نشریه علوم ترویج و آموزش کشاورزی
سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، پاییز و زمستان 1385)

اگرچه پیش بینی های فصلی بارش تاثیر مهمی در تولید بهینه و کم مخاطره محصولات کشاورزی در نواحی گندم خیز کشور دارند، شواهد حاکی از آن است که این مقوله بعنوان یک نوآوری در بین کشاورزان پذیرش مناسبی نداشته است. پژوهش حاضر با هدف واکاوی پذیرش و نمونه گیری (Survey research) یا عدم پذیرش استفاده از نتاج نوآوری پیشبینی های بلند مدت اقلیمی با استفاده از روش پیمایش حاوی (Structural questionnaire) صورت پذیرفته است. ابزار تحقیق، پرسشنامه ساختارمند (Cluster sampling) خوشه ایسئوالات بسته و باز بوده که روایی و پایایی آن تاییدگردید. یافته ها نشان داد که دو گروه پذیرندگان و نپذیرندگان نوآوری پیشبینی بارش، تفاوتی از نظر ویژگی های فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ندارند. لیکن دانش، بینش و نگرش آنان (دوگروه) در رابطه با نتایج پیشبینی بارش متفاوت بوده است. همچنین در مورد نگرش نسبت به مزیت نسبی، آزمون پذیری، سازگاری و پیچیدگی، در بین دو گروه گندمکاران تفاوت معنی داری مشاهده شده است. تحلیل مدل رگرسیون لجستیک نیز نشان داد دسترسی به منابع اطلاعاتی، مزیت نسبی و سازگاری پراهمیت ترین متغیرهای پیش بینی کننده پذیرش نوآوری می باشند. بنابراین توصیه می گردد، برنامه های آموزشی و ترویجی گستردهای در زمینه تغییر دانش، بین ش و نگرش گندمکاران در راستای استفاده بهینه و مطلوب از نتایج حاصل از پیش بینی بلند مدت بارش صورت پذیرد.

نیروی انسانی ترویج یک عامل کلیدی در فرآیند توسعه روستایی و کشاورزی به شمار می رود. برای یک نظام ترویجی موفق، تعداد مکفی از کارکنان خوب آموزش دیده ترویجی از منابع اساسی محسوب می گردد. دیگر ساز ه ها مانند بستر محیط، منابع مالی، ساختار و مدیریت نیز مستقیما برکارکرد موفقیت آمیز یک نظام تاثیر م یگذارد، اما منبع انسانی، زیربنا و یا شالوده یک نظام ترویجی است. هدف کلی مقاله، مقایسه ویژگی های عاملین ترویج در وزارتخانه های کشاورزی و جهاد سازندگی سابق به منظور تعیین و اولویت بندی ویژگی های مطلوب برای نظام ترویج وزارت جهادکشاورزی می باشد. این مقاله بر اساس نتایج تحقیقی است که جامعه آماری آن را کلیه متخصصین ترویج و آموزش کشاورزی کشور تشکیل داده اند. نتایج نشان می دهد وضعیت نیروی انسانی ترویج بویژه در دهه اخیر دارای فراز و نشیب های قابل توجه بوده و از ابعاد کمی در ارتباط با سطح پوشش برنامه های آموزشی و ترویجی و از ابعاد کیفی بویژه در ارتباط با سطح تحصیلات، ویژگی ها، توانایی ها و مهارت های مورد نیاز همواره با وضعیت مطلوب و قابل قبول فاصله داشته است که این امر عملکرد نظام ترویج در ایران را تحت تاثیر قرار داده است. از دیدگاه پاسخگویان، عاملین ترویج جهاد سازندگی در زمینه های: مهارت ارتباطی مناسب با روستاییان، توانایی ایجاد تنوع در برنام ه های ترویجی، داشتن روحیه مرد مگرایی و خودباوری و اعتماد به نفس با عاملین ترویج وزارت کشاورزی تفاوت دارند و در موارد مذکور میانگی نهای بدست آمده برای عاملین ترویج جهاد سازندگی بالاتر است و متقابلا در زمینه های: توانایی برقراری ارتباط بین ترویج و تحقیق، آشنایی با مسائل فنی و تخصصی کشاورزی، آشنایی با قوانین و مقررات و دستورالعمل ها و توانایی در گزارش نویسی و ثبت و ضبط وقایع، میانگین های بدست آمده برای عاملین ترویج وزارت کشاورزی بالاتر بوده و تفاوت معن یداری بین دو گروه مورد اشاره دیده می شود.

پذیرش پرورش ماهی با زراعت برنج تصمیمی صرفا فن گرایانه نیست و سازه های گوناگونی بر آن تاثیر دارند که با شناخت سازه ها و ویژگی های موثر می توان به شناسایی پذیرندگان احتمالی و ترویج کشت توام کمک نمود. هدف این تحقیق شناسایی ویژگی های پذیرندگان و نپذیرندگان کشت توام برنج و ماهی در استان فارس بود که با انجام تحقیق پیمایشی و استفاده از پرسشنامه ای که روایی و پایایی آن تائید شد، صورت پذیرفت. جامعه آماری پژوهش، کشاورزان شالیکار استان فارس بود که از طریق نمون هگیری تصادفی طبقه بندی شده، دو شهرستان ممسنی و شیراز انتخاب و کشاورزان پذیرنده و نپذیرنده کشت توام این دو شهرستان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد، مهمترین تفاوت پذیرندگان و نپ ذیرندگان کشت توام، دسترسی به اطلاعات آبزی پروری در بین آنان است که در پذیرندگان به مراتب بیشتر از نپذیرندگان می باشد. از نظر زمان آگاهی از نوآوری کشت توام برنج و ماهی، بین پذیرندگان و نپذیرندگان تفاوتی وجود ندارد. اما تفاوت بین دو گروه، در دانش کسب شده در زمینه آبزی پروری می باشد. پذیرندگان دارای سطح بالاتری از دانش تغذیه، مدیریت و صید ماهی هستند. بنابراین ترویج آبزی پروری و ایجاد دانش مورد نیاز کشاورزان، در نشر آبزی پروری بسیار حائز اهمیت است. یافته های پژوهش حاکی است که تابع ممیزی حاصل از مدل تلفیقی از متغیرهای نشر و ساختارمزرعه می تواند با دقت و مطلوبیتی قابل ملاحظه،کشاورزان پذیرنده کشت توام برنج و ماهی را از نپذیرندگان طبقه بندی نماید. از مجموع متغیرهای اقتصادی، ویژگی های نوآوری و دانشی که وارد مدل شده بودند، متغیره ای دسترسی به منابع اطلاعاتی، دانش در مورد بچه ماهی، مدیریت آبزی پروری، تهیه کرت برای آبزی پروری و دانش مربوط به صید ماهی، مهمترین متغیرهای متمایز کننده پذیرنده و نپذیرنده کشت توام می باشند.

هدف کلی مطالعه حاضر، بررسی ادراک کشاورزان نسبت به خصوصی سازی خدمات ترویج امور دام در ایران و عوامل موثر بر این ادراک می باشد. این تحقیق پیمایشی از نوع پژوهش توصیفی – همبستگی می باشد و جامعه آماری آن شامل کلیه کشاورزان ساکن در مناطق روستائی استان های چه ارگانه آذربایج ان شرقی، فارس، مازندران و گلستان به تعداد 800 هزار خانوار بود که تحت پوشش برنامه های ترویج امور دام قرار گرفته بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران به میزان 1200 نفر تعیین گردید. به منظور انتخاب نمونه ها، به دلیل تفاوت انگاره های تولید در شهرستان ها، دهستا ن ها و روستاهای مختلف از نمونه گیری تصادفی طبقه بندی چند مرحل های استفاده گردید. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. روائی مح توائی پرسشنامه با استفاده از نظرات پانل متخصصان و پس از چند مرحله اصلاح و بازنگری بدست آمد. جهت تعیین اعتبار بخش سنجش ادراک نسبت به خصوصی سازی از ضریب اعتبار کرونباخ آلفا 0 بدست آمد. پرسشنامه آزمون شده از نظر اعتبار و اعتماد از طریق پرسشگران آموزش دیده و در محل / استفاده گردید که مقدار آن 81 زندگی تک تک روستائیان تکمیل شده و مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های تحلیل همبستگی، تحلیل های مقایسه ای نظیر آزمون آنالیز واریانس، تحلیل عاملی و تحلیل رگرسیون استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که در کل استان های مورد مطالعه رابطه مثبت و معنی دار در سطح 99 درصد بین متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی و متغیرهای سطح تحصیلات، سابقه دامپروری، عملکرد محصولات کشاورزی و میزان درآمد حاصل از کشاورزی و دامپروری وجود دارد. همچنین رابطه مثبت و معنی دار در سطح 95 درصد بین متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی و متغیرهای سن و عملکرد محصولات دامی وجود دارد. آزمون رگرسیون چند متغیره نشان داد که مجموعه متغیرهای سطح تحصیلات، عملکرد محصولات زراعی، میزان درآمد حاصل از کشاورزی و میزان درآمد حاصل از دامپروری 45 درصد از میزان نوسانات در متغیر ادراک نسبت به خصوصی سازی را تبیین می کنند. این مطلب نشان می دهد که هنوز مقدار قابل توجهی از نوسانات در میزان ادراک کشاورزان نسبت به خصوصی سازی خدمات ترویج امور دام، مبتنی بر عواملی است که در این تحقیق شناخته نشدند و محققان دیگر باید به آن بپردازند.

هدف این تحقیق بررسی سازه های فرهنگی و اجتماعی موثر در نگرش گندمکاران شهرستان نهاوند پیرامون توسعه آبیاری بارانی می باشد. تحقیق حاضر به روش توصیفی همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق کل 15364 نفر گندمکاران آبی کار شهرستان نهاوند می باشند که تعداد 375 نفر از آنان به روش نمونه گیری طبقه ای تناسبی به عنوان نمونه های آماری تعیین گردیدند. روایی صوری پرسشنامه با کسب نظرا ت متخصصان ترویج کشاورزی، آبیاری و زراعت و اعمال اصلاحات لازم بدست آمد. همچنین پس از انجام یک 0 بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین میزان عملکرد / مطالعه راهنما و آزمون پایایی پرسشنامه ضریب کرونباخ آلفا بیش از 86 گندمکاران، میزان تماسهای ترویجی، میزان استفاده از کانالهای ارتباطی، میزان مشارکت اجتماعی و دانش فنی گندمکاران در زمینه مدیریت آب زراعی با نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. شایان ذکر است که بین میانگینهای نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی از نظر استفاده از خدمات ترویجی، عضویت در تعاونی های تولید، تشکلهای روستایی، نوع منبع آب و نوع روش آبیاری اختلاف معنی داری وجود دارد. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره به شیوه گام به گام نیز بیانگر آن است که متغیرهای میزان عملکرد گندم آبی، دانش فنی در زمینه م دیریت آب زراعی، استفاده از کانالهای ارتباطی و سن 70 درصد از تغییرات در میزان نگرش گندمکاران پیرامون توسعه آبیاری بارانی را تبیین م یکنند.

از معضلاتی که در دهه اخیر در کشور با آن روبرو هستیم، بیکاری جوانان خصوصا دانش آموختگان دانشگاهی می باشد که این معضل در بخش کشاورزی بسیا ر حادتر به نظر می رسد. این پروژه تحقیقاتی با هدف بررسی وضعیت اشتغال دانش آموختگان کشاورزی طراحی و اجرا گردید که با روش پیمایش، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری و با استفاده از فن تحلیل محتوی به واکاوی داده هاو نتیجه گیری از نظرات مشروح مدیران پرداخت ه شد. جمعیت مورد مطالعه شامل کلیه روسای سازمان های جهاد کشاورزی در استانهای کشور بودند و به دلیل تمام شماری در این تحقیق، نمونه گیری انجام نگردید. ابزار تحقیق پرسشنامه باز بود که روایی صوری آن توسط متخصصین بخش ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه شیراز تایید شده و پس از تکثی ر طی نامه ای برای آزمودن ی ها ارسال گشت. یافته های تحقی ق نشان می دهد که بیش از 90 درصد از روسای سازمان های اجرایی گر ایش به دیدگاه اقتصادی در برنام ه ریزی نیروی انسانی دارند، و حدود 10 درصد به دیدگاه اجتماعی تمایل نشان داده اند. در این تحقیق همچنین لیاق ت ها و مهارت های مورد نیاز مشاغل دولتی و غیر دولتی مورد بررسی قرار گرفت و راهکارهای اشتغال زایی در سه بخش دولتی، خصوصی، و خود اشتغالی از دیدگاه مسئولین تجزیه و تحلیل و ارائه گردیده است.

کارشناسان شیلات نقش مهمی در نظام تولید و پرورش آبزیان دارند. وظیفه اصلی آنها راهنمایی ارباب رجوع و آبزی پروران، نظارت بر رعایت اصول، قوانین و مقررات تبیین شده توسط سازمان شیلات ایران و کسب اطمینان از فعالیت پرورش دهندگان در راستای آبزی پروری پایدار است. هدف اصلی این تحقیق، ارزیابی نگرش کارشناسان شیلات ایران نسبت به آبزی پروری پایدار است. این تحقیق از نوع توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری تحقیق 550 نفر کارشناسان شیلاتی شاغل در بخش های اجرایی آبزی پروری در کشور و دفتر مرکزی شیلات می باشند که از میان آنها نمونه ای به حجم 226 نفر به روش نمون هگیری طبقه بندی ساده انتخاب گردید. روایی پرسشنامه با توجه به نظرات اساتید راهنما، مشاور و کارش ناسان خبره آبزی پروری تنظیم گردید. همچنین قابلیت اعتبار آن با پیش آزمون تعداد 10پرسشنامه و تعیین ضریب آلفای کرونباخ 85 % بدست آمد. نتایج بدست آمده تحقیق نشان داد، بیش از 97 % از آزمودنی ها، نگرش مثبت وری های متناسب با Ĥ نسبت به آبزی پروری پایدار دارند. همچنین پاسخگویان موکدا موافقند که در آبزی پروری پایدار باید مهارتها و فن موقعیت و جایگاه آن به کار برده شود، آبز ی پروری پایدار ذخایر و تنوع زیستی آبزیان را حفظ کند و کمترین میزان تخریب بر محیط زیست داشته باشد.

برگزاری دوره های آموزشی از جمله راه های عملی افزایش سطح دانش و مهارتهای کشاورزان می باشد. دوره های آموزشی که محتوای آنها متناسب با نیازهای واقعی شرکت کنندگان ب اشد، موجب افزایش تولیدات و نهایتا " بهبود کیفیت زندگی آنها می شود. هدف تحقیق حاضر برای ارزیابی زمینه و درونداد دوره های آموزشی CIPP ارزیابی دوره های آموزشی برگزار شده برای دامداران می باشد. در این راستا از الگوی استفاده شد. تحقیق به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه صورت گرفت. برای این منظور به روش نمونه گیری تصادفی، تعداد 150 نفر از دامداران شهرستان قائم شهر که در دوره های آموزشی برگزارشده توسط سازمان جهاد کشاورزی استان مازندران شرکت کرده اند، انتخاب و مصاحبه گردیدند. نتایج این بررسی حاکی از آن است که دامداران این دور ه ها را ضروری دانسته و برگزاری دوره های مربوط به بیماری های دام را مهمترین نیاز خود عنوان کرده اند. پاسخگویان، سطح مطالب دوره ها را آسان و در حد فهم خود دانسته و معتقدند که اهداف دوره ها متناسب با نیازهای آموزشی و اطلاعاتی آنان بوده و از دور ه ها رضایت داشته اند. همچنین علاقه مند هستند که در چنین دوره هایی شرکت کنند اما طول مدت دوره ها کافی نبوده و باید افزایش یابد. در پایان، پیشنهاداتی برای اجرای بهتر دوره های آموزشی ارائه شده است.

امروزه خصوصی سازی ترویج کشاورزی به عنوان یک گزینه در کنار بخش دولتی، جایگاه قابل قبولی پیدا کرده است. هدف تحقیق حاضر، بررسی دیدگاه های خصوصی سازی ترویج کشاورزی در منطقه شمال غرب استان خوزستان (دزفول، اندیمشک و شوش) از نظر کارکنان ترویج کشاورزی و تعیین تاثیر ویژگی های فردی و حرف های پاسخگویان بر نگرش آنان بوده است. تحقیق حاضر به صورت پیمایشی انجام شد و نمونه گیری به صورت تمام شماری صورت گرفت و پرسشنامه مربوطه برای پنجاه نفر از کارکنان ارسال گردید. پس از تکمیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرف ت. در این پژوهش، از روش تحقی ق SPSS پرسشنامه ها، اطلاعات مورد نیاز از طریق نرم افزار رایانه ای توصیفی برای انعکاس ویژگی های فردی کارکنان و وضعیت خدمات ترویج در منطقه و از روش استنباطی برای تبیین نظرات آزمودنی ها بهره گیری شد. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی، نشان داد که میان متغیرهایی نظیر سابقه کار ترویجی و رضایت از شرایط کار با گرایش به خصوصی سازی ترویج کشاورزی رابطه منفی و معنی داری وجود دارد. واکاوی نتایج آزمون های تی استیودنت و تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری میان گرایش به خصوصی سازی ترویج و سابقه کار ترویجی وجود دارد. این در حالی است که سایر متغیرها تفاوت معنی داری نداشته اند.