فهرست مطالب

نشریه تاریخ اسلام در آینه پژوهش
سال دوم شماره 3 (پیاپی 7، پائیز 1384)

  • تاریخ انتشار: 1384/08/26
  • تعداد عناوین: 7
|
  • تاریخ در قرآن / گفت و گو با استاد یعقوب جعفری
    صفحه 1
    قرآن مجید توجه ویژه ای به تاریخ و سرگذشت امت ها و ملت های گذشته و پیامبران پیشین دارد و آیات مربوط به حوادث تاریخی، بخش قابل توجهی از قرآن مجید را تشکیل می دهد. اما به طور قطع نگرش قرآن به حوادث تاریخی و نیز شیوه ارائه و طرح آن ها با نگرش مورخان و شیوه وقایع نگاری رایج، و نیز هدف قرآن از طرح وقایع تاریخی، تفاوت دارد. در این گفت و گوی علمی با دیدگاه استاد محترم حجت الاسلام و المسلمین آقای یعقوب جعفری، مفسر و پژوهش گر قرآنی، در این باره آشنا می شویم.
  • لشکرکشی ابرهه به مکه به روایت تاریخ و قرآن
    حمید آریان صفحه 2
    حمله اصحاب فیل به مکه، که سوره ای از قرآن هم بدان اختصاص یافته، به لحاظ واقعیت تاریخی و کیفیت وقوع میان پژوهشگران تاریخ عرب قبل از اسلام، مورد بحث و گفتگوست. برخی خاورشناسان و نویسندگان شرقی، آن را بر مفاد کتیبه دوم به جای مانده از ابرهه مربوط به سال 547 میلادی (Ry 506) و اشاره پروکوپیوس مورخ بیزانسی قرن ششم میلادی درباره لشکرکشی ابرهه به ایران و انصراف و بازگشت سریع او، تطبیق کرده اند. غالب محققان، اعم از شرقی و غربی، این حمله را به حدود سال 570 میلادی مربوط دانسته اند که جدای از پیکار مندرج در کتیبه Ry 506است. در این مقاله با اشاره به ضعف ها و مشکلات دیدگاه اول، بر صحت دیدگاه دوم در سایه شواهد و قراین تاریخی تاکید شده، آن گاه در محور دوم مقاله از چگونگی شکست و نابودی اصحاب فیل سخن به میان آمده و دیدگاهی که مسئله هلاکت سپاه ابرهه را ناشی از شیوع بیماری وباء، آبله و حصبه یا عوامل طبیعی دیگر دانسته، نقد و بررسی و کاستی های آن مطرح شده است. هم چنین در پرتو قراین تاریخی و با توجه به برخی ضوابط دانش تفسیر و نیز اهداف نزول سوره، بر معجزه بودن کیفیت وقوع حادثه، تاکید شده است. در پایان مقاله، به تقارن زمانی هلاکت سپاه ابرهه با ولادت پیامبر اسلام پرداخته و از زمینه ساز بودن وقوع معجزه آسای این حادثه برای ظهور رسالتی آسمانی در آینده نزدیک یاد شده است.
    کلیدواژگان: اصحاب فیل، ابرهه، لشکرکشی به مکه، جنگهای ایران و روم، طیر ابابیل، عام الفیل، ارهاصات و بعثت
  • خاتم سلیمان نبی(علیه السلام) افسانه یا واقعیت
    مهدی پیشوایی صفحه 3
    یکی از پیامبران بزرگ الهی که در آیه های فراوانی از او یاد شده، سلیمان بن داود(علیه السلام) است. خداوند، نعمت ها و مواهب گوناگون بزرگی مانند علم و حکمت، آشنایی با زبان حیوانات، تسخیر باد، سپاهی مرکب از جن و انس و ملک، و حکومت گسترده و بی نظیر به او داده بود. در اثر گستردگی قلمروی ملک وحکومت و اقتدار فوق العاده ای که داشته، حکایات و داستان های فراوانی در کتاب های تفسیر و قصص انبیا درباره او نقل شده که تعدادی از آن ها به روشنی رنگ افسانه دارد. یکی از این داستان ها داستان انگشتری اسرارآمیز سلیمان است که گویا تمامی قدرت و حکومت او وابسته به آن بوده است، به طوری که وقتی یکی از شیاطین، آن را از وی ربود، سلیمان تا مدتی از قدرت و حکومت معزول شد و شیطان به جای او بر سریر سلطنت نشست. بسیاری از مفسران، این افسانه را در تفسیر آیه 34 و 35 سوره ص نقل، و در واقع، این دو آیه را با این قصه تفسیر کرده اند.
    در این مقاله، موضوع خاتم سلیمان و داستان ربوده شدن آن بررسی شده و اثبات می شود که این داستان، از اسرائیلیات است و با دو آیه مزبور ارتباطی ندارد
    کلیدواژگان: سلیمان، خاتم، اسرائیلیات، شیطان و تفسیر
  • عبادت های جاهلی از منظر قرآن
    محمدرضا جباری صفحه 4
    جاهلیت از منظر قرآن کریم در ابعاد و محورهای گوناگونی قابل بحث است. یکی از این محورها که در آیات قرآن انعکاس یافته، چگونگی انجام مراسم دینی و عبادت های مردم عصر جاهلی، به ویژه عرب ساکن در جزیره العرب است. از آن جا که بشر به لحاظ نیاز و زمینه فطری نمی تواند فارغ از عبادت باشد، عرب جاهلی نیز مراسم عبادی خاصی داشتند که به صورت فردی یا جمعی انجام می شد. هر چند اصل این عبادات، غالبا در تعالیم ادیان آسمانی پیشین، به ویژه دین حنیف ابراهیمی(علیه السلام) ریشه داشت، اما آنان در چگونگی انجام آن دچار کژی ها و تحریفاتی شده بودند که گاه شکل خنده آور و پوچی را برای یک عبادت پدید آورده بود. در این مقال با بهره گیری از روایات تفسیری کژی های عبادی مردم جاهلی را در حدی که قرآن کریم گزارش کرده بررسی می کنیم.
    کلیدواژگان: جاهلیت، عبادت جاهلی، تاریخ جاهلیت، قرآن و جاهلیت
  • تاریخچه حجاب در اسلام
    اسدالله جمشیدی صفحه 5
    حجاب به معنای پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم از احکام ضروری دین اسلام است. در ادیان الهی دیگر از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز این حکم با تفاوتهایی وجود دارد. در سرزمینی که اسلام در آن ظهور کرد زنان با صورتی گشاده و گریبانی چاک در معابر آمد و شد می کردند. برخی نویسندگان چنین اظهار نظر کرده اند که پوشش اسلامی نتیجه تعامل فرهنگی بین اعراب و ایرانیان و رومیان است و در نتیجه، اسلام نسبت به چگونگی حضور زن در برابر نامحرم قانونی خاص ندارد و آن چه امروز به صورت دستوری شرعی در آمده، مستندی شرعی ندارد. این مقاله به تحقیق درباره صحت و سقم این نظر می پردازد.
    کلیدواژگان: حجاب، تاریخ حجاب و پیشینه حجاب در اسلام
  • بررسی تاریخی تفسیری حادثه افک
    حسین حسینیان مقدم صفحه 6
    بر پایه اخبار موجود، دو تن از همسران رسول خدا(صلی الله علیه وآله) متهم به زنا شدند که روایات هر یک با تفاوت ها و گاه تعارض هایی روبه روست. خلط اخبار مربوطه، و نیز نزاع های فرقه ای، به پیچیده تر شدن این مسئله کمک کرده است. این نوشتار اخبار آن دو حادثه را با نگاهی انتقادی، بررسی کرده و بر اساس روایات شان نزول، شواهدی از آیات 11 26 سوره مبارکه نور و قراین تاریخی، نزول آیات افک را در دفاع از شخص رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و مبارزه با منافقان مدینه در خصوص اتهام زنا به عایشه دانسته است. اما این حادثه بعدها دستاویزی برای بزرگ نمایی عایشه و به نوعی مبارزه با امیر مؤمنان امام علی(علیه السلام) شد و در دامن تعصبات مذهبی رشد کرد.
    کلیدواژگان: افک، همسران پیامبر(صلی الله علیه وآله)، عایشه و ماریه
  • تاریخ وجوب نمازهای یومیه در اسلام
    غلامعلی عزیزی کیا صفحه 7
    در منابع اسلامی گزارش های مختلفی درباره تاریخ تشریع نماز آمده است برخی روایات، تشریع نمازهای یومیه را مصادف با واقعه معراج پیامبر(صلی الله علیه وآله) می دانند و در برخی دیگر، از نمازهای پیامبر(صلی الله علیه وآله) پیش از معراج و حتی پیش از بعثت سخن به میان آمده است. هم چنین از بعضی آیه هایی که در اوایل بعثت پیامبر(صلی الله علیه وآله) نازل شده، نمازگزاردن پیامبر(صلی الله علیه وآله) و حتی فرمان به نماز شب استفاده می شود. پژوهش حاضر با نگاهی قرآنی و تاریخی به مسئله، بر آن است که اگر چه پیامبر(صلی الله علیه وآله) پیش از واقعه معراج نیز نماز واجب یا مستحب می گزارده اند; اما وجوب نمازهای یومیه، هم زمان با معراج بوده است.
    کلیدواژگان: نماز، تاریخ تشریع نماز، نماز یومیه، نماز پیامبر(صلی الله علیه وآله)، معراج ونماز در شب معراج