, though in Xinjiang Muslim dissidents are not much strong because of increasing suppression of Chinese people. In this article, the main question includes what is China’s main security and political concern in Central Asia which resulted in China’s expanding relations with these countries in 1992-2005. This article not only focuses on China’s major security and political concerns, but also underlines the fear of fundamentalism, radicalism, and terrorism especially Islamic radicalism in Central Asia.
  • Page 103
    Abstract West Asia is a critical geopolitical region of Eurasia. This region is a geographical center of crisis in all aspects. It is also an artificial term invented by the United States instead of the Greater Middle East. This geographical concept coves two regions stretching from the Persian Gulf to the Caspian/ Central Asia. This region is recognized as the Arab Middle East, too. In the Persian Gulf, the extensive and complicated issues between Iranians and Arabs are not derived from the period of the presence of Britain, France and Germany. In recent years, Arabs and Iranians still see that a dense propaganda in their region has been steadily growing hostility against each other and it could be ended to a result to leave for dominating trans-regional powers on regional affairs by ignoring regional self-confidence and respect. This paper tries to answer the following question: Have the trans-regional powers worked for resolving disputes in the regional countries which help to create peace and cooperation; or have they worked for instigating political and territorial disputes considering that it will ensure continuation of their domination on military affairs, selling of weaponry and political intervention.
  • Page 123
    Abstract Structural changes in international relations since the end of the Cold War have brought the globe in a transitional phase with new characteristics. The new era and conditions have made regional cooperation on different zones of the globe more important, so as success of a country in playing effective and constructive role in its peripheral area can be an introduction for its successful entrance on global arena. At the same time, it should be considered that success in regional policies is not only a function of the possibilities of each country of a region but also depends on participation of all regional countries in the process of regionalism. Regionalism means to use the potentials of a region towards integration which becomes possible in the framework of a regional system. Regional system represents the mechanism of interactions in a region and the process of influence of internal and peripheral variables on regionalism. Since ECO is the most important and comprehensive regional organization for Iran as its member, we are to examine in this article the possibility of regionalism in the framework of ECO through giving theoretical standards. So we will take into consideration effective variables- geographical, political, security, socio-cultural, and intervening systemic- in a comparative manner for ECO.