فهرست مطالب

فصلنامه اندیشه دینی
پیاپی 26 (بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/02/20
  • تعداد عناوین: 8
|
  • عبدالرسول کشفی صفحه 1
    بر مبنای نظریه «دوگانه انگاری» وجود انسان آمیزه ای از دو جوهر کاملا متفاوت، یعنی ماده (بدن) و غیر ماده، (نفس) است. یگانه انگاران، در تقابل با دوگانه انگاران، انسان را یا مادی محض (فیزیکالیسم) و یا غیرمادی محض (اید ه آلیسم) می دانند. این مقاله می کوشد، ضمن تعریف فیزیکالیسم، به بررسی یکی از شاخه های آن یعنی فیزیکالیسم حذف گرا بپردازد و مخدوش بودن ادله حامیان این نظریه را در اثبات آن نشان دهد.
    کلیدواژگان: فیزیکالیسم، ماتریالیسم، فیزیکالیسم حذف گرا، فیزیکالیسم فروکاهش گرا
  • مقاله انگلیسی
  • صفحه 3
    برخی بر این اعتقادند که نظریه جنگ عادلانه با آگوستین آغاز شده است. این آموزه بیشتر به منزله یک آموزه دینی گسترش یاقت، ولی پس از دوره اصلاح گرایی گونه های سکولار این نظریه برجسته تر شد. "جنگ عادلانه" با "جنگ مقدس" در تقابل است چون جنگ های صلیبی از سوی بسیاری از مسیحیان جنگ مقدس تلقی می شده است جهاد را نیز غالبا معادل اسلامی جنگ مقدس فرض کرده اند؛ ولی سعی من در این مقاله اثبات این امر است که جهاد نکات مشترک بسیاری با سنت جنگ عادلانه دارد. نظریه پردازان متاخر، از اصطلاح "صلح گرایی جنگ عادلانه" و یا "صلح گرایی مشروط" استفاده کرده اند تا به توصیف این دیدگاه بپردازند که در شرایط جنگ های مدرن، نظریه جنگ عادلانه وارد شدن به جنگ را از نظر اخلاقی نادرست می داند. در این مقاله استدلال شده است که اخلاق جنگ و صلح در اسلام را شاید بتوان به گونه ای تفسیر کرد که با صلح گرایی جنگ عادلانه که بر پایه نظریه جنگ عادلانه غرب استوار است سازگار باشد. درحال حاضر نزاع های مسلحانه شرایط ملاک هایی را که اسلام برای توجیه اخلاقی جنگ عادلانه قائل شده است، دارا نیستند، پس این نکته را می توان به منزله دلیلی برای صلح گرایی مشروط جنگ عادلانه اسلامی تلقی کرد.
  • سرشت انسانی و ماهیت اخلاق
    محمدعلی شمالی صفحه 7
  • مجید صادقی حسن آبادی، حمیدرضا عبدلی مهرجردی صفحه 19
    از محوری ترین عناصر ادیان، ایمان است؛ به گونه ای که نمی توان نقش بنیادین آن را در شکل گیری باور دینی نادیده انگاشت. پرداختن به ماهیت ایمان و جایگاه آن در ادیان، از اصلی ترین مباحث متکلمان ادیان بزرگ به شمار می رود. این جستار در پی آن است که ماهیت ایمان دینی را از دیدگاه علامه طباطبایی و پل تیلیخ مورد بررسی قرار دهد. هر یک از این دو، فیلسوف و متکلمی است سرشناس و کار کشته در تحلیل اندیشه دینی، با این تفاوت که یکی از عالم اسلام است و دیگری از عالم مسیحیت. علامه طباطبایی ایمان را باوری تمکن یافته در قلب می داند؛ به گونه ای که باعث مصونیت انسان از شک می شود؛ در حالی که پل تیلیخ از ایمان به حالت دل بستگی نهایی تعبیر می کند و بنابراین در نظر علامه طباطبایی ایمان از سنخ «باور» متمکن در قلب خواهد بود و حال آن که پل تیلیخ آن را از سنخ «فعل» می داند. هر دو فیلسوف اذعان دارند که متعلق ایمان، امری عینی و خارجی است و بین ایمان و عقل تعارضی نیست. پل تیلیخ آغاز ایمان را یقینی و انجام آن را قرین با شک می داند، در حالی که از نظر علامه طباطبایی، ایمان در مراحل ابتدایی همراه با شک بوده، اما در نهایت به یقین منجر می شود.
    کلیدواژگان: ایمان دینی، دل بستگی نهایی، علامه طباطبایی، پل تیلیخ
  • محمد حاجی احمدی صفحه 45
    مساله خطاب های قرآن و نگاه مردانه در آیات قرآن از مطالب بحث انگیز سال های اخیر می باشد. در این میان، نحوه نگاه قرآن به بهشت و نعمت های آن، یکی از سوالات پیش روی محققین است.
    این پژوهش به دنبال پاسخ گویی به این سوال است که آیا تفاوت جنسیت انسان ها در دنیا و آخرت، موجب تفاوت پاداش آن ها در آخرت می شود یا نه؟
    گروهی با توجه به ظاهر بعضی از آیات قرآن، به این باور گراییده اند که نعمت هایی در بهشت به مردان اختصاص خواهد یافت. با بررسی نحوه خطاب های قرآن و استفاده از صراحت آیاتی از کلام خداوند و بررسی نعمت های مورد ادعا، و استنباط جواب منفی به سوال بالا و اعلان اشتراک زنان و مردان در تمام نعمت های بهشتی، مقاله به بار می نشیند.
    کلیدواژگان: زنان، بهشت، قرآن، ملاک پاداش و جزا، حورالعین، غلمان، ولدان
  • فائزه عظیم زاده اردبیلی صفحه 65
    سرپرستی و مدیریت، مساله ای اساسی و مهم در جوامع بشری بوده، پیشرفت جامعه در گرو داشتن مدیران کارآمد است. قوامیت مردان و گستره ولایت ایشان در کانون خانواده که قرآن کریم بر آن انگشت نهاده است، حاکی از این است که مردان مدیریت و مسوولیت امور اجرایی کانون خانواده را بر عهده دارند. حفاظت از کیان خانواده و چرخش امور آن مستلزم داشتن حق قیمومت است که با توجه به حکمت الهی، اعطای این حق دارای ملاک ها و علت هایی است که در این نوشتار بررسی می شوند. با نگاهی معناشناختی به مولفه های معنایی «قوام» درمی یابیم که قلمرو قوامیت کانون خانواده است و رکن تحقق آن معیت و هم دلی زن با همسر می باشد. حال در کنوانسیون رفع تبعیض از این مساله (قوامیت) به عنوان تبعیض یاد می کند؛ غافل از این که تفاوت های حقوقی زن و مرد تبعیض نیست و تشریع قوانین حقوقی در قرآن کریم حاکی از هم سویی طبیعت و شریعت است.
    آن چه در قرآن کریم درباره به حقوق زن و مرد بیان شده است از حقیقت انسانی این دو موجود، فارغ از جنسیت آنان، حکایت دارد و هر کدام از آن دو با توجه به جنسیت خود از حقوق متناسبی برخوردارند که این امر اصل تعادل را در عالم آفرینش تبیین می نماید. با تحلیل و تبیین جایگاه قوامیت می توان دریافت که مردان مدیریت مسوولیت های اجرایی و اقتصادی کانون خانواده را برعهده دارند و زنان مسوولیت تدبیر، تربیت و سیاست گذاری این کانون را؛ چرا که این تعادل حاکی از هم سویی طبیعت و شریعت الهی است.
    کلیدواژگان: زن، قوامیت، حقوق انسانی، تبعیض، کنوانسیون
  • علی اکبر افراسیاب پور صفحه 83
    یکی از مهم ترین مشترکات کلامی بین دین اسلام و مسیحیت، بحث درباره حدوث و قدم کلام خداست. شاید کهن ترین جدال اعتقادی در این دو دین آسمانی، همین موضوع باشد. متکلمان مسیحی، که مسیح را کلام خدا دانسته اند، درباره حادث یا قدیم بودن، الهی یا انسانی و آسمانی یا زمینی بودن او دچار اختلاف شده اند و به همین دلیل، در بین خود، مذهب ها و مکتب های مختلفی را به وجود آورده اند. این اختلافات در نخستین حکومت های آن ها و دوران کنستانتین و شورای نیقیه اوج می گیرد. در اسلام نیز درباره کلام خدا، یعنی قرآن مجید همین ماجرا وجود داشته و بحث شده است که آیا کلام خدا حادث است یا قدیم و آسمانی است یا زمینی. به ویژه در دوران خلافت مامون خلیفه عباسی و اختلاف معتزله و اشاعره و دیگران، این جدال اوج گرفت. در این مقاله، به مشابهت های متعدد این دو دین الهی درباره کلام خدا پرداخته و موارد متعددی از آن شباهت ها ارائه گردیده است که راهی برای تقریب بین این ادیان آسمانی می گشاید.
    کلیدواژگان: کلام خدا، حادث، قدیم، اسلام، مسیحیت
  • شهربانو حقیقت، محمد مزیدی صفحه 105
    در پژوهش حاضر، از میان رویکردهای متعدد موجود در زمینه تربیت اخلاقی، مبانی فلسفی و روش های آموزشی چهار رویکرد تبیین ارزش ها، تربیت منشی، رشد شناختی و رویکرد دینی (با عنایت به اسلام)، با استفاده از روش شناسی تحقیق کیفی و تکنیک تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته اند. رویکرد تربیت منش ریشه در عقاید اخلاقی فلاسفه فضیلت مدار دارد و بر روش هایی متکی بر تشکیل عادات، مانند ارائه داستان های اخلاقی، زندگی نامه ها و نمایش فیلم استوار است که دقیقا به همین دلیل، متهم به استفاده از روش های تلقینی می باشد. رویکرد تبیین ارزش ها ریشه در نظرگاه های پوزیتویستی، تحلیلی، پدیدار شناختی، وجودگرایی و پراگماتیسم دارد و از روش هایی مانند بحث گروهی با تاکید بر گزینش اخلاقیات از سوی فراگیران و حفظ بی طرفی معلمین سود می برند. توصیه به بی طرفی و نسبیت گرایی عمده ترین نقطه ضعف این رویکرد است. رویکرد شناختی رشدی با سردمداری پیاژه و کهلبرگ، زمینه ای کانتی دارد و با کمک طرح معماهای اخلاقی به تربیت اخلاقی می پردازد که به دلیل تاکید شدید بر عقل و قضاوت اخلاقی و عدم توجه به رفتار اخلاقی، مورد انتقاد بوده است. اما رویکرد تربیت اخلاقی اسلام، که از جهان بینی اسلامی سیراب می شود، جامع ترین رویکرد مورد بررسی است که با طرح روش هایی مانند الگوسازی، تمثیل و قصه گویی بسیاری از نکات ضعف دیگران را می پوشاند، هر چند خود هنوز نیاز به تحقیقات کاربردی فراوانی دارد.
    کلیدواژگان: تربیت اخلاقی، رویکرد تربیت منش، رویکرد تبیین ارزش ها، رویکرد رشدی، رویکرد اسلام، شناختی
|
  • Dr. Abdorrasool Kashfi Page 1
    Dualism is the view that mind and body are two distinct things: body is material and mind is non-material. Monism, in contrast to dualism, holds that human being is either material (physicalism) or non-material (idealism). Physicalism is the theory that mind and mental phenomena are either unreal (eliminative physicalism) or nothing over and above the physical facts, that is, facts about matter and material processes (reductive physicalism). The purpose of this paper is to describe eliminative physicalism and its bases and then to show that these bases do fail to prove the theory.
  • Dr. Majid Sadeghi Hasanabadi, Hamidreza Abdoli Mehrjerdi Page 19
    Faith as one of the most central elements of religions is something that we can’t ignore its basic role in forming Religious Belief. Dealing with the “Nature” of faith and its statue in religions is considered among those significant discussions of the great religions. This paper will review the Nature of Religious Faith viewpoints of Allame Tabatabayi and Paul Tillich. They both analyze the subject according to their own religion, Islam and Christianity. According to Tabatabayi, Faith is a "firm belief" and is a kind of perception, but from Tillich's viewpoint, it is the state of "Ultimate Concern" and therefore it belongs to the category of "Act". Both philosophers acknowledge that faith can have an external thing as its object, and there is no contradiction between Faith and Reason. Faith in Paul Tillich’s view is something Certain in its primary stages and after that we are facing with steady Doubt, but in the view of Allame Tabatabayi faith in its primary stages is always conjoined with Doubt and ultimately leads to Certainty.
  • Mahmood Haji Ahmadi Page 45
    It seems that some Quranic sermons address only men and not women. Among them we can notice the rewards that Quran maintains about paradise. This paper will answer the questions on differences between men and women in paradise from Quranic viewpoint and how we can interperate the verses which seem to talk only about men's rewards in paradise.
  • Dr. Faezeh Azimzadeh Ardebili Page 65
    Regarding the importance and semantic meaning of women's rights in the Holy Quran this article deals with the role of man as the head of household. What is written in the Holy Quran about women's rights manifests the reality of their physique as human beings. According to their gender they enjoy certain right which exhibits equality in the creation. Regarding the position and importance of guardianship it can be said that men are responsible for providing financial support for the family. In the same way women are responsible for raising, nuturing and teaching moral values to the family. This balance illustrates the relationship between the law of the nature and the divine law.
  • Dr. Ali Akbar Afrasyabpour Page 83
    The debate over the occurrence or the precedence of the Divine Word is found both in Islam and Christianity. It has been one of the earliest theological problems that appeared in the both religions. Christian theologists held that Jesus is the Divine Word but they have different views on his divine or human personality and question about the occurrence or the precedence of the nature of Jesus has been an old debate. The same thing happened in Islamic thought. But for Muslim theologians it is Quran which is the Divine Word. In this paper the similarities between these two ideas in the content and in the history, will be discussed.
  • Shahrebano Haghighat, Dr. Mohammad Mazidi Page 105
    In this inquiry, among various current philosophical–based approaches and instructional methods, four of them, including value clarification, character education, cognitive development and religious trends, considering Islam, by using qualitative research methodology and content analysis techniques have been investigated. Character Education approach has origin in ethical belief of virtue – oriented philosophers and is based on methods of habit formation as presenting ethical stories, biographies and exhibiting film: Exactly, because of this reason, this approach is accused of using syncretic methods. Value clarification approach has root in positivistic, analytical, phenomenological, existential and pragmatic views. It benefits from group discussion methods with focus on moral selection by learners and holding the teacher's impartiality. Recommending neutrality and relativism is the essential weakness of this view. Cognitive development approach led by Piaget and Kohlberg has Kantian background and, by planning ethical riddles, it begins moral training. This approach has been criticized because of ignoring ethical behaviors and emphasizing on logic and ethical judgment so much. But Islamic ethical training approach originated from Islamic world –Perspective is the most comprehensive one in the inquiry. It removes all the weaknesses of the other approaches by modeling illustrating and narrating.