نشریه تحقیقات ژنتیک و اصلاح گیاهان مرتعی و جنگلی ایران
سال یازدهم شماره 4 (پیاپی 14، زمستان 1382)

با توجه به آنکه روش های مختلف تکثیر غیرجنسی از جمله ریزازدیادی برای درختان بالغ نوش مورد توجه محققا ن قرارگرفته، این پژوهش در راستای بررسی مقایسهای تکثیر درون شیشهای ژنوتیپهای برتر این گیاهان، صورت پذیرفت. در این تحقیق، سرشاخه های پایه های بالغ و برگزیده نوش در گلستان (ژنوتیپ اول) و قزوین (ژنوتیپ دوم) پس از جمعآوری در فصل پاییز، مورد سترونسازی قرار گرفتند. شستشو با آب و مایع ظرفشویی و برسکشی با محلول اتانل70 % به عنوان پیشتیمار سترونسازی و غوطهوری نمونه ها در اتانل 70 % به مدت 1 دقیقه و آنگاه شستشو با محلول کلرور مرکوریک 1/0% در زمانهای مختلف (7 دقیقه در مورد نمونه های ژنوتیپ اول و 9 دقیقه در مورد نمونه های ژنوتیپ دوم) به عنوان بهترین تیمار سترونسازی، انتخاب گردید. جوانه ها در محیط کشت MS دارای هورمون 2ipدر غلظت 5/0 میلیگرم در لیتر، استقرار یافتند. سپس برای مرحله شاخهزایی و تکثیر از دو محیط کشت MS و DKWبا ترکیب هورمونی از 5/0 تا 1 میلیگرم در لیترBA و 2ip به طور مجزا و به همراه 01/0 میلیگرم درلیتر IBA، استفاده گردید. محیط کشت MS حاوی هورمونهای 2ip وIBA به ترتیب با غلظت 1 و 01/0 میلیگرم در لیتر، بیشترین مقدار شاخهزایی را برای ژنوتیپ اول نشان داد. میزان تکثیر و رشد طولی شاخه برای ژنوتیپ اول بیشتر از دوم بوده و میانگین رشد طولی نمونه ها در محیط کشت DKW بهتر از MSبود.

نه جمعیت از گونه Festuca arundinaceaدر این بررسی مورد مطالعه قرار گرفت. روش SDS-PAGE از الکتروفورز در این بررسی به کار گرفته شد. پس از استخراج پروتئینهای ذخیرهای بذر و راندن آنها بر ژل آکریل آمید، تنوع باندهای پروتئینی مورد ارزیابی قرار گرفت. پس از شناسایی مقرهای مختلف باندهای موجود روی ژل، حضور یا عدم حضور این باندها و نیز تراکم آنها مورد توجه قرار گرفت. در مجموع 22 موقعیت باند پروتئینی بر روی ژل مشاهده گردید. تعداد باندها در جمعیت خارجی A2210 بیش از سایر جمعیتها بود و جمعیت جمع آوری شده از سنندج از این نظر دارای کمترین تعداد بود. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‎ای، جمعیتها را به دو دسته تقسیم نمود. در این دسته بندی جمعیتهای خارجی در یک دسته متمایز قرار گرفتند که حاکی از احتمال وجود منشا مشترک برای آنها بود. بیشترین فاصله میان جمعیت جمع آوری شده از گرگان و یک جمعیت خارجی بود.

در مطالعات سیتوژنتیک، تهیه نمونه میکرو سکوپی با پراکنش مناسب کروموزومها در سطح سلول و با وضوح کافی، از معضلاتی است که همیشه دامنگیر سیتولوژیستها بوده و میباشد. از این رو در این تحقیق از ترشحات دستگاه گوارش حلزون به جای آنزیم سیتاز که در هضم اجزای سلول و تهیه نمونه های شفاف میکروسکوپی به کار می ‎رود استفاده گردید تا امکان فراهم کردن یک ابزار بومی و سهلالوصول را بررسی نماید. به این منظور پس از جمعآوری تعداد زیادی حلزون از جنگلهای ارسباران ترشحات سیستم گوارشی آنها استخراج و به مدت 30 دقیقه در 4000 دور در دقیقه سانتریفوژ شده و در دمای صفر درجه نگهداری گردید. به منظور آزمون فرآورده حاصل در مطالعات میکروسکوپی سلولهای مریستمی در گونهای از آگروپیرون، پس از انجام مراحل پیش تیمار، هیدرولیز و رنگآمیزی از این فر آورده جهت هضم سایر اجزاء سلولی استفاده شده و موجب شد که کروموزومها به صورت یکنواخت در صفحه متافازی سلول پخش شوند.

گیاه درمنه (Artemisia spp.) از تیره Asteraceae (Compositae) با حدود 34 گونه در ایران یکی از با اهمیتترین جنسهای گیاهی میباشد. گسترش گونه های جنس درمنه و تعدد و شباهت نزدیک گونه ها به هم مشکلاتی را در شناخت آنها پیش میآورد. این جنس گونه های متنوعی دارد، به طوری که در پستترین نقاط ایران یعنی حاشیه دریای خزر تا ارتفاعات بالای کوه های جبال بارز (4000 متر) گسترش داشته و رشد مییابند. در این مطالعه، تعداد کروموزومهای پنج گونه درمنه (A. annua L.، A. scoparia Waldst & Kit، spicigera C. Koch A.، A. vulgaris L. وA. absinthium L.) جمعآوری شده از مناطق مختلف شمال ایران شمارش شد. عدد کروموزومی پایه در این پنج گونه 8 x=و 9x= می باشد. تعداد کروموزومهای درمنه های مورد بررسی عبارت است از: 18x=2n=2: A. annua، 16x=2n=2: A. scoparia، 36 x=4n=2 A.spicigera:، 16x=2n=2: A.vulgaris و 18x=2n=2A. absinthium:.

در این تحقیق کاریوتیپ 8 گونه سالسولا با استفاده از مریستم نوک ریشه و مشاهدات متافاز میتوزی مورد بررسی قرار گرفت. گونه های مطالعه شده S. nitraria، S. crassa، S. dendroides، S. incanescens، S. kali، S. tomentosa و S. richteri و S. rigida میباشند. براساس شمارش کروموزومی، گونه های مورد مطالعه در چهار گروه 18=x2=n2 (4 گونه) و 36=x4=n2 (2 گونه) و 54= x6=n2 (1 گونه) و 72=x8=n2 (1 گونه) قرار گرفتند. با تجزیه و تحلیل داده های حاصل از مطالعه ژنوم گونه ها شامل تعیین طول کل هر کروموزوم، طول بازوی بلند، طول بازوی کوتاه و نسبت بازوی بلند به کوتاه، میزان قرابت گونه های مورد مطالعه مشخص شد. براساس جدول لوان، نوع کروموزومهای هر گونه مشخص و مورد بررسی قرار گرفت.

به منظور تعیین عکس العمل 6 گونه اسپرس بومی Onobrychis ssp.)) استان فارس نسبت به تنش خشکی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت فاکتوریل با 4 تکرار در سال 1381 انجام گرفت. تیمارهای آزمایش شامل 6 گونه اسپرس (O. sojakii، O. melanotricha، O. aucheri ssp. Psamophilla، O. viciaefolia،O. crista-galli، O. aucheri ssp. teheranica) و 4 پتانسیل اسمزی (صفر، 3/0-، 7/0- و 1/1- مگاپاسکال) بود که به وسیله محلول پلی اتیلن گلایکول 6000 (PEG) ایجاد گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل درصد جوانهزنی، طول ریشه چه، طول و وزن محور زیر لپه (هیپوکوتیل) و وزن گیاهچه بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی، بر کلیه صفات فوق تاثیر منفی معنی داری داشته است. همچنین تنشهای خشکی اعمال شده اختلاف معنی داری را در سطح 1 درصد بین گونه های مورد مطالعه ایجاد کرد. از نظر درصد جوانهزنی نیز گونه های O. crista-galli وO. viciaefolia در کلیه پتانسیلها، بالاترین درصد جوانهزنی را به خود اختصاص دادند، در حالیکه گونه O. aucheri ssp. psamophilla را می توان حساسترین گونه به تنش خشکی دانست.