فصلنامه محیط شناسی
سال سی و پنجم شماره 1 (پیاپی 49، بهار 1388)

در این مقاله روش های مرتبه بالای MPDATA و روش تفاضل محدود فشرده (CFDM) به معادله فرارفت یک و دوبعدی برای کاربرد در مدل سازی انتشار آلودگی هوا، استفاده می کنند. روش های MPDATA، پخش ایجادشده توسط روش پادبادسو را با اضافه کردن جمله ضد پخش خنثی می کنند که به این طریق دقت روش بالا می رود، در صورتی که در روش های فشرده خود روش ذاتا به دلیل لحاظ کردن رابطه ضمنی بین مشتق تابع و خود تابع از دقت بالایی برخوردار است. در این تحقیق شبیه سازی معادله فرارفت در حالت یک بعدی در شبکه های 11، 21، 41، 81، 161، 321 و 641 نقطه ای و در حالت دوبعدی در شبکه های 11*11، 21*21، 41*41، 81*81، 161*161 و 321*321 برای روش MPDATA و در شبکه های 11*11، 21*21، 41*41 و 81*81 برای روش فشرده انجام شده است. با انجام این شبیه سازی دو نکته اساسی مورد مطالعه قرار گرفته است. اول این که دقت این دو روش در شبیه سازی معادله فرارفت ارزیابی شده است. به طوری که در حالت یک بعدی دقت شبکه 641 نقطه ای روش MPDATA با دقت شبکه161 نقطه ای روش فشرده برای هر دو خطای مطلق نسبی و خطای RMS نسبی تقریبا برابر است. در حالت دو بعدی خطای شبکه 321*321 روش MPDATA معادل خطای شبکه 41*41 روش فشرده است. این موضوع دقت بیشتر روش فشرده را نشان می دهد. نکته دوم در این شبیه سازی، زمان محاسبات است. زمان محاسبات روش فشرده بمراتب بیشتر از روش MPDATA به دست آمده است، به طوری که در حالت یک بعدی این زمان به طور میانگین (در شبکه های مختلف) برای روش فشرده 333 برابر روش MPDATA است و در حالت دوبعدی این عدد به مقدار 306 برابر می رسد.

با توجه به افزایش دمای کره زمین طی سالهای اخیر و عزم جامعه جهانی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای به جو، در این تحقیق نیروی برخی از اراضی کشاورزی از نظر میزان تصاعد، یا جذب گازهای گلخانه ای CO2 و CH4 بررسی شد. برنج و گندم به عنوان دو غله راهبردی کشور برای این منظور انتخاب شدند و میزان هدررفت کربن به فرم گازهای گلخانه ای از خاک های زیر کشت این دو محصول، در منطقه آب تیمور در جنوب اهواز با روش اتاقک بسته و با استفاده از گاز کروماتوگرافی اندازه گیری شد. نتایج، نشان دهنده تصاعد CH4 در شرایط غیرهوازی کشت برنج است و مزرعه برنج تولید کننده CH4با متوسط تصاعد 22/2 میلیگرم کربن بر متر مربع در روز به صورت متان است. تصاعد متان در پایان دوره رشد برنج در مهرماه به حداکثر مقدار خود می رسد که به دلیل تداوم شرایط غرقاب در خاک و افزایش فعالیت باکتری های بی هوازی تولید کننده متان است. درحالی که مزرعه گندم جذب کننده CH4 جوی با متوسط 11/0 میلیگرم بر متر مربع در روز است، که علت آن وجود شرایط هوازی در خاک و فعالیت باکتری های اکسیدکننده متان و درنتیجه مصرف متان جوی است. تصاعد CO2 در هر دو مزرعه در نیمه دوم سال افزایش یافت و رابطه مستقیمی با حضور گیاه در مزرعه، تجزیه بقایای آلی و دمای محیط دارد.

نیکل از فلزات سنگینی است که به صورت گسترده ای در آلیاژها، پیگمان ها، صنایع آبکاری و صنایع تولید باتری استفاده می شود. روش های معمولی برای حذف فلزات سنگین از چنین پساب هایی؛ رسوب دهی شیمیایی به صورت هیدروکسید، یا سولفید و تعویض یونی است که این روش ها علاوه بر هزینه بالا که باعث خودداری صاحبان صنایع از کاربرد چنین روش هایی می شود، مشکل تولید لجن حاصل از رسوبات شیمیایی را نیز به دنبال دارند. استفاده از جاذب های بیولوژیک در حذف آلاینده های خطرناکی مانند فلزات سنگین به علت کاهش معضل لجن،صرفه اقتصادی، کارایی بالا و سازگاری با محیط زیست بسیار مورد توجه واقع شده است. در این تحقیق جذب فلز نیکل توسط بایوسالید حاصل از تصفیه فاضلاب شهری در رآکتور ناپیوسته مورد مطالعه قرار گرفت. پیش تصفیه بایوسالید شامل خشک سازی، خردسازی و دانه بندی بین مش 50 تا 120 بوده است. سینتیک جذب نیکل از مدل درجه دوم کاذب پیروی کرده و زمان تعادل جذب آن را می توان معادل دو ساعت در نظر گرفت. میزان اختلاط بهینه در سیستم جذب 150الی 250 دور بر دقیقه به دست آمد. افزایش pH موجب افزایش جذب شده و افزایش جذب چشمگیری در بازه سه الی چهار مشاهده شد؛ همچنین پایین آوردن pH موجب کاهش جذب شده و می توان pH واجذبی را زیر دو عنوان کرد. حذف فلز صورت نگرفته که می توان به عنوان نتایج مدل سازی جذب، پیروی مطلوب جذب نیکل از مدل لانگمویر را نشان داده و حداکثر ظرفیت جذب نیکل (qmax)توسط بایوسالید 195/0 میلی مول بر گرم بایوسالید خشک(442/11 میلی گرم بر گرم) برآورد شده و ثابت لانگمویر(Kd)، 238/0 میلی مول برلیتر (96/13 میلی گرم بر لیتر) به دست آمد.

پیش بینی کمیت تولید، نقشی اساسی در بهینه سازی و برنامه ریزی سیستم مدیریت مواد زاید جامد شهری دارد. اما به دلیل طبیعت ناهمگون و تاثیر عوامل متنوع و خارج از کنترل بر تولید، همواره با مشکلات زیادی همراه بوده است. شبکه عصبی مصنوعی اخیرا در بسیاری از کاربردهای مهندسی نظیر مهندسی محیط زیست به عنوان ابزاری قدرتمند در مدلسازی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق با توجه به دینامیک و پیچیده بودن سیستم مدیریت مواد زاید جامد، از مدل ترکیبی شبکه عصبی مصنوعی با تابع آموزش لونبرگ-مارکویت و تبدیل موجک (مدل عصبی-موجکی) برای پیش بینی کمیت تولید هفتگی در شهر تهران استفاده شده است. برای این منظور از مجموعه زمانی تولید این شهر در فاصله زمانی سالهای 1380 تا سه ماهه نخست 1385 که به صورت هفتگی مرتب شده بودند، استفاده شد. بعد از آموزش و تست مدلهای شبکه عصبی و شبکه عصبی-موجکی نتایج این مدلها با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این تحقیق نشان می دهد که استفاده از تبدیل موجک در پیش پردازش متغیرهای ورودی، تاثیر مثبتی در پیش بینی میزان تولید هفتگی در این شهر ایجاد کرده، به طوری که موجب افزایش چشمگیری در دقت محاسبات مدل شده است. این بهبود در مورد ضریب همبستگی مدل ها (R2) در مرحله صحت سنجی، از 5/0 در مدل شبکه عصبی به 9/0 در مدل شبکه عصبی-موجکی است. همچنین معیار قدرمطلق میانگین خطای نسبی نیز در مدل شبکه عصبی از 99/5 درصد به 92/1 درصد در مدل شبکه عصبی-موجکی کاهش پیدا کرده است.

روش های بسیاری برای حذف لکه های نفتی از آب استفاده شده اند. اصلاح شیمیایی با استفاده از عوامل پراکنده ساز عمده ترین روش پاک سازی مورد استفاده است، چون باعث معلق سازی ذرات نفتی گشته و تاثیری مثبت بر تجزیه زیستی نفت خام می گذارد. بسیاری از انواع پراکنده سازها دارای مشکل سمی بودن، یا عدم تجزیه پذیری زیستی اند. در این پروژه، به مقایسه اثر بخشی و میزان تجزیه پذیری دو پراکنده ساز پارس1 و پارس 2(ساخته شده به وسیله پژوهشگاه شرکت نفت فلات قاره ایران)با پراکنده ساز گملنOD 4000) (Gamlenپرداخته ایم، تا بتوانیم مؤثرترین و تجزیه پذیرترین پراکنده ساز را برای جزیره سیری انتخاب کنیم. در دریای جزیره سیری از 8 ایستگاه با طول و عرض جغرافیایی مختلف نمونه برداری به عمل آمد و به کمک روش های معمول میکروبیولوژی و تحت شرایط استریل، میکروارگانیسم ها جداسازی و خالص سازی شد. سپس با استفاده از روش تعبیه چاهک توانایی رشد باکتری ها و قارچ های جدا شده، در حضور سه پراکنده ساز گملن، پارس1، پارس2 و ترکیب این سه پراکنده ساز با نفت تعیین شد. سپس به منظور تعیین مقدار رشد میکروارگانیسم و میزان استفاده آنها از نفت و پراکنده سازهای مذکور به عنوان یگانه منبع کربن، میزان جذب آنها در حضور مواد مذکور به وسیله دستگاه اسپکتروفتومتر در طول مدت 28 روز سنجیده شد. در آخر، به منظور تعیین عملکرد جمعیت کل میکروارگانیسم های 8 ایستگاه نمونه برداری شده، نسبت به پراکنده ساز های مذکور و ترکیب آنها با نفت،BOD وCOD، کل جمعیت میکروارگانیسم های رشدیافته هر 8 ایستگاه نمونه برداری شده اندازه گیری شد. نتایج آزمون نشان داد که بیشترین رشد در حضور پراکنده سازهای پارس 1 و پارس 2 و ترکیب آنها با نفت صورت گرفته است. نتایج به دست آمده از آزمونBOD و COD نیز نشان داد که بالاترین میزان BOD و COD در بین سه پراکنده ساز، مربوط به پراکنده ساز پارس 1 است و از بین ترکیب سه پراکنده ساز مذکور با نفت، ترکیب نفت + پارس 2 و پس از آن ترکیب نفت + پارس 1 به ترتیب بالاترین میزان BOD و COD را دارند. کلیه نتایج به دست آمده نشان داد که دو پراکنده ساز پارس.1 وپارس 2 که ساخته شده توسط شرکت نفت فلات قاره ایران هستند، در تجزیه زیستی نفت خام جزیره سیری مؤثرتر و تجزیه پذیرتر از پراکنده ساز گملن هستند.

مطالعه تغییرات غلظت و میزان آلودگی انسانی در مقیاس ناحیه ای به وسیله عناصر کمیاب سمی در خاک، مبحثی مهم برای برنامه ریزی های زیست محیطی در مناطق شهری است. در تحقیق انجام شده سنگ ها، رسوبات و خاکهای محدوده شهری کرمان برای تعیین میزان آلودگی عناصر جرئی به وسیله فعالیت های انسانی مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار 37 عدد نمونه جمع آوری شد و به وسیله طیف سنج جرمی پلاسمایی، غلظت 29 عنصر در آنها اندازه گیری شد. این غلظت ها با مقادیر استاندارد زیست محیطی مقایسه شد. نتایج به دست آمده نشان داد که سنگ های آهکی نزدیک شهر کرمان به طور نسبی دارای غلظت کم عناصر کمیاب بودند که در حد غلظت طبیعی این عناصر در سنگ هاست. خاک های شهر کرمان به طور ناهنجار در برخی عناصر کمیاب افزایش غلظت نشان دادند. بسیاری از نمونه های خاک دارای مقادیر عناصر کمیاب بیش از عیار طبیعی بودند که مبین ورود آلودگی های انسانی مربوط به این عناصر است. این افزایش غلظت بسیار بیشتر از اثر سنگ و رسوبات در تامین این عناصر است. افزایش تجمع این آلاینده ها، در اثر رشد سریع حمل و نقل و همچنین فعالیت های اقتصادی و صنعتی در محیط زیست شهری کرمان است. به نظر می رسد که عواملی مانند حمل و نقل و گرد و غبار عامل ایجاد غلظت بالای عناصری مانند سرب و مس در خاک شهر کرمان هستند. همچنین نتایج به دست آمده نشان دهنده غلظت بالای سرب (بیش از 1000 میلی گرم برکیلوگرم) و مس (بیش از 700 گرم برکیلوگرم) در برخی نمونه های خاک و رسوب هستند. آلوده ترین نقاط شناسایی شده، شامل خاکهای نزدیک واحدهای باطری سازی، تعویض روغنی و نقاشی اتومبیل(بیش از 5000 گرم برکیلوگرم سرب) بودند. برخی عناصر دیگر مانند بیسموت، کادمیوم، کبالت، جیوه، منگنز، توریم و اورانیم، دارای هیچ گونه آلودگی در این منطقه نبودند. در این تحقیق همچنین نقشه ژئوشیمیایی برخی عناصر کمیاب در نمونه های سنگ، خاک و رسوبات به وسیله فناوری سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه شد. نقشه های ژئوشیمیایی افزایش غلظت برخی عناصر دارای توان بالقوه مسمومیت زایی از حاشیه به سمت مرکز شهر کرمان را نشان دادند.

منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس(منطقه عسلویه) در جنوبی ترین ناحیه مرکزی ایران و درحاشیه خلیج فارس واقع است. منطقه عسلویه تلفیقی از تعدادی صنایع پالایشگاهی و سایت های ساخت و ساز صنایع پالایشگاهی و پتروشیمی است و به دلیل بهره برداری از صنایع مختلف در این منطقه، لزوم شناخت و طبقه بندی ریسک خطرهای عمده که می تواند منطقه را تحت تاثیر قرار دهد، حایز اهمیت است. شبیه سازی ریسک یکی از کاربردی ترین روش ها در مکاندار کردن و ارزیابی ریسک محسوب می شود. در این مقاله سعی شده که با شناسایی خطرهای عمده در تعدادی از کاربری های منطقه و استفاده ازروش محاسبه ریسک نیمه کمی و تعیین بازه های مناسب، رتبه بندی ریسک انجام شود. به طوری که ریسک حوادث آتش سوزی، نشت گاز، گازهای سمی و انفجار در هر کاربری، به صورت نیمه کمی، تعیین شده و توسط نرم افزار GIS شبیه سازی شده است، سپس با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی؛ مقایسه دو به دوی ریسک ها و استفاده از روش تکنیک بردار ویژه، وزن نسبی ریسک های مختلف محاسبه شده است. همچنین ریسک کلی که حاصل انباشت کلیه ریسک ها در هر کاربری است با اثر دادن وزن نسبی هر ریسک در عدد ریسک، تعیین شده و توسط نرم افزار GIS شبیه سازی شده است. نتایج این مقاله نشان داد که ارزیابی ریسک نیمه کمی ریسک با استفاده از ضرایب تعدیل ریسک، می تواند به عنوان حالتی بهینه، شرایط را برای برنامه ریزی احتیاط آمیز و پیشگیرانه مهیا سازد. همچنین مدیران می توانند با توجه به رتبه بندی ریسک ها و استفاده از نقشه های هم مقیاس با نقشه های رتبه بندی ریسک به مدیریت و اولویت بندی اقدامات کنترلی و اصلاحی در هر سایت بپردازند.

در این مطالعه رابطه میان تنوع زیست محیطی و رشد اقتصادی با استفاده از شاخص های تنوع گونه ها و درآمد سرانه به عنوان نماینده تنوع زیست محیطی و رشد اقتصادی بررسی شد. همچنین آثار ارزش افزوده بخش کشاورزی به صورت درصدی از تولید ناخالص داخلی، شاخص آزادی تجارت، نرخ مبادله، جمعیت، درصد اراضی تخصیص یافته به بخش کشاورزی، اراضی محافظت شده و متغیر اقلیم بر تنوع زیست محیطی مطالعه شد. داده های مقطع عرضی متغیرهای فوق برای 121 کشور در سال 2002 از سایت بانک جهانی و فائو به دست آمد. نتایج نشان داد که متغیرهای اقتصادی نظیر رشد اقتصادی، ارزش افزوده بخش کشاورزی، شاخص آزادی تجارت و نرخ مبادله دارای اثر منفی معنی دار بر تنوع زیست محیطی هستند. علامت مورد انتظار جمعیت به دست نیامد اما اراضی محافظت شده، اثر مثبت و معنی داری بر تنوع زیست محیطی دارد. درنهایت این که منحنی زیست محیطی کوزنتس (EKC) برای کشورهای توسعه یافته مشاهده شد، اما برای کشورهای در حال توسعه مشاهده نشد. از آنجا که EKC ناظر بر این مفهوم است که آثار منفی محیط زیستی در رابطه با رشد اقتصادی به یک سطح حداکثر می رسد و پس از آن شروع به کاهش می کند، بنابراین وجود چنین رابطه ای برای کشورهای توسعه یافته، این دیدگاه را حمایت می کند که کشورهای مذکور با رشد اقتصادی، محیط زیست بهتر و پاک تری را تجربه خواهند کرد. اما به دلیل فقدان EKC در کشورهای در حال توسعه، به منظور بهبود تنوع زیستی، می باید سیاست های محیط زیستی به کار گرفته شود و به ایجاد و توسعه نهادها و سیاست های کلان مناسب که امکان لحاظ کردن ارزش های محیط زیستی را در فرایند تصمیم سازی ممکن می سازد، نیاز است.

فلزات سنگین یکی از مهم ترین آلودگی های محیط زیست محسوب می شوند و به صورت محلول و جذب شده به مواد معلق در سیلاب های شهری و حوضچه های تزریق سیلاب شهری وجود دارند. در این مقاله به بررسی فلزات سنگین در سیلاب و رسوبات حوضچه تزریق سیلاب در شهر شیراز پرداخته شده است. نتایج این تحقیق مبین آلودگی های مختلف سیلاب شهری از جمله فلزات سنگین است که به صورت محلول غلظت پایینی دارند و بیشتر آنها به موادمعلق جذب می شوند و انتقال می یابند. بر اساس نتایج، فلز آهن بین 95تا100، فلز مس بین 91تا100، فلز روی بین 79تا100 و منگنز بین 47تا100 درصد جذب مواد معلق سیلاب شده اند. فلزات سنگین روی، آهن و مس در رسوبات کف حوضچه نیز وجود داشته که وجود آنها در لایه های پایین تر نشان دهنده آن است که این فلزات به سمت لایه های زیرین حرکت کرده اند و این در حالی است که قدرت جذب لایه های بالایی هنوز وجود دارد. برای کاهش آلودگی سیلاب، آزمایش های مختلف جذب به صورت ناپیوسته در مقیاس آزمایشگاهی بر روی مواد جاذب ارزانقیمت مثل انواع خاک اره، خاکستر و ماسه انجام شده است. فلز روی به علت داشتن بیشترین حرکت در خاک انتخاب وpH بهینه برای حداکثر جذب آن به دست آمد. حذف کل موادمحلول با خاک اره نشان می دهد که حداکثر جذب، مربوط به 20 گرم بر لیتر ماده جاذب و به میزان 39 درصد است همچنین حداکثر حذف موادمعلق نیز 80 درصد و مربوط به 10 گرم در لیتر خاک اره است. بنابراین برای حفظ منابع آبهای زیرزمینی در زیر حوضچه های تزریق و رسیدن به خواسته ها و اهداف مدیریت کیفیت آب، می توان سیستم های جذب آلودگی را با مواد جاذب ارزانقیمت قبل از حوضچه ها و با استفاده از اطلاعات کیفیت سیلاب منطقه ای، طراحی کرد.

در بخش تولید برق، محدودیت منابع سرمایه گذاری و محیط زیست از جمله مسائل مهمی اند که این فرایند را تحت تاثیر قرار می دهند. حداقل کردن هزینه و آثار مخرب محیط زیست همواره مورد توجه متخصصان بوده و خواهد بود. جدی بودن مسئله حفاظت از محیط زیست و همچنین امنیت انرژی الکتریسیته موجب شده که فرایند تولید برق توسط نیروگاه های زمین گرمائی مورد تاکید قرار گیرد. بدیهی است منابع لازم برای سرمایه گذاری در کشور ما مسائل زیست محیطی را تحت الشعاع خود قرار می دهد. حال سؤال اساسی این است که آیا امکان جایگزینی نیروگاه های فسیلی به وسیله نیروگاه های زمین گرمایی وجود دارد، یا حداقل در آینده وجود خواهد داشت؟ این مقاله سعی دارد با توجه به بالا بودن هزینه های تولید برق توسط نیروگاه های زمین گرمایی در کشور و با توجه به وضعیت هزینه های تولید برق، با درنظر گرفتن هزینه های اجتماعی به بررسی اقتصادی موضوع مزبور بپردازد. در این بررسی ابتدا هزینه تمام شده تولید برق به ازای هر کیلو وات ساعت در هر یک از نیروگاه های تولید برق محاسبه شده، سپس با توجه به انتشار آلاینده ها و گازهای گلخانه ای از نیروگاه های فسیلی و منظورکردن هزینه های خارجی تحمیل شده، ارزیابی لازم صورت گرفته است. در نهایت مشخص شده است که، تولید برق توسط نیروگاه های زمین گرمایی در مقایسه با نیروگاه های فسیلی در سناریوهای 1 و 2 از نظر اقتصادی توجیه پذیر نیستند، این امر در سناریوی 3 قابل تامل است و در سناریوهای 4 و 5 مقرون به صرفه اقتصادی است. در آخر به نظر می رسد، با توجه به افزایش تقاضای برق و محدودیت منابع فسیلی و بالا بودن میزان آلودگی حاصل از این منابع، استفاده از انرژی حاصل از نیروگاه های فسیلی بر اساس سناریوهای 1 و 2. نیز، در آینده ای نه چندان دور، توجیه اقتصادی نداشته باشد.

بیوتوپ ها زیستگاه های مهمی برای گیاهان و جانوران گوناگون در یک شهر هستند. امروزه شناخت بیوتوپ ها، آگاهی از شرایط اکولوژیکی و پراکندگی آنها در شهرها، بررسی و شناخت گیاهان و جانوران ساکن در آنها برای حفظ محیط زندگی این موجودات لازم و ضروری است. این تحقیق در شهر بابل، از شهرهای مرکزی استان مازندران انجام شده است. مساحت این شهر حدود 180 کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا 2- متر است. پس از بررسی فلوریستیکی در برخی بیوتوپ های شهر بابل 163 گونه گیاهی در 37 تیره و 119 جنس شناسایی شد. تیره های گندمیان (Poaceae) با 32 گونه، کاسنی (Asteraceae) با 21 گونه، شب بو (Brassicaceae) با 12 گونه، پروانه آسا (Papilionaceae) با 11 گونه و نعناع (Lamiaceae) با 9 گونه به ترتیب غنی ترین تیره های گیاهی منطقه مورد مطالعه را تشکیل می دهند. بیشترین اشکال زیستی مشاهده شده در منطقه شامل تروفیت ها و همی کریپتوفیت ها هستند که میزان تروفیت ها و همی کریپتوفیتها با افزایش آثار آنتروپوژنی به ترتیب رابطه مستقیم و معکوس دارد. درصد غالب گونه های گیاهی متعلق به چندین منطقه جغرافیایی است. بیوتوپ های نیمه طبیعی دارای بیشترین تنوع گونه ای و بیوتوپ هایی با مدیریت بسیار شدید و مداوم دارای کمترین تعداد گونه ها هستند. از نظر همروبی غالب بیوتوپ های مورد مطالعه در شهر بابل از نوع بیوتوپ هایی با اثرات آنتروپوژنی شدید و بسیار شدید انسانی هستند. بعلاوه بیوتوپ هائی با آثار کم و متوسط انسانی دارای تنوع گونه ای بیشتری هستند.

امروزه شهرها، بویژه شهرهای بزرگ با مشکلات فراوانی از جمله آلودگی هوا، آلودگی صوتی و... مواجه هستند. از این رو انسان شهرنشین و آگاه عصر حاضر به گونه ای آگاهانه به پارک ها و تفرجگاه های شهری روی می آورد تا لحظاتی دور از هیاهوی شهرها و غوغاهای درون آن، به سر برد. بر این اساس، توجه به پارک ها و فضاهای سبز شهری و شناخت نارسایی های فضایی آنها، به منظور استفاده مطلوب شهروندان حایز اهمیت فراوانی است. هدف این پژوهش، شناخت عدم تعادل حاکم بر فضای سبز مناطق یازده گانه اصفهان است. روش پژوهش «قیاسی، توصیفی و تحلیلی» است که با ترکیب 10 نماگر و استخراج 7 نماگر مؤثر بر توسعه فضای سبز اصفهان، با بهره گیری از نرم افزارهای Arc View و SPSS صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد که به لحاظ توسعه فضای سبز شهری مناطق 6، 9، 4، 8 و 5 در سطح بالا (فراسبز)، مناطق 11 و 2 در سطح متوسط (میان سبز) و سایر مناطق شهر اصفهان در پایین ترین سطح (فروسبز) قرار دارند. مدل رگرسیون چند متغیره، وجود رابطه خطی و معنادار میان نماگر های پژوهش را تایید می کند. بر این اساس پیشنهاد می شود، به ترتیب نماگر های «نسبت فضای سبز به جمعیت»، «نسبت فضای سبز به وسعت مناطق»، «پایداری فضای سبز»، «زیباسازی فضای سبز»، «تراکم درخت در واحد سطح»، «نماگر پارک ها و فضاهای تفریحی» و «نماگر رشد فضای سبز» برای مناطق فروسبز، میان سبز و فراسبز در اولویت توسعه فضایی قرار گیرند.