فهرست مطالب

مطالعات اوراسیای مرکزی - پیاپی 3 (زمستان و بهار 1387)

نشریه مطالعات اوراسیای مرکزی
پیاپی 3 (زمستان و بهار 1387)

  • تاریخ انتشار: 1387/10/11
  • تعداد عناوین: 8
|
  • جواد اطاعت صفحه 1
    با افزایش وابستگی اقتصادی جهان به منابع انرژی هیدروکربنی، دامنه دار شدن تنش ها در خاورمیانه و نیز ظهور روسیه به عنوان یک بازیگر اصلی در بازار انرژی جهان، نفت و گاز دریای خزر و مسیر های انتقال آن به بازارهای مصرف، بیش از پیش مورد توجه قدرت های بزرگ صنعتی قرار گرفته است. در این میان، جمهوری اسلامی ایران در مناسب ترین موقعیت جغرافیایی برای انتقال منابع این کشورها به بازارهای مصرف قرار گرفته است، اما ایالات متحده آمریکا سعی در نادیده گرفتن مسیر ایران به عنوان امن ترین، اقتصادی ترین و کوتاه ترین مسیر برای انتقال منابع انرژی به بازارهای جهانی دارد. از دیدگاه ژئوپلیتیک ایالات متحده آمریکا، ظرفیت های بالقوه جغرافیایی ایران، به عنوان تنها کشور ارتباط دهنده دو انبار تامین کننده انرژی قرن 21، امکان به دست آوردن نقش عمده ای در ژئوپلیتیک جهانی این قرن را در اختیار ایران می گذارد و این امکان باید خنثی شود تا امنیت منطقه ای و جهانی مورد تفسیر ایالات متحده حفظ شود. این مقاله به بررسی چالش ها و فرصت های ژئوپلیتیکی ایران در انتقال انرژی حوزه خزر به بازارهای جهانی می پردازد.
    کلیدواژگان: ایران، ژئوپلیتیک، دریای خزر، منابع انرژی، بازار انرژی
  • احمد پاکتچی صفحه 23
    نزدیک به سه قرن است که مناقشه چچن استمرار یافته است. چچن ها از همان زمان که در نتیجه جنگ های استعماری، سرزمینشان به اشغال روسیه درآمد تا به امروز، سودای استقلال- طلبی در سر داشته و برای نیل به این مقصود لحظه ای از مبارزه دست نکشیدند و حتی به اقدام های خشونت آمیز نیز متوسل شدند که از سوی روسیه به شدت سرکوب شد. همین استقلال طلبی چچن ها است که آنها را در بین سایر اقوام روسیه متمایز می کند. این پژوهش بر آن است تا علل و عوامل مؤثر بر بروز و استمرار استقلال طلبی قوم چچن را شناسایی کرده و پاسخی برای این پرسش بیابد که چرا چچن ها نسبت به سایر اقوام روسیه با خشونت بیشتری استقلال خود را پیگیری می کنند؟
    کلیدواژگان: مناقشه قومی، استقلال طلبی، چچن، آزادی خواهی، روسیه، قفقاز
  • محمد جعفر جوادی ارجمند صفحه 43
    از جنگ سال 2001 و سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان، بقایای طالبان در پاکستان و افغانستان به فعالیت ادامه دادند. در واقع با پیدایش دوباره طالبان در نواحی مختلف افغانستان، محیط کشورهای پاکستان و افغانستان به صحنه رویارویی طالبان با این دولت ها تبدیل شده است. در این میان دولت کابل که همچنان با طالبان در ستیز است، با چالش اساسی از طرف آنها مواجه است. شدت ناامنی از طرف طالبان در افغانستان به گونه ای است که نیروهای ناتو در جنگ علیه طالبان دچار ناکارآمدی شده اند. بنابراین پس از هفت سال حضور نظامی در این کشور، آمریکا به دنبال این استراتژی است که بین طالبان شکاف ایجاد کرده و با جناح معتدل تر درباره آینده افغانستان مذاکره کند. نگارنده به دنبال این هدف است که چالش طالبان به عنوان یک گروه تروریستی را در تنش بین دو کشور افغانستان و پاکستان با توجه به رویکرد استراتژیک آمریکا بررسی کند. بنابراین ابتدا به معمای حضور طالبان پرداخته شده، سپس تنش در روابط افغانستان و پاکستان مورد بررسی قرار گرفته و در پایان استراتژی آمریکا در برخورد با طالبان و تاثیر آن در روابط دو همسایه بررسی شده است.
    کلیدواژگان: طالبان، افغانستان، پاکستان، سلفی گرایی، ایالات متحده آمریکا
  • حسین رفیع صفحه 61
    آسیای مرکزی که بخش جنوبی قلمرو هارتلند را در نظریه مکیندر تشکیل می داد، در دوره جنگ سرد جزو قلمرو سیاسی- ژئوپلیتیک اتحاد شوروی بود. با فروپاشی نظام دوقطبی، این منطقه با داشتن دولت هایی مستقل، هویت مستقل جغرافیایی- سیاسی پیدا کرده و در شکل فضاهای بدون قدرت، به صورت عرصه رقابت های چندسطحی پدیدار شد، این قدرت ها برنامه های رقابتی زیادی را در قالب اهداف و استراتژی های مختلف مطرح کرده اند. ایالات متحده با نگرش جهانی خود به دنبال تغییرهای زودگذر و پایدار است و سیاست های منسجمی را در منطقه برای افزایش منافع خود دنبال می کند و اتحادیه اروپا را در این زمینه با خود همراه کرده است. کشورهای روسیه و چین نیز علاوه بر اهداف ژئوپلیتیک توسعه حوزه نفوذ، نگرانی های امنیتی نسبت به خود دارند. این مقاله ضمن پرداختن به چگونگی انقباض و انبساط فضایی قلمرو ژئوپلیتیک قدرت های رقیب در آسیای مرکزی، نقش ژئواستراتژیک محور این منطقه را در ایجاد رقابت و پویایی آن مورد ارزیابی قرار می دهد.
    کلیدواژگان: آسیای مرکزی، سیاست های امنیتی، ایالات متحده، روسیه، چین، اتحادیه اروپا
  • هادی سلیمان پور صفحه 77
    ویژگی های جغرافیای سیاسی ایران در حد فاصل منطقه آسیای مرکزی، خزر، خلیج فارس و باختر آسیا، همواره زمینه های بالقوه ای را برای پیشبرد اهداف اقتصادی منطقه ای در سیاست خارجی ایران ایجاد کرده اند. اما با توجه به الزام های ناشی از تحقق اهداف سند چشم انداز 20 ساله و نقش همکاری های منطقه ای به عنوان یک بازدارنده مؤثر برای تضمین امنیت سیاسی و اقتصادی کشور در مقابل تهدید های خارجی، این موضوع اهمیت بیشتری پیدا کرده است. از سوی دیگر، اسناد کلان راهبردی و برنامه های توسعه ای کشور تعامل سازنده و هوشمندانه با اقتصاد جهانی را به رسمیت شناخته و مورد تاکید قرار داده اند. بدیهی است که ایران برای دستیابی به بازارهای صادراتی جهان و افزایش سهم از این بازارها به نسبت جمعیت و توان اقتصادی خود، باید ایجاد فضای مناسب برای جذب سرمایه گذاری خارجی و پی گیری عضویت در سازمان تجارت جهانی را محور اصلی این تعامل قرار دهد. در کنار توسعه روابط اقتصادی دوجانبه، یکی از مهم ترین گزینه های پیش روی ایران برای بسط تجارت و تعامل سازنده با اقتصاد جهانی، عضویت در ترتیب های تجاری منطقه ای و روی آوردن به چندجانبه گرایی است.
    کلیدواژگان: ایران، دیپلماسی اقتصادی، سازمان تجارت جهانی، چندجانبه گرایی، اکو
  • فرهاد عطایی صفحه 97
    سلطه هفتاد ساله اتحاد جماهیر شوروی بر بخش گسترده ای از اوراسیا تجربه ای بی سابقه در تاریخ بشر به وجود آورد. برای اولین بار در تاریخ، کلیه فعالیت های فرهنگی، هنری و علمی یک امپراتوری در انحصار و اختیار دولت قرار گرفت. برای این کار سامانه ای گسترده متشکل از نهادهای گوناگون تاسیس شد و هدایت، برنامه ریزی، تامین بودجه و تعیین محتوای فرهنگ و هنر را بر عهده گرفت. این اقدام مسکو بر مردم منطقه آسیای مرکزی، بخصوص تاجیکان که خود صاحب فرهنگ و هنر و تمدنی غنی در طول تاریخ بودند، تاثیری عمیق داشت. این مقاله به بررسی میراث اتحاد شوروی در آسیای مرکزی، بخصوص تاجیکستان، می پردازد و تصویری جامع از چگونگی مدیریت فرهنگ و هنر در گذر از دوران اتحاد شوروی به دوره استقلال به دست می دهد. این مقاله حاصل پژوهش میدانی، بازدید از مراکز فرهنگی و هنری منطقه و مصاحبه با دست اندرکاران و هنرمندان آن منطقه در نخستین سال های پس از فروپاشی اتحاد شوروی است.
    کلیدواژگان: میراث اتحاد شوروی، تاجیکستان، مدیریت فرهنگ و هنر
  • نورالله قیصری صفحه 121
    منطقه قفقاز از گذشته های دور، چه به عنوان بخشی از سرزمین و چه به عنوان حوزه نفوذ همواره مورد توجه ایران بوده است. جمهوری اسلامی ایران با توجه به پیوندهای تاریخی دو ملت و اراده دو طرف و داشتن امتیاز همسایگی، همکاری های گسترده اقتصادی با جمهوری های قفقاز جنوبی و از جمله ارمنستان دارد. امکانات و نیازهای ارمنستان در زمینه های انرژی، حمل و نقل، صنایع و معادن، نیروی کار ارزان، تخصص و تکنولوژی در ساخت مصنوعات و موقعیت جغرافیایی این کشور از یک سو و موقعیت مناسب ایران، تخصص و تجربه ایران در بهره برداری از معادن، داشتن تکنولوژی روز برای تولید برخی کالاها، منابع غنی انرژی و راه های مواصلاتی گسترده از سوی دیگر ظرفیت های مطلوب دو کشور برای گسترش همکاری های اقتصادی است. نویسندگان در این مقاله به فرصت ها و موانع توسعه روابط دو کشور می پردازند.
    کلیدواژگان: ایران، ارمنستان، قفقاز، انرژی، روابط خارجی
|
  • Javad Etaat, Hamid Reza Nosrati Page 1
    Due to an increase in dependence of international economics on the hydrocarbonenergy resources, extended tensions in the Middle East and rise of Russia as amain actor in international energy market, Caspian oil and gas and their transitroutes to the consumption market gained more attention among the largeindustrial powers. The Islamic Republic of Iran has the best geographicallocation for transfer of the energy resources to the international market, but theUnited States ignores this route as the safest, the most economic and theshortest route for much transfer. From U.S. geopolitical viewpoint, Iran’sgeographical potential as the only country connecting two supplier warehousesprovides Iran with a major asset in the 21st century’s geopolitics. Hence, suchpossibility has to be neutralized in order to protect regional and global securityas perceived by the United States. This paper seeks to examine Iran’sgeopolitical challenges and opportunities in transferring Caspian energy to theworld markets.
  • Ahmad Pakatchi, Khodayar Barari Page 23
    The Chechen conflict has protracted for around three centuries. The Chechenshave not stop their struggle since the time their territory was occupied byRussia as a result of the colonial wars. Their search for independencedistinguishes them from other Russian communities. The authors seek toidentify the factors influencing the rise and continuity of Chechen people’ssearch for independence. They try to find an answer to the following question:Why do the Chechen people pursue their independence more violently incomparison to other Russian communities?
  • Mohammad Jafar Javadi Arjmand Page 43
    After the war of 2001 and the removal of the Taliban regime in Afghanistan, the remnants of the Taliban in Pakistan and Afghanistan continued their activities. With the re-emergence of the Taliban in various parts of Afghanistan, Pakistan and Afghanistan’s territories turned into a scene for confrontation between the Taliban and these governments, particularly the government in Kabul. The NATO forces are confronted with serious problems in their war on the Taliban. The United States now intends to negotiate with the more moderate faction of the Taliban. The author seeks to examine Taliban’s challenge as a terrorist group in building more tension between Afghanistanand Pakistan within the framework of U.S. strategic posture.
  • Hossein Rafie, Dian Janbaz, Ameneh Shirkhani Page 61
    Central Asia constituting southern part of the heartland territory in Mackinder’s theory became a scene for a multi-layered rivalry for world powers following the collapse of the Soviet Union. The United States seeks interim and permanent changes and has encouraged the European Union to follow in its foot steps. Russia and China have security concerns apart from geopolitical objectives. This paper addresses spatial shrinking and expansion of rival powers’ geopolitical influence in Central Asia and assesses the geo-strategic role of this region in creating rivalry and dynamism.
  • Hadi Soleimanpour, Morteza Damanpak Jami Page 77
    The geopolitical situation of Iran in the center of a region embracing Central Asia, Caspian Sea, Persian Gulf and West Asia, has always provided the potential for promoting regional economic objectives in Iran’s foreign policy. The issue, however, due to the necessities arising from the 20-year national vision and the role that regional cooperation can play to guarantee the country’s economic and political security against foreign threats has received more attention in recent years. On the other hand, major strategic documentsand development plans of the country have recognized the need for constructive interactions with the world economy. Obviously, at the heart of such interaction, Iran should pursue its membership to WTO and provide a favorable environment for attracting FDI in order to access export markets and raise its share in world economy. However, since the process of membership to WTO could be prolonged and problematic for Iran, it is not advisable to link the country’s foreign trade relations to the finalization ofthis process. Therefore, one of the most important alternatives for Iran tobetter interact with the world economy is multilateralism and trade liberalizationwithin the framework of regional arrangements.
  • Farhad Ataie Page 97
    The 70-year long Soviet domination over a large part of Eurasia unfolded an unprecedented experience in human history. For the first time in history, all cultural, scientific and arts activities of an empire was monopolized by a state. To do so, a vast apparatus consisting of various institutions was created in order to assume direction, planning, budgeting, and specifying the content of culture and arts. This Moscow’s endeavor left profound impact on Central Asian people notably the Tajiks who themselves possessed rich culture, arts and civilization throughout history. This paper deals with the Soviet legacy in Central Asia particularly in Tajikistan and provides a comprehensivepicture of management of culture and arts in transition from the Soviet era to the post-independence period. This paper is a result of a field study, visit to cultural and arts centers of the region, and interview with practitioners and artists.