فهرست مطالب

نشریه جغرافیا و توسعه ناحیه ای
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 7، پاییز و زمستان 1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/08/16
  • تعداد عناوین: 10
|
  • دکترزاهدی، دکترساری صراف، جامعی صفحه 1
    با توجه به اهمیت بارش در مدیریت منابع آب وآمایش سرزمین و نقش آن در برنامه ریزی های خرد وکلان، بخصوص تاثیر فراوان آن براقتصادکشاورزی، الگو سازی وشبیه سازی رفتاربارش درسال های اخیر، موردتوجه مجامع علمی بوده است. الگوی فصلی- ضربی باکس، جنکینس(1976) برای دست یابی به این مقصود با توجه به ماهیت فصلی بودن داده های بارش ازکارایی بیشتری برخورداراست. دراین روش، متوسط هرماه براساس میانگین بارش ماه های پیشین درهمان سال و سال های قبل و همچنین ضربه های تصادفی بیان می شود.دراین تحقیق با استفاده ازداده های پنجاه ساله بارش ماهانه ی ایستگاه های ارومیه و تبریز، ابتدا مؤلفه های اولیه وثانویه مورد مطالعه قرارگرفت، سپس براساس روش seasonalARIMA وپارامترهای مربوط (به شرط نرمال وتصادفی بودن باقیمانده ها) الگوی نهایی بارش ایستگاه های ارومیه وتبریزبه ترتیب12(111) (000)، 12(011) (000) تعیین شد.درنهایت به پیش بینی مقادیر سال های آتی پرداخته شد. ضریب همبستگی بالای بارش پیش بینی شده و مشاهده شده برای سال های 2001 و2002، حاکی ازتوانایی الگوی انتخابی دربرآورد بارش ایستگاه های مورد مطالعه است
  • یاسوری صفحه 17
    نظام فضایی سکونتگاه های روستایی استان خراسان رضوی، متاثر از عوامل متعددی چون: شرایط ناهمواری ها، آب و هوا، منابع آب، خاک و پوشش گیاهی، نحوه ی سرمایه گذاری ها و سیاست های گذشته، دارای وضعیت خاصی است. اولین مؤلفه ای که در این زمینه تحت تاثیر قرار می گیرد، جمعیت روستایی است. تعداد، پراکندگی و حرکات جمعیت روستایی، در ارتباط با عوامل محیطی، اقتصادی و اجتماعی، باعث به وجود آمدن سه ناحیه ی مشخص روستایی در نواحی شمالی، مرکزی و جنوبی آن شده است. شناخت قابلیت ها و محدودیت های توسعه ی روستایی استان، می تواند در تدوین راهبردهای توسعه ی روستایی منطقه بسیار مؤثر واقع شود. در این نوشتار سعی شده است تا با شناخت نسبی قابلیت ها و محدودیت های روستایی استان، راهبردهایی برای توسعه ی روستایی منطقه ارائه شود.
  • مسعودیان صفحه 33
    در این نوشتار، داده های ارتفاع ژئوپتانسیل محدوده ی صفر تا هفتاد درجه ی شرقی و ده تا شصت درجه شمالی، برای ساعت 12GMT در فاصله ی سالهای 1974 تا 2003، بررسی شده است. تحلیل مؤلفه ی مبنای آرایه ی کوواریانس (همپراش) داده های استاندارد شده نشان داد که با سیزده مؤلفه می توان نزدیک به 96 درصد تغییرات داده ها را تبیین کرد. تحلیل خوشه ایمقدار نمره های این سیزده مؤلفه در طول 10957 روز مورد بررسی، نشان داد که نه الگوی گردشی مختلف در تراز 500 هکتوپاسکال منطقه ی ما فعال اند. به این ترتیب یک گاه شمار که در آن الگوی گردشی هر یک از روزهای دوره مورد بررسی مشخص شده است، به دست آورده ایم. این گاه شمار را زیج اسفزاری نامیده ایم. الگوهای این زیج از خود رفتار فصلی و تغییرات سال به سال نشان می دهند.
  • دکترولایتی، کدیور صفحه 53
    رشد و اعتلای صنایع سنگین و متمرکز، پس از انقلاب صنعتی و نیز کم توجهی به اثرات آلاینده های ساخته ی دست بشر، چالش های زیست محیطی زیادی را در سطح جهان به وجود آورده است. امروزه، آلودگی ها وچالش های زیست محیطی، گریبان گیر همه ی کشورهای جهان به ویژه کشورهای صنعتی شده است. این کشورها، علی رغم داشتن فن آوری های پیشرفته، قادربه حل این مشکل نبوده و نشست هایی مانند نشست استکهلم، ژوهانسبورگ و سران هشت کشور صنعتی جهان نیز نتوانسته است در حل معضل موجود، نقش اساسی داشته باشد. ابعاد چالش های زیست محیطی،با گستردگی هر چه بیشتر افزایش می یابد و تقریبا تمامی ابعاد محیط زیست انسان و موجودات زنده کره ی زمین، از قبیل: هوا، آب و خاک جنگل و مرتع را تحت تاثیر قرار داده است.کشور ما ایران، اگر چه از آلودگی های صنایع سنگین به دور مانده است، ولی در زمینه ی جنگل ومرتع و فرسایش خاک، دچار چالش شده، به گونه ای که از وسعت جنگل های کشورکاسته شده، مساحت آن از 600 میلیون هکتار در سال 1300، به 7/1 میلیون هکتار در سال 1382 رسیده است. وضعیت مراتع ایران نیز از این بهتر نیست، زیرا مساحت تحت پوشش آن از 80 تا 90 میلیون هکتار در سال 1370، به 40 تا 45 میلیون هکتار در سال های اخیر رسید است. از مهمترین پیامدهای چالش جنگل ها و مراتع، علاوه بر تلفات این منابع ارزشمند، فرسایش شدید خاک و بروز سیلاب های ویرانگر است. به گونه ای که از اوایل دهه ی 1300 تا اوایل دهه ی 1370، در یک دوره ی حدود 40 ساله، تعداد سیلاب های مخرب از 200 مورد به 1100 مورد رسیده است.
    کلیدواژگان: جنگل، مرتع، فرسایش، سیلاب، چالش های محیطی
  • دکتررمضانی صفحه 73
    شناخت توان آسایش زیست اقلیمی یا بیوکلیماتیک در مناطق مختلف جغرافیایی، می تواند به برنامه ریزی اکوتوریستی جاذبه های طبیعی کمک نماید، تا مناطق جاذب محیطی در برابر آلودگی محیط زیست، هجوم و تجاوز انسانی، تغییرات کاربری زمین، استفاده برای گذران اوقات فراغت و... حفظ شود. تالاب کیا کلایه ی لنگرود، یکی از تالاب های حاشیه ی شهر لنگرود است که در جذب گردشگر و افزایش در آمد اقتصادی حاشیه نشینان و حفظ محیط زیست طبیعی، دارای اهمیت و توان بالایی است. هدف این تحقیق، شناخت توان آسایش زیست اقلیمی، راحتی با فت فضای بیرون ساختمانی و گردشی تالاب در طول ماه های سال است که به عنوان بخشی از یک پروژه تحقیقاتی و با هدف بهره برداری از تالاب کیاکلایه ی لنگرود و افزایش بازدهی اقتصادی به اجرا در آمده است. روش تحقیق، استفاده از الگوی سایکرومتریک به سبک اوانز است و آن هم شناخت معیار راحتی بافت برای شب و روز در طول ماه های سال است. نتیجه ی تحقیق نشان داد که ماه های خرداد و تیردر روز گرم بوده و ماه های اسفند، فروردین، اردیبهشت، مرداد، شهریور، مهر و آبان معتدل و بقیه ی ماه ها سرد است.
    کلیدواژگان: آسایش زیست اقلیمی، اوانز، تالاب کیاکلایه، گیلان، لنگرود
  • حسین زاده، جهادی طرقی صفحه 89
    سیلاب های شدید مرداد ماه سال های 1380، 1381 و 1384 رودخانه ی مادرسو (دوغ)، در ردیف سیلاب های کاتاستروفیک قرار می گیرند. سیلاب های مذکور که نقطه ی شروع آن سیلاب سال 1380 است، دوره ی بحران شکل زایی جدیدی را در منطقه نشان می دهد که تغییرات شدید مورفولوژیکی حاصل از آن، مؤید نظریات نئوکاتاستروفیستی در تحول دوره ای ناهمواری است. نوشتار حاضر، ضمن تجزیه و تحلیل ژئومورفولوژیکی سیلاب اصلی و سیلاب های پس از آن، به بررسی اثرات ژئومورفیکی این سیلاب ها در مقیاس ناحیه ای و در مقایسه با سیلاب های عادی می پردازد. با توجه به مشابهت اثرات ژئومورفیک سیلاب های چند سال اخیر با شواهد به دست آمده از پالئوفلادها می توان به طرح این نظریه پرداخت که یک دوره ی گذار تغییرات اقلیمی در منطقه آغاز شده که با چالش های ژئومورفیکی قابل ملاحظه ای همراه خواهد بود. بنابراین در تنظیم فعالیت های کنترل سیلاب و بازسازی محیط طبیعی، باید بسیار آگاهانه عمل نمود.
    کلیدواژگان: جنگل گلستان، سیلاب کاتاستروفیک، پالئوفلاد، سیلاب غلیظ، برنامه ریزی ریسک سیلاب، جریان مواد
  • تقوایی، قائدرحمتی صفحه 117
    کاهش نابرابری در بهره مندی از منابع، دست آوردها و امکانات جامعه، یکی از مهم ترین معیارهای اساسی توسعه به شمار می رود. مفهوم توسعه علاوه بر رشد در همه جهات، توزیع متعادل را نیز در بر می گیرد. هدف این مقاله اندازه گیری و ارزشیابی شاخص های توسعه ی فرهنگی و نشان دادن سطوح توسعه ی استان ها از نظر بهره مندی فضا ها و امکانات فرهنگی است. روش بررسی به دو صورت مقایسه ی تک متغیری(موردی) و مقایسه ی کل متغیر ها(عمومی) است. با توجه به این که آمارهای عمومی در قالب تقسیمات سیاسی کشور تولید می شود، اساس انتخاب محدوده و واحد مطالعه استان می باشد. نوع تحقیق کاربردی و روش آن تحلیل مقایسه ای است. در این نوشتار با استفاده از تکنیک های آماری، به شاخص سازی فضاها و امکانات فرهنگی در استان های کشور پرداخته شده و از سرانه ها، شاخص Z استاندارد، تحلیل عاملی و دیگر تکنیک های آماری، مورد بهره برداری قرار گرفته است.
    نتایج حاصل از پژوهش، بیانگر آن است که بین استان های کشور از نظر بهره مندی از فضاها و امکانات فرهنگی تفاوت چشمگیری وجود دارد. در این بین، استان تهران به عنوان تنها استان بسیار توسعه یافته و استان های ایلام، بوشهر، چهار محال و بختیاری، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان، قزوین، کهکیلویه و بویراحمد، گلستان، هرمزگان به عنوان استان های بسیار محروم شناخته شده اند.
    کلیدواژگان: توسعه ی فرهنگی، شاخص های توسعه، نابرابری های فضایی، توزیع متعادل، سرانه، شاخصZ استاندارد، تحلیل عاملی
  • خاکپور صفحه 133
    توزیع متعادل امکانات و خدمات، گامی در جهت از بین بردن تفاوت های ناحیه ای و پراکندگی متناسب جمعیت در سطح منطقه است. یکی از راه های شناخت وضع موجود نواحی، از نظر میزان برخورداری از امکانات و خدمات، استفاده از روش آنالیز تاکسونومی عددی است. این الگو اولا زیرمجموعه های مورد مطالعه را به گروه های همگن تقسیم می کند، و ثانیا درجه ی توسعه یافتگی در داخل گروه همگن را محاسبه می کند. مقاله ی حاضر دهستان های شهرستان شیروان را از نظر 38 شاخص مختلف در سال 1375، با استفاده از آنالیز تاکسونومی عددی، مورد مطالعه قرار می دهد. نتایج به دست آمده نشان می دهد که دهستان”حومه“توسعه یافته ترین و دهستان”زیارت“به عنوان توسعه نیافته ترین دهستان شهرستان به شمار می روند. از نظر توسعه یافتگی از 8 دهستان شهرستان دو دهستان”حومه“و”گلیان“توسعه یافته تر، دهستان”تکمران“در حد متوسط و بقیه ی دهستان ها توسعه نیافته به شمار می روند. از نتایج این تحقیق می توان در برنامه ریزی های ناحیه ای و تخصیص بودجه و اعتبارات عمرانی استفاده کرد.
  • مزیدی، زارع شاه آبادی صفحه 147
    چکیده:حضور مهاجران روستایی در شهر یزد، مانند سایر مهاجرت ها، اتفاقی و تصادفی نبوده، بلکه علل و انگیزه هایی موجب شده است تا این مهاجران در این شهر ساکن شوند. سؤال اصلی پژوهش این است که چه علل و زمینه هایی موجب مهاجرت روستائیان به شهر یزد شده، هدف پژوهش پاسخ گویی به این سؤال است. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شده است. جامعه ی آماری تحقیق را مهاجران روستایی وارد شده به شهر یزد طی بیست سال (75-1355) تشکیل می دهندکه تعداد آنها در این مدت به 29102 تن (6584 خانوار) می رسد. با نمونه گیری کوکران، 350 تن از سرپرستان خانوارها به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شد و به روش نمونه گیری تصادفی ساده، افراد نمونه انتخاب و پرسشنامه میان آنها توزیع شد. تحلیل آماری یافته های حاصل از پرسشنامه با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفته است. بر اساس نتایج تحقیق، اشتغال عامل اصلی مهاجرت بوده و دسترسی به امکانات آموزشی و بهداشتی- درمانی نیز در مهاجرت افراد نقش داشته است. اما دسترسی به امکانات تفریحی، تبعیت از همسر، داشتن فامیل و آشنا، داشتن زمین و خانه در شهر یزد، در مهاجرت به این شهر مؤثر نبوده است.
    کلیدواژگان: مهاجرین روستایی، مهاجرت، شهر یزد، روستا
  • آسیایی صفحه 167
    خشکسالی پدیده ای اقلیمی بوده و به عنوان بخشی از اقلیم یک منطقه محسوب می شود. این پدیده دارای خصوصیاتی است، که آن را از سایر بلایای طبیعی جدا می کند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد که در بین حوادث طبیعی، خسارات ناشی از خشکسالی بیشترین مقدار را شامل است. لذا پایش گسترده آن و ایجاد یک نظام هشدار و پیش آگاهی در مناطق مستعد خشکسالی، امری اجتناب ناپذیر است. یکی از ابزارهای اصلی پایش خشکسالی، استفاده از شاخص های خشکسالی می باشد. نوشتار حاضر، شاخص شدت خشکسالی پالمر را به عنوان الگوی معتبر و کاربردی، مورد استفاده قرار داده است. پارامترهای اصلی ورودی، شامل: بارندگی(P)، درجه حرارت(T) و مقدار آب قابل دسترس(AWC) است. در هر دوره، تبخیر- تعرق پتانسیل با استفاده از اطلاعات به دست آمده بر اساس الگوی دو لایه ای ذخیره ی رطوبت خاک محاسبه می شوند. در پایان نتایج خروجی الگو، که شاخص انحراف رطوبت ماهانه (Z) و شاخص شدت خشکسالی(Xi) می باشد، ارائه می شود. در این مقاله با استفاده از نرم افزاری که جهت محاسبه شاخص شدت خشکسالی پالمر طراحی شده، این شاخص برای ایستگاه سینوپتیک مشهد طی دوره ی آماری(2003-1971 میلادی) محاسبه و ارائه گردیده است.
    کلیدواژگان: خشکسالی، شاخص خشکسالی، شاخص شدت خشکسالی پالمر، درجه ی حرارت، بارندگی
|
  • Majid Dr.Zahedi, Behruz Dr.Sarisarraf, Javid Jameee Page 1
    Rain modeling in recent years has been of great importance in water resource management and its function in long term and short term planning, especially its great effect on agricultural economy. To reach to good results Box-Jenkins Model is much more efficient. The writers of this article have used the data collected in Tabriz and Oroumiyeh stations in a fifty year period and then presented the final rain model based on seasonal ARIMA.
  • Majid Dr.Yasouri Page 17
    Rural residences in Khorasan Province have special situations under the influence of different factors including: unevenness, climate, water resources soil and herbaceous covering, investments and related previous policies. The first feature which is affected, is the rural population. The number of rural population and its scatterness, creates three specific rural areas in Northern, Southern and Central parts of the province. Recognizing the potentials and limitations of rural development in the province will be very helpful in rural development planning. This article presents the potentials and the limitations of rural areas in Khorasan Province for a better development planning.
  • Sayyed Abolfazl Dr.Masoudiyan Page 33
    A PCA has been applied to covariance matrix of NCEP/NCAR daily hgt data at 12 GMT from 1974 to 2003 for a region bounded between zero to seventy degree east and ten to sixty north. This analysis showed that thirteen PCs explain about 96 percent of variance in standardized hgt data. Applying a cluster analysis using world’s method on PC scores reveals nine separate circulation patterns. Some of these patterns show seasonal signals and frequency of the patterns change annually. It is likely that seasonal and annual changes of climate of Iran could be explained in terms of temporal behavior of these circulation patterns.
  • Sadollah Dr.Velayati, Ali Asgar Kadivar Page 53
    The growth of industries during the Industrialization and after the Industrial Revolution has caused environmental problems all around the world; specifically in industrial countries. In spite of having high technology, industrial countries have not been able to solve the problem of environmental pollution. Even meetings and conferences such as those held in Stockholm and Johannesburg have not been a great help in solving the problem. Iran, though, not been affected by the heavy industrial pollution; has many problems in the area of forests, pastures and soil; and the environmental problems have been very critical in these areas. The extent of forests from 600 million hectares in 1921 has reduced to 1.7 million hectares in 2003. Pastures also have the same situation and reduced from 80 million hectares in 1991 to 40 million hectares in recent years.
  • Bahman Dr. Ramezani Page 73
    For ecotourism planning of an area, we need to have bioclimatic comfort maps. This can help us decrease pollution, change of land use and increase tourism. Langrood wetland is a natural potential gravity with long term bioclimatic comfort. The purpose of this paper is the recognition of bioclimatic comfort potentials in the wetland during the year. Avanz method has been used for this research and this paper is a part of a research project aiming to increase the income of Langrood Municipality. The results of this research show that June and July is warm, March, April, May, August, September and October has comfort and other months are cold. On the whole, ten months have bioclimatic comfort in Langrood wetland.
  • Sayyed Reza Dr.Hoseinzadeh, Mahnaz Jahadi Toroghi Page 89
    Madarsoo is a major tributary of Gorganrood River, draining an area about 2150 km2 South-East of Caspian Sea. Intense floods of Madarsoo River (Dogh) in 2001, 2002 and 2007 can be considered as catastrophic floods. The flood which happened in 2001 is considered as a starting point of a new period of geomorphic crisis in the region. This flood affected the whole drainage basin and its intense morphological change confirms new catastrophic opinions in periodic evolution of relives. After an analytical study of geomorphic floods, this paper considers the geomorphic effects of these catastrophic floods in comparison with ordinary floods (bank full discharge) in a regional scale. Considering the similarity of geomorphic effects of recent floods with the existing evidences provided from palaeofloods, an idea can be presented that a passing period of climatic change has started in the region and it will be accompanied with significant geomorphic problems. Therefore a conscious treatment is needed for adjusting flood control projects and reconstruction of natural environment.
  • Masoud Dr.Taghvaee, Safar Ghaed Rahmati Page 117
    Better understanding and recognizing the amount of cultural development in Iranian provinces and comparing them, causes a particular attention and helps to recognize their weaknesses, strengths, potentialities and deficiencies. The purpose of this paper is to analyze cultural development indicators in Iran. The writers of this article present an applied research and use a comparative method. Using deductive surveying and research methods, the writers of this article have attempted to show the lack of balance in the distribution of cultural services and specifically present suggestions and guidelines for achieving the optimum condition. The findings of this research could be significant in regional planning.
  • Baratali Dr.Khakpour Page 133
    Fair distribution of services and facilities is a step at leveling the regional differences and it will result in uniform population distribution in a region. Numeric Taxonomical Analysis (NTA) can help to evaluate the extent that each region enjoys these services and facilities. This model will first divide the subcategories of the study into homogeneous groups and then will estimate the extent of development within each group. In this paper, the writer of the article studied the villages of Shirvan in 1997, using NTA method and considering 38 indices. The study shows that the villages of Hoome and Ziyarat are respectively the most and the least developed villages of Shirvan. Regarding development, two villages out of eight (Hoome and Giliyan) are more developed. The village of Takmaran is partly developed and others are considered as undeveloped villages. The results of the present research can be used for regional planning and allocation of development budgets.
  • Ahmad Dr.Mazidi, Alireza Zare Shahabadi Page 147
    The presence of rural immigrants in the city of Yazd is not accidental. This kind of immigration has its own reasons. The writers of this article try to find the reasons for the immigration of villagers to the city of Yazd and the conditions of these immigrants. The statistical population of this research is the villagers who have migrated to the city of Yazd during a period of twenty years from 1976 to 1996. The total number of immigrants is 29102 and the total number of families is 6584. Participants are selected randomly and then the questionnaires have been distributed among them. The statistical analysis has been done by SPSS software. The results of the study show that employment has been the main reason for immigration. In addition to employment, having access to educational and sanitary facilities was also important. Other factors such as having a piece of land, a house, relatives etc. were not so important in the immigration of these villagers.
  • Mahdi Asiyae Page 167
    Drought is a climatological hazard and is a part of the climate of a region. This climatological phenomenon has some properties that distinguish it from other natural disasters. Drought is a gradual phenomenon and when the amount of moisture and precipitation become less than normal value in a certain period, its damages are non- structural in this condition and it is said that drought has occurred. Researches show that drought damages are the highest among natural disasters. Therefore the extensive monitoring or creating an early warning system in the drought prone area is inevitable. One of the basic instruments of drought monitoring is the application of its index. In this paper Palmer Drought Severity Index (PDSI) has been assessed as a valid and applicable model. The PDSI uses temperature (T), precipitation (P) and available water holding capacity (AWC) of the soil. Using these data for each period, potential amount of evapotranspiration is calculated based on two layer model for soil moisture computations. Then, other parameters such as potential of recharge and potential of runoff are being calculated. Finally the model output results which are monthly deviation moisture (Z) and drought severity index (X3i) have been determined to use designed software for mashed synoptic station for the statistical period (1971-2003).