فهرست مطالب

فصلنامه اندیشه دینی
پیاپی 19 (تابستان 1385)

  • تاریخ انتشار: 1385/05/11
  • تعداد عناوین: 7
|
  • مقالات فارسی
  • علی پایا صفحه 1
    در مقاله حاضر، پس از ارائه توصیف کوتاهی در باب مفاهیم اصلی مورد اشاره در بحث از مدرنیته و دین، در این خصوص استدلال می شود که آینده دین در جهان مدرن بستگی تام به نحوه تطوراتی خواهد داشت که برای دین و مدرنیته رخ خواهد داد. از آن جا که امکان پدیدار شدن مدل های متنوعی از مدرنیته و ظهور تفسیرها و قرائت های گونه گونی از دین وجود دارد، و با توجه به آن که کنشگرانی که در عرصه تعاملات اجتماعی نقش ایفا می کنند، می توانند تا اندازه ای در شکل دادن به آینده های محتمل الوقوع سهم داشته باشند، جایگاه دین در جهان آینده، تابع چند متغیره ای خواهد بود که یکی از متغیرهای اصلی آن عبارت است از نوع واکنشی که کارگزاران و نمایندگان این نهاد برای پاسخگویی به نیازهای فردی و جمعی شهروندان ارائه می کنند. نتیجه گیری نهایی مقاله ناظر به این نکته است که به اعتبار آن که مدرنیته مبتنی بر خرد نقاد و مدافع ارزش های عام انسانی، در قیاس با مدل های دیگر مدرنیته که در آن ها این دو جنبه کمتر مورد توجهند، از احتمال استمرار بیشتری برخوردار است، آن نوع قرائت از دین که با الزامات مدل برتر مدرنیته هماهنگی بیشتری داشته باشد، از شانس بالاتری برای قبول و پذیرش و رواج در جهان آینده برخوردار خواهد بود.
    کلیدواژگان: دین، مدرنیزاسیون، مدرنیته
  • مهدویت و ضرورت وجود امام از دیدگاه صدرالمتالهین
    اصغر پوربهرامی صفحه 5
    در مقاله حاضر نخست گزارشی جامع از دیدگاه ملاصدرا پیرامون مهدویت ارائه می شود، سپس موضع وی در این باب با مواضع برخی از متکلمان و فیلسوفان سلف او مورد مقایسه قرار خواهد گرفت. برای نیل به این دو مقصود پیش از هر چیز، از آن جا که وی میان نبوت و امامت، تفاوت اساسی قایل نیست، نظریه او پیرامون نبوت، خصایص نبی و کیفیت دریافت وحی و الهام و به مقتضای بحث، مطالبی در باب ولایت و ختم نبوت ذکر می شود. پس از تمهید این مقدمات، نظریه او در باب امامت، فواید وجودی امام و نیز به جهت ارتباط وثیق میان قول به ضرورت وجود یک امام در هر زمان و قول به مهدویت، استدلال های ده گانه او بر اثبات وجوب وجود امام، به تفصیل مورد بحث قرار می گیرد و با بیان عقیده او پیرامون امام دوازدهم و غیبت آن امام، گزارش آرای وی در باب مهدویت به انجام خواهد رسید. در پایان هم به عنوان نتیجه بحث با بررسی استدلال های او بر اثبات وجوب وجود امام و مقایسه آن ها با استدلال های دیگر متفکران سلف او، جایگاه وی در تاریخ این مساله روشن خواهد شد.
    کلیدواژگان: مهدویت، نبوت، امامت، ولایت، وحی، غیبت، ملاصدرا، شیخ مفید، سید مرتضی، خواجه نصیرالدین طوسی، فارابی، ابن سینا، شیخ اشراق، میرداماد
  • مقاله انگلیسی
  • ابراهیم کالین صفحه 7
    در این مقاله ابتدا مفهوم عرفی و شایع زمان مورد بحث قرار می گیرد. سپس مفهومی از زمان که زبانی نیست از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا مورد بحث قرار می گیرد. آن گاه لوازم و پیامدهای دیدگاه اخیر برمبنای ازلیت مورد بررسی قرار می گیرد. به خصوص ارتباط بین حادث و قدیم از دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا مورد ارزیابی قرار می گیرد. هم چنین این موضوع بررسی می شود که از دیدگاه آن دو آیا زمان مفهومی حقیقی و یا موهوم است.
  • مقالات فارسی
  • رضا اکبری صفحه 25
    مساله بداهت وجود در بستری مخالف با اصالت وجود یا بی توجه به اصالت وجود مطرح شده است. ابن سینا از بداهت موجود سخن گفته است در حالی که در آثار فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی و فیلسوفان و متکلمان بعد از آن دو از بداهت وجود سخن به میان آمده است. برخی از فیلسوفان تذکر داده اند که کلمه وجود در آثار افرادی هم چون خواجه نصیرالدین طوسی به معنای موجودیت است. با پذیرش اصالت وجود و توجه به این که حقیقت وجود در ذهن نمی آید، آن چه از وجود فهم می شود صرفا لوازم وجود است و حقیقت وجود فقط با علم حضوری ادراک می شود. علم حضوری به تصور و تصدیق تقسیم نمی شود. بنابراین بداهت مفهوم وجود از منظر اصالت وجود به معنای بداهت فهم لوازم وجود یا بداهت تحقق معنون این عنوان -عنوان وجود- که همان حقیقت وجود است خواهد بود.
    کلیدواژگان: تصور بدیهی، مفهوم وجود، اصالت ماهیت، اصالت وجود
  • علی نقی فقیهی، محمدخدایاری فرد، باقر غباری بناب، محسن شکوهی یکتا صفحه 41
    هدف از تحقیق حاضر، بررسی مولفه های دینداری با رویکرد درون دینی به آیات قرآن و احادیث معصومین«علیهم السلام» و تبیین عناصر اصلی دینداری با دید روان شناختی است.
    روش پژوهش، روش توصیفی- تحلیلی است و ضمن مطالعه مفهوم اصلی دین به معنای دیانت و دینداری، سه دسته از متون قرآنی و حدیثی مورد مطالعه قرار می گیرند. این سه دسته عبارتند از: الف) واژگان کلیدی مولفه های دینداری، ب) اوصاف و نشانگان افراد دیندار، ج) دیدگاه ها و رفتارهای منافی با دینداری. در بررسی این سه دسته از متون، مشخص گردید که محورهای اساسی دینداری در سه محور زیر مورد تاکید است:1 علم و معرفت یقینی و باور قلبی به متعلقات ایمان؛ 2 حب خدا، رسول (ص) و اهل البیت(ع)، ارتباط های عاطفی، پذیرش ولایت و امور وابسته به آن؛ 3 عمل صالح، اطاعت، عبادت و پرهیز از گناه و آلودگی های اخلاقی و معنوی.
    از این رو مولفه های به دست آمده از این متون، در سه بعد: شناخت ها و باورها، عواطف و عملکردها طبقه بندی شده اند. سپس مولفه های کشف شده از هر دسته از متون در جداول مختلف نشان داده شده اند. در پایان به بحث و نتیجه گیری در مورد این مولفه ها و ذکر محدودیت های پژوهش پرداخته شده است.
    کلیدواژگان: مولفه های دینداری، درون دینی، قرآن و احادیث، روان شناختی، سنت
  • ابوالفضل حری صفحه 71
    مقاله حاضر سوره عادیات را از نظر تصویر و تصویر پردازی عموما و روابط ساختاری میان آیات و انسجام متن سوره را خصوصا مورد امعان نظر قرار می دهد. در این راستا، ابتدا به شان نزول سوره اشاره می شود و آن گاه سامان صوری و محتوایی سوره مورد بررسی قرار می گیرد. سوره عادیات یازده آیه دارد. آیات این سوره را می توان در سه بخش جای داد: پنج آیه اول که بیشتر جنبه تصویری دارند و در حکم پنج تابلو عمل می کنند؛ سه آیه بخش دوم که به بیان حقایق درباره انسان می پردازد و سه آیه آخر که روز محشر را به تصویر می کشند. در ابتدا به نظر می آید که سه بخش سوره مجزا از هم اند اما با اندکی تامل در می یابیم که میان این سه بخش هم به لحاظ مضمون و هم شکل رابطه ساختاری منسجم و انداموار وجود دارد.
    کلیدواژگان: تصویر، ساختار، خوشه سوگندها، صور خیال، سوره عادیات
  • علی اصغر زکوی صفحه 115
    با توجه به نقش مهم قواعد فلسفی در نظام های ما بعدالطبیعی، توجه صدرالمتالهین شیرازی به قاعده بسیط الحقیقه و لایبنیتز به مفهوم بساطت، سوال تحقیق این است که: چه شباهت ها یا تفاوت هایی میان مفهوم بسیط الحقیقه صدرایی و مناد لایبنیتز وجود دارد و این دو فیلسوف با پی گیری این دو مفهوم و لوازم آن، به چه نتایجی دست یافتند؟
    با یک بررسی همه جانبه و تطبیقی در آثار این دو فیلسوف، معلوم می شود که به لحاظ تلازم میان مفهوم بساطت و مفاهیمی هم چون وحدت، کلیت و جامعیت، هر دوی آن ها معتقدند خداوند به عنوان بسیط الحقیقه یا مناد نخستین و فعلیت محض کل اشیا است، کمالات همه موجودات را داراست و از نقایص آن ها مبراست. او جام جهان نماست همان طور که، جهان آینه خدا نماست.
    کلیدواژگان: بسیط الحقیقه، لایبنیتز، مناد، بازنمایی، ادراک، ملاصدرا
|
  • Dr. Ali Paya Page 1
    In the present paper, following a brief explication of the main notions discussed in ‘modernity & religion debate,’ I shall argue that the future of religion in the modern world will entirely depend on the changes which ‘religion’ and ‘modernity’ will experience. Since emergence of new models for explaining the phenomenon of modernity and the construction of novel interpretations and different readings of ‘religion’ is conceivable, and since social actors could play some role in shaping probable scenarios for future, the position of ‘religion’ in the future world will depend on a variety of factors and variables. One of the principal factors in this respect appears to be the way the representatives of the institution of ‘religion’ would respond to the needs of the individuals and the citizens.The upshot of the paper is that since amongst various interpretations of ‘modernity’ the one which upholds the role of ‘critical reason’ and respects ‘universal human values’ stands a better chance of survival, those readings of ‘religion’ which are better compatible with this approach to modernity will enjoy a higher degree of popular support and acceptance.
  • Dr. Reza Akbari Page 25
    The problem of self- evidency of existence have been propounded in a content contrary, or at least unconcerned, to the theory of the reality of existence. But some scholars such as Râzî or Tusî have claimed self-evidency of existent. Existent here has been interpreted as existentiality. If we accept the reality of existence and notice that this reality could not be found in the mind, we can conclude that we can only understand the implications of the existent not its reality. Its reality can be understood only in the Knowledge by presence. Knowledge by presence is not divided to concepts and propositions. So the meaning of self- evidency of existence is the self- evidency of existence's implications.
  • Dr.Alinaghi Faghihi, Dr. Mohammad Khodayari Fard, Dr. Bagher Ghobari, Dr. Mohsen Shekohi Yekta Page 41
    In Islamic societies research about religion and religiosity is of a prime importance. In this project investigators have explored factors of religiosity with reviwing verses in Quran, prophet's (S. A) tradition, studying Islamic culture, and behaviors of people in Islamic societies. These factors have been used in developing a religious scale that can be used in psychological, and sociological, as well as mental health studies. The aim of this study was to explore components of religious attitudes that can be used in scale development. This study has the advantage of looking at the religion from the perspective of religion. The method of the study was descriptive-analytic, and the procedure included studying three categories of Quranic verses and traditions: a)key words dealing with religiosity b)description of religious individuals, and c)behaviours and perspectives that are not included in religiousness. In exploration of indices of religiosity we found that three axises in religiousness are very important: 1) Knowing and believing in what is necessary to faith. 2) Having affection, toward God, his prophets, offsprings of prophet Muhammad (S.A), acceptance of velayat (offering unconditional love to the prophet and his offsprings). 3) Moral behaviour, obidence of God, rituals, and avoidance of sin, and moral impurities. Therefore, extracted components are categorized in three dimensions: cognitions, belief system, affections and feelings, as well as behaviours. In the article, we have devoted spaces discussing these components and limitation of the project.
  • Abolfazl Horri Page 71
    The present article examines 100th chapter of the Quran (the Adiyat Sura) in terms of its images and imagery in general, the syntactic relationships among its verses and the coherence of the text in particular. In this regard, we will firstly point out to the occasion of revelation of the sura and then we will scrutinize the formal and content organization of the sura. This sura consists of 11 verses which can be divided into three groups: the first five verses functioning as five images; the second group with three verses engaging in telling some truth about humankind; and finally the last three verses depicting the Day of Judgment. At first, it seems that there is no logical relation among these three groups, but after a short reflection, we will find out there is rather a cohesive and organic relationship among them both in terms of the content and the form of the sure.
  • Dr. Ali Asghar Zakavi Page 115
    This paper attempts to find the similarities and differences between Sadra's notion of "the simple in truth" and Leibniz's Monadology. It shows that these two philosophers analysing concepts such as combination, unity, infinity, generality and universality conclude the same principles. One of these principles is that: "God who is the true simple is all things and is none of them at the same time". God is the representative of the world and the world is the representative of God.