نشریه هفت آسمان
پیاپی 40 (زمستان 1387)

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه عوامل مدل پنج عاملی شخصیت با سبک های هویت است. بدین منظور از میان دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه-های تهران و شهید بهشتی، 359 نفر (182 پسر و 177 دختر) با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. عوامل شخصیت توسط پرسشنامه شخصیت NEOPI-R و سبک های هویت توسط پرسشنامه سبک های هویت برزونسکی، مورد ارزیابی قرار گرفتند. بر اساس تحلیل های همبستگی، صفات برون گرایی، دلپذیربودن و با وجدان بودن با هویت اطلاعاتی و هنجاری ارتباط مثبت داشتند. ویژگی انعطاف پذیری با هویت اطلاعاتی ارتباط مثبت و با هویت هنجاری ارتباط منفی داشت. در صورتی که روان رنجورخویی با هویت اطلاعاتی و هنجاری ارتباط منفی و با هویت مغشوش ارتباط مثبت نشان داد. بر اساس نتایج تحلیل های رگرسیون، هویت اطلاعاتی توسط با وجدان بودن و انعطاف پذیری، هویت هنجاری توسط باوجدان بودن، برون-گرایی، دلپذیربودن و همچنین انعطاف پذیری (به طور منفی) و در نهایت هویت مغشوش تنها توسط با وجدان بودن (به-طورمنفی) پیش بینی شدند.

قرآن مجید خداشناسی یهود را در کنار دیگر تعالیم، متون مقدس و شخصیت های این دین، مطرح کرده و درباره آن داوری کرده است. با اینکه قرآن اصل خداشناسی یهودی را مورد تایید قرار داده است، اما در عین حال اموری را در این باره به یهودیان نسبت داده و آنان را مورد مواخذه قرار داده است. قرآن مجید به یهود نسبت می دهد که عزیر را پسر خدا خوانده اند، عالمانشان را رب خود گرفته اند، خود را فرزند خدا دانسته اند، خدا را فقیر و خود را غنی خوانده اند، و به خدا نسبت بخل داده اند. برخی این پرسش را مطرح می کنند که یهودیان در کجا به چنین چیزی قائل بوده اند. آنان بر این باورند که این موارد، یا برخی از آنها را نمی توان در متون موجود یهودی یافت. این نوشتار در پی آن است که با بررسی موارد مطرح شده در قرآن، به این پرسش پاسخ دهد، که آیا موارد فوق به گونه ای است که باید حتما در متون یهودی ردپایی از آنها پیدا کرد و اگر این گونه است آیا در این متون وجود دارد؟

ژان کالون را باید مهم ترین رهبر و الاهیدان نهضت اصلاح دینی پس از لوتر دانست. کتاب مبادی دین مسیحی او مهم ترین و بزرگ ترین اثر الاهیاتی در دوره های اولیه حیات نهضت اصلاح دینی است؛ کالون مهم ترین رهبر کلیساهای اصلاح شده بود؛ او در شهر ژنو حکومتی مسیحی برپا کرد و رهبری آن را بر عهده گرفت. روایت کالون از الاهیات در بین پروتستان های فرانسه، هلند و اسکاتلند مقبولیت و حاکمیت یافت و آیین کالونی حرکتی قوی و پرنیرو در انگلستان و قسمت هایی از آلمان و اروپای مرکزی بود. این مقاله سعی دارد تا تصویری خلاصه اما روشن و قابل فهم از اندیشه های اصلی کالون و جریانی که به آیین کالونی مشهور است ارائه کند.

مقاله حاضر گزارش مختصری است از سیر تاویل نزد اسماعیلیان از آغاز تا دوره معاصر. نویسنده این سیر را به پنج دوره تقسیم می کند: دوره اولیه که تاویل هنوز به شرح نظام مندی دست نیافته است، دوره فاطمیان که ویژگی اش حفظ تعادل میان ظاهر و باطن است، دوره الموت که در آن ارزش باطن بالا رفت اما ظاهر همچنان گام نخست در تشرف تلقی می شد، دوره گنانی که در آن تاویل قرآن با دستورات اخلاقی و دینی همراه بود و دوره جدید که بر رویکرد عقلی به قرآن تاکید می شود. لحن مقاله جانبدارانه است و نویسنده در طی مقاله با اسماعیلیان همدلی نشان می دهد. نویسنده شهرستانی و خواجه نصیر طوسی را در شمار اسماعیلیان آورده ولی مذهب این دو مورد اختلاف است.

تصوف و عرفان اسلامی با ظهور ابن عربی در قرن هفتم هجری وارد مرحله تازه ای شد. بعد از وی، قونوی به دلیل توان فلسفی و نیز به برکت مشاهدات عمیق عرفانی اش، توانست مبانی استادش را به طور منسجم و سازوار تبیین و تثبیت نماید. از مباحث مهمی که در هستی شناسی مکتب ابن عربی شکل گرفت، بحث «حضرات خمس» می باشد. قونوی هنگام سخن از سلسله مراتب هستی آن را به پنج حضرت تقسیم می نماید: حضرت اول، شامل مرتبه تعین اول و تعین ثانی؛ حضرت دوم، مرتبه عالم ارواح؛ حضرت سوم، مرتبه عالم مثال؛ حضرت چهارم مرتبه عالم اجسام و حضرت پنجم، مرتبه انسان کامل. قونوی و شاگردانش در مراتب هستی از مرتبه ای دیگر با نام نفس رحمانی به عنوان نخستین تجلی حق سبحانه نام می برند که هویتی گسترده و ممتد دارد و تمامی حضرات پنج گانه نقوش و تعینات آن هستند. در نوشتار حاضر بعد از اشاره به سابقه تاریخی این مبحث به گزارش مختصری از این حضرات پنج گانه و نیز نفس رحمانی بر اساس تقریر قونوی و برخی از شاگردان وی می پردازیم.

یشت ها سرودهایی هستند که در آنها ستایش ایزدان قدیم ایرانی مطرح شده است. یشت ها از نظر قدمت، سبک و مطالب یکسان نیستند؛ همچنین نام برخی از آنها با مضمونشان مطابقت ندارد. هر یشت به بخش هایی به نام «کرده» تقسیم می شود؛ بیت اول و عموما بیت آخر هر کرده با توصیف ایزد و عبارتی مبتنی بر پرستش او آغاز می شود، به صورتی که اوصاف اصلی ایزد مورد پرستش در آن نمایان است. در یشت ها داستان های اسطوره ای بیشتر به صورت اشاره اند، اگرچه در روایت های زند و پازند آنها کامل تر و مفصل تر مطرح شده اند. رخدادهایی که در یشت ها بیان می شود به دو گونه اند: در برخی ایزدان نقش اساسی دارند؛ مانند جدال تیشتر با اپوش (بازدارنده آب) در تیشتر یشت. در برخی دیگر نقش اساسی بر عهده اشخاصی غیر از خدایان است. همچنین در بیشتر آنها رخدادهایی بیان می شود که در اثر امتزاج عقاید مزدیسنایی با اعتقادات قدیم ایرانی است.
سخن آخر اینکه این نوشتار بر اساس دیدگاه گسست در سنت کلامی زرتشتی مرقوم گردیده است.