ماهنامه مهندسی زیرساخت ها
پیاپی 7 (اردیبهشت 1388)

در حالی ایران بالاترین آمار تصادفات و تلفات انسانی را در جاده ها در اختیار دارد که آخرین گزارش سازمان ملل وضعیت اکثر جاده ها و راه های شریانی ایران را قابل قبول ارزیابی کرده است.
هم چنین آخرین گزارش سازمان ملل درخصوص بزرگراه های آسیایی عنوان می کند که اکثر بزرگراه ها و راه های شریانی ایران از وضعیت مطلوب و قابل قبولی نسبت به سایر کشورهای منطقه برخوردار است.
در عین حال بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران معتقدند که جاده های ایران با استاندارد و ایمنی لازم فاصله زیادی دارند و شاهد مدعا را هم آمار بالای سوانح و تلفات جاده ای ذکر می کنند.

برابر با آمارهای ارایه شده از سوی وزارت راه و ترابری، در حال حاضر بیش از یکصد و هشتاد هزار کیلومتر (km 180000) انواع راه های برون شهری با تراکمی در حدود یازده کیلومتر در هر یکصد کیلومتر مربع (2 km 100 /km 11) از خاک ایران وجود دارد که بیش از یکصد هزار کیلومتر (km 100000) آن راه روستایی و بقیه به ترتیب آزاد راه ها، بزرگراه ها و راه های اصلی و فرعی است.
تخمین زده می شود که ارزش روز این راه ها بیش از شصت هزار میلیارد تومان باشد.

پیش بینی این که آسفالت آزادراه های ایران روزی سروسامان می یابد، شاید قدری سخت و دور از ذهن باشد اما مدیرانی که امروز بر صندلی های کلیدی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای تکیه زده اند، چشم انداز روشنی را ترسیم می کنند. ناصر آل محمدی، مدیر پروژه محور تهران- خسروی است. پروژه هایی که او در دست دارد این گونه هستند: بهسازی آزادراه تهران- ساوه به طول 205 کیلومتر با قراردادی معادل 32 میلیارد و 300 میلیون تومان. پروژه بهسازی بویین زهرا – ساوه و ساوه به همدان به طول 190 کیلومتر با قراردادی معادل 21 میلیارد و 300 میلیون تومان. آل محمدی می تواند بهترین گزینه برای گپ و گفتی دو ساعته باشد تا از اوضاع آزادراه های کشور قدری با خبر شویم، این که چرا راه های ما هنوز با استانداردهای جهانی فاصله دارند و چرا راه ها در ایران زود می شکنند.
هر چند محور گفت و گوی ما با آل محمدی بیشتر حول آزاد راه ها و بزرگراه های ایران چرخید، اما با مثال هایی که او بارها بدان اشاره کرد، به بزرگراه های اروپا نیز کشیده شدیم؛ به ویژه آزادراه های آلمان که مهندس باسابقه سازمان راهداری رانندگی، سرعت بیش از 180 کیلومتر در ساعت را در آن تجربه کرده است!

سه شنبه، شانزدهم مهر هفت سال قبل، درست در شرایطی که دولت اصلاحات در بدنه ی خود دست به تغییرات ساختاری و نرم افزاری ریشه ای زده بود و قصد داشت که بعضی از مدیریت ها را از طریق تغییر مسوولان و برخی دیگر را از طریق تعویض سیستم های نرم افزاری متحول کرده و به اصطلاح طرحی نو دراندازد، فرمانده جدید راهنمایی و رانندگی کل کشور در مصاحبه ای با روزنامه ی ایران مطالب تازه ای درباره ی فن آوری های نوین و زیرساختی نظارت و کنترل بر جاده ها و بزرگراه های کشور بیان کرد و برای نخستین بار از علاقه ی ماموران پلیس به تغییر و پیشرفت تجهیزات سخن گفت تا به نوعی بازتاب دهنده ی نظرات بدنه ی دولت نسبت به تغییرات نرم افزاری در اداره ی راه ها و جاده های کشور شد.

در ابرشهرهای دنیا به ویژه شهرهای پرجمعیت، اتفاقات کوچک هم ممکن است منجر به حادثه های بزرگ شود، از همین رهگذر مسوولان باید طرح هایی را به طور سالیانه به اهداف خود اضافه کنند تا بتوانند کمی از معضلات شهروندان را کاهش داده و با بالا بردن سطح مدیریت نرم افزاری و ایجاد تغییرات سخت افزاری راهگشای وضعیت موجود باشند. در این میان ایران به عنوان کشوری که با حجم زیاد خودرو و حادثه خیز بودن حمل و نقل بین شهری دست به گریبان است، تنها یک راه برای گریز از این معضل را دارد و آن هم این که با افزایش نظم، گره ای از چالش های این بخش گشوده شود.

معاون برنامه ریزی ستاد مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت کشور از کاهش 26 درصدی اعتبارات حمل و نقل درون شهری امسال در مقایسه با سال گذشته خبر داد. مهندس جلالی در گفت وگو با خبرنگار ما ضمن اشاره به مطلب بالا گفت: رقم کل بودجه حمل و نقل درون شهری در سال گذشته معادل یک هزار و 900 میلیارد تومان بود که این عدد برای سال جاری به رقم یک هزار و 329 میلیارد ریال کاهش یافته است. در مجموع هم رقم اعتبارات حمل و نقل درون شهری 26 درصد سیر نزولی را طی کرده است. وی ادامه داد: البته باید توجه داشت در مجموع اعتبارات حمل و نقل در سال جاری نسبت به سال گذشته افزایش یافته است، ولی در بعضی بخش ها همانند حمل و نقل درون شهری شاهد کاهش هستیم.

آسفالت بزرگراه های تهران سروسامان می یابد. این را مدیر بخش آسفالت سازمان مهندسی و عمران شهر تهران می گوید.
او در گفت و گو با ماهنامه مهندسی زیرساخت ها این خبر را نیز می دهد که طبق برنامه ریزی های شهرداری تهران، عمر مفید آسفالت در پایتخت به ده سال می رسد.
مدیر بخش آسفالت سازمان مهندسی و عمران هم چنین از به کارگیری مشاوران و پیمانکاران برتر راهسازی در این پروژه خبر می دهد که به زعم وی با تکنولوژی روز دنیا در هر منطقه فعال هستند.
به گفته وی، ماشین آلات به کار رفته در پروژه ها از انواع مدل 2005 به بالا هستند. این در حالی است که تا پیش از این ماشین آلات مدل 2002 به کار گرفته می شدند.

پیشنهاد توسعه ی راه های بین المللی از سوی شورای اقتصادی برای آسیا و شرق دور (ESCAP) و شورای اقتصادی و اجتماعی برای آسیا و اقیانوسیه (ECAFE) در جلسه ی پنجاهم کمیته در سال 1959 در استرالیا عنوان شد. چهل و شش سال بعد از آن، در سال 2005، دولت های منطقه در مورد توسعه ی شبکه ی بزرگراه آسیا توافق کردند و این خود شروعی برای توسعه ی راه های بین المللی شد. در حال حاضر شبکه ی بزرگراه آسیا یکی از مهم ترین سازه ها برای به حقیقت پیوستن رویای تکامل الگو های حمل و نقل در آسیا شده و از زمره ی برنامه های مهم و مقدم در این قاره به شمار می رود. (تعداد 32 کشور در مسیر شبکه ی راه آسیایی قرار دارد. سال 2009پنجاهمین سالگرد شبکه ی بزرگراه آسیاست. شورای اجتماعی - اقتصادی سازمان ملل دگرگونی و مراحل توسعه ی راه ها و فعالیت های انجام شده ی اخیر را در باب جاده های ارتباطی آسیا طی گزارش مفصلی بررسی کرده است که ترجمه ی آن را در پی می خوانید.

طی سالیان متمادی محققان و مهندسان روش های مختلفی را به منظور نگهداری روسازی های آسفالتی به کار برده اند. نوع و کاربرد انواع روش های نگهداری پیشگیرانه و اصلاحی طی سال های متمادی موضوع پژوهش محققان این رشته بوده است. متاسفانه در ایران تاکنون توجه چندانی به این موضوع نشده است.
در این مقاله سعی شده است تا ضمن معرفی انواع روش های نگهداری برای روسازی های آسفالتی، زمان و محل به کارگیری، میزان اقتصادی بودن و عواملی که در انتخاب این گونه روش ها مؤثرند، بررسی شود. تعیین مؤثرترین و مقرون به صرفه ترین روش نگهداری روسازی های مختلف از جمله اهداف مهم در بحث مدیریت تعمیر و نگهداری روسازی های آسفالتی است.

تهران شهری نیست که با پشتوانه ی برنامه ای مدون به اینجا رسیده باشد. این را همه می دانند؛ حتی آنها که به بالاترین مسندهای اداره ی پایتخت تکیه زده اند. اغلب کارشناسان، تهران را شبیه کلکسیونی می دانند که البته این بار مشکلات ریز و درشت، پدیده های این مجموعه هستند؛ مشکلاتی که گاه نگاه سلیقه ای مدیران دیروز را به رخ می کشد و گاه بی برنامه گی امروز شهر را نمایان می کند. هر چند که گفته می شود وضعیت مدیریت پایتخت کشور رو به بهبود گذاشته است؛ اما «حمزه شکیب» رییس کمیسیون عمران شورای شهر تهران، معتقد است هنوز از جایگاهی که باید بر آن ایستاده باشیم، فاصله داریم.
او در گفت وگویی که می خوانید پیرامون چالش های عمرانی و مدیریتی شهر تهران سخن گفته است.

حمل و نقل ریلی با توجه به مزیت های ذاتی اش از جمله: حجم انبوه جابه جایی مسافر، آلودگی کمتر محیط زیست، ایمنی بیشتر نسبت به سایر بخش های حمل و نقل، مصرف کمتر سوخت و انرژی و... همواره در جوامع مختلف به خصوص در کشورهای توسعه یافته از اولویت خاصی برخوردار بوده و به عنوان محور اصلی پیشرفت اقتصادی در این کشورها به شمار می آید. نمونه ی بارز اولویت دهی و توجه به این بخش را می توان در توسعه ی روزافزون خطوط ریلی و دستیابی به تکنولوژی های برتر در صنعت واگن سازی و قطارهای مسافری پرسرعت در کشورهایی مانند فرانسه، ژاپن، آلمان و... مشاهده کرد. در کشورهای مذکور قطارهای مسافری با سرعت های فوق العاده تا 350 کیلومتر در ساعت در حال تردد بوده و حتی آزمون هایی برای رسیدن به سرعت های بالاتر در حال انجام است.

بیست و هشتم اردیبهشت (18 مه) روز جهانی موزه است. این مناسبت ما را برآن داشت که به سراغ چندین موزه ی معروف در دنیای امروز برویم و از معماری آن ها بنویسیم. موزه ها در واقع زیرساخت های فرهنگی ای محسوب می شوند که همواره معماری و هنر را به مخاطبان خود می نمایانند. روز جهانی موزه در جریان دوازدهمین مجمع عمومی کمیته ی بین المللی موزه ها، «ایکوم» که در 28 مه 1977 میلادی در مسکو برپا شد، نامگذاری شد. معبد خدایان هنر، شعر و موسیقی که بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت، نخستین موزه ای است که در تاریخ موزه ها از آن نام برده می شود. نخستین موزه در قاره ی آسیا موزه ی «هرمیتاژ» در لنینگراد روسیه است. نخستین موزه ی ایران هم در سال 1295 ه.ش به نام «موزه ی ملی ایران» پایه گذاری شد. سال 1746 میلادی را در تاریخ تحول و تکامل موزه ها باید نقطه عطفی به شمار آورد. در آن سال، نویسنده فرانسوی، «لاخون دوسن ین» عقاید و اندیشه های نوینی را درباره ی موزه مطرح کرد که موجب تحرک و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد. چهار سال پس از آن به سال 1750 میلادی اولین موزه ی واقعی جهان در قصر لوکزامبورگ برپا شد.

موزه مکانی است که به فرد القاء می کند که به چه چیز و چگونه بیاندیشد. موزه ها مکان هایی هستند که تاریخ را شکل می دهند. مجموعه هایی که تاریخ را جمع آوری نموده و به نمایش در می آورند. بنابراین موزه ها می توانند در سیر تحول فکری جامعه تاثیرگذار بوده و به عنوان یکی از ابزار های اقتدار مورد سوء استفاده واقع شوند. بنابراین شناخت موزه ها و نقد معماری و روند کار آنها از مسایل مهمی است که امروزه باید مورد توجه قرار گیرد. در این نوشته سعی شده است تا تحولات معماری موزه ها در طول دوره های تاریخی مورد بررسی قرار گیرد.

درهای موزه ی ملی بغداد شش سال پس از غارت بزرگ، در ماه فوریه دوباره به روی بازدیدکنندگان باز شد. این موزه، در واقع یادگار کاوش های گرترود بل، عکاس و نویسنده ی بریتانیایی بود که در سال 1926 افتتاح شد. در این موزه آثار پنج هزار سال تاریخ و تمدن بین النهرین نهفته بود. چندی پس از حمله ی آمریکا و متحدانش به عراق و فروپاشی دولت صدام، غارتگران فرصت را مغتنم شمردند و تا جایی که خواستند و توانستند به موزه ی بغداد دستبرد زدند. هنگامی که تصاویر غارت این موزه در رسانه های غرب و شرق و در فضای مجازی وب منتشر شد دوست داران میراث فرهنگی بشر را آشفته کرد. در این موزه صدها قطعه از آثار تاریخی مربوط به ایران نیز که در دوران عثمانیه به عراق برده شده، یافت می شد که پس از غارت هر کدام از نقطه ای از جهان سر درآورد. گزارش دانشگاه میشیگان نشان می دهد که پنتاگون در حفاظت از این موزه سهل انگاری کرده و راه ورود غارتگران به آن را باز کرده است.

آن که ایران یکی از کهن ترین سرزمین های دنیا به شمار می رود و آثار تاریخی و باستانی زیادی از کاوش های باستان شناسی در آن یافت شده که زینت بخش موزه های بین المللی است، اما متاسفانه وضعیت موزه و موزه داری در ایران اسفناک به نظر می رسد.
در بیشتر نقاط جهان، موزه ها با به نمایش گذاشتن پیشینه ی تاریخی، فرهنگی، هنری و اجتماعی حس کنجکاوی گردشگران را ارضا کرده و ستایش آنان را بر می انگیزد.

هنگامی که دیپلمات های غربی در پی اخذ امتیازاتی از ایران باشند، معمولا از الفاظ و واژه های موکد و سختگیرانه و ضمانت های اجرایی تهدیدکننده استفاده می کنند. اما نیل مک گرگور، مدیر خوش سیمای موزه ی انگلستان از روش ظریف تر و بهتری استفاده می کند: بقایای فرهنگی و مصنوعات نفیس. مک گرگور در ماه ژانویه ی سال گذشته ی میلادی سفری به تهران کرد تا طرح به امانت گرفتن گنجینه هایی از هشت موزه ی برتر ایران را قطعی کند. در مقابل وی قول داد تا منشور کوروش کبیر را به امانت به ایران بدهد، لوحی استوانه ای شکلی متعلق به 2500 سال قبل که احکام کوروش کبیر، پادشاه ایران بر روی آن حکاکی شده است.

جلسه ای که قرار بود «طرح پیاده راه سازی حرم حضرت عبدالعظیم (ع)» را بررسی کند به سمتی رفت که در نهایت حتی طراحان هم به این نتیجه رسیدند که لازم است تجدیدنظرهای اساسی را در طرح وارد کنند. مهندسان و شهرسازان حاضر در این نشست بر این باور بودند که برای پیاده راه سازی نیازی نیست که ساختار و بافت سنتی را از بین برد تا مسیری برای عبور ساخت.

ظاهرا وضعیت بیش از 30 هکتار بافت فرسوده در پایتخت آن قدر به مرحله ی حاد رسیده که حتی تعریف و تدوین یک برنامه ی 10 ساله هم نتوانسته راه به جایی ببرد.
رییس سازمان نوسازی شهر تهران در گفت وگو با «مهندسی زیرساخت ها» به برنامه ای 10 ساله اشاره می کند که قرار است تا سال 93، وضعیت 30 هکتار بافت فرسوده تهران را به جایی برساند ولی با وجود نزدیک شدن به اواسط برنامه، تنها 15 هکتار از این بافت ها به نتیجه رسیده اند. فریدون درویش زاده در ادامه به تعریف بافت های فرسوده و چشم انداز آینده آن می پردازد

سرجان سامرسون از جمله پیشگامان تاریخ نگاری معماری در سده ی بیستم است. کتاب «معماری به زبان کلاسیک» در شش فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، عناصر بنیادین کلاسیک گری تعریف شده، در فصل دوم دستور زبان عصر باستان و در فصل سوم، زبان شناسی سده ی شانزدهم.
در فصل چهارم نیز بلاغت زبان معماری باروک تبیین شده است. در فصل های پنجم و ششم نیز خرد باستان شناسی و نفوذ معماری کلاسیک در شئون مدرن واکاوی شده است. این کتاب افزون بر پیشگفتار مترجم، واژه نامه و منابع کهن معماری کلاسیک را نیز به مخاطب عرضه می کند.
بخشی از فصل ششم کتاب در پی از نظرتان می گذرد:

هو جین تائو، رییس جمهور چین چندی پیش گفته بود: «کمی نگرانیم، البته این نگرانی از داخل کشورمان نیست؛ نگرانی ما آمریکا است». او ضمن بیان این مطلب افزوده بود: «ما مبلغ زیادی وام به آمریکا داده ایم، بنابراین کاملا منطقی است که احساس خطر و نگرانی کنیم.»رییس جمهور چین تاکید کرده بود: «ما به آمریکا گوشزد کرده ایم که به عهد خود وفا کند و برای پرداخت بدهی به چین دست به کار شود».

هندسی زیرساخت ها: اتحادیه ی جهانی ارتباطات راه دور (ITU) در گزارشی وضعیت این صنعت در سال 2009 را بررسی و تحلیل کرده است. دبیر کل این اتحادیه در مقدمه ی گزارش به بحران مالی جهانی و اثرات آن بر صنعت IT اشاره کرده است. او نوشته است:«ما در زمان آشفته ای به سر می بریم. بحران و فشارهای بازارهای مالی که در سال 2007 به وجود آمد و در نتیجه بحران مالی که از اواسط سپتامبر 2008 به جهان سرایت کرده است، باعث به هم خوردن و عقب افتادن تمام برنامه ها و پیش بینی های قبلی مربوط به صنعت فن آوری اطلاعات و ارتباطات در سال جاری شده است.
وقوع پیشامد های غیرمنتظره در بخش بانکداری، بنگاه های مالی و بازارهای اعتباری هم چون ورشکستگی چندین بنگاه مالی در جهان و در نتیجه پیامدها و اثرات قابل پیش بینی ناشی از ان وضعیت اقتصاد جهان را همانند کشتی بدون لنگر کرده است.

نقطه ی کور امواج مخابراتی در میان مکالمه ی تلفنی مهم، اتفاق مطلوبی نیست. اما هستند کسانی که برای ادامه ی زندگی خود به دنبال این حفره ها می گردند. ریزموج ها چیستند و چه خطراتی برای سلامت انسان ایجاد می کنند؟
یکی از شهروندان آلمانی 6 سال است که خانه ی خود را درسراسر این کشور به دوش می کشد تا مکانی امن برای زندگی بیابد، البته او نه ازچنگ پلیس می گریزدنه قاتلان، نه بیماری تنفسی دارد و نه حساسیت به وضعیت آب و هوایی.

کنگره ی جهانی تلفن همراه (GSMA) از 16 تا 19 فوریه 2009 در بارسلونا برگزار شد. بیش از 47 هزار نفر از 189 کشور در کنگره ی امسال شرکت کردند که یک رخداد بی سابقه در زمینه ی صنایع ارتباطی تلفن همراه محسوب می شود.دراین کنفرانس و نمایشگاه چهار روزه ی آن تعداد زیادی از مدیران شرکت های عمده گرد هم آمدند. این شرکت ها شامل بزرگ ترین و بانفوذترین شرکت های جهانی عامل تلفن همراه شرکت های نرم افزار، شرکت های تامین کننده تجهیزات، شرکت های اینترنتی شرکت های کاربر و سازمان های متخصص در امور تفریحات و سرگرمی ها و بالاخره نمایندگان دولت های مختلف بودند. 50 درصد شرکت کنندگان در کنگره ی امسال از نظر موقعیت تخصصی در رده «C» قرار داشتند.

هر سال واژه های جدیدی در عرصه ی کیفیت و بهره وری متولد می شوند، واژه هایی که برخی اشاره به بنیان های این علم داشته و برخی صرفا پرطمطراق و دهان پرکن، جنبه ی تبلیغاتی برای شرکت های مشاوره مدیریت دارند. در این بین اغلب مدیران ایرانی، غافل از تقدم-تاخر و چیستی این سیستم های مدیریتی، یکی را برای دستیابی به سیستم های برتر کیفیت و بهره وری بر می گزینند تا شاید وصال مقصود حاصل شود! در این مقاله سعی خواهیم کرد که اولین و مهم ترین گام در این مسیر را از نظر اساتید مدیریت مطرح کنیم.

هفتاد و نهمین نمایشگاه خودروی ژنو با رویکرد خودروهای کم مصرف و هیبریدی از 5 مارس 2009 به مدت ده روز در دامنه های آلپ برگزار شد.
در این نمایشگاه که بیش از 130 مدل خودروی جدید به نمایش درآمد، برترین شرکت های خودروسازی اروپا، آمریکا و آسیا حضور داشتند. شرکت خودروسازی پژو نیز با کوله باری پر پای به نمایشگاه ژنو گذاشت. این خودروساز در حالی مدل های جدید خود را در نمایشگاه امسال عرضه کرد که پایبندی به سلامت محیط زیست را شعار اصلی قرار داده است.

به نظر می رسد این انقلاب در حال شکل گیری است و هندی ها نیز پرچمدار آن هستند. شرکت «تاتا موتور» به تازگی خودرویی روانه بازار کرده که ارزان ترین خودروی جهان لقب گرفته است.
به این ترتیب، وعده های دور از ذهن «راتان ناوال تاتا»، رییس 72 ساله تاتاموتور، رنگ واقعیت به خود گرفت؛ او قول داده بود که ارزان ترین خودروی جهان را تولید و به بازار عرضه کند. این خودروی کوچک و تازه وارد به قیمتی کمتر از 2 هزار دلار آمریکا (معادل 100هزار روپیه – 1700 یورو) به فروش می رسد، دقیق تر 1970 دلار!

روز پنجشنبه 9 آوریل 2009، (20 فروردین) برای طرفداران کنکورد روزی به یاد ماندنی بود روزی که زیر آشیانه های کنکورد جشن چهلمین سالگرد اولین پرواز بر پا شد، در حالی که موتورهای این جت فرای صوت از غروب 24 اکتبر 2003 تاکنون خاموشی را تجربه می کند.
کنکورد در واقع از دل بلند پروازی طراحان فرانسوی و بریتانیایی سر برآورد که در اواخر دهه 1950 به فکر مسافرت مافوق صوت افتادند. هرچند هزینه های کلانی نیز برای دولت های این دو کشور داشت، اما سرانجام در دوم مارس 1969 کنکورد در شهر «تولوز» به پرواز درآمد و 27 دقیقه بر فراز آسمان فرانسه چرخید.