نشریه کودکان استثنایی
سال چهارم شماره 1 (پیاپی 14، بهار و زمستان 1383)

سیستم بینایی اطلاعات خودبخودی و فوری از فضای خارجی در زمینه های عمق، دوام شیء، شفافیت، ثبات و رنگ فراهم می کند. در صورت بروز آسیب بینایی، فرد ناچار می شود بخشی از اطلاعات مورد نیاز خود را از طریق سایر حواس بویژه لامسه و شنوایی بدست بیاورد. آسیب بینایی برتحول ادراکی، حرکتی، شناختی، اجتماعی و رفتارهای بین شخصی افراد تاثیر می گذارد در این مطالعه هدف این بوده که با توجه به نتایج پژوهشهای مختلف وضعیت تحولی و آموزشی افراد با آسیب بینایی در زمینه هایی مثل تمیز حسی، رشد حرکات درشت، تعامل اجتماعی، مهارتهای روزمره زندگی، جهت یابی و تحرک و آمادگی تحصیلی با افراد عادی مقایسه و میزان تفاوتها و شباهتها بررسی شود مقایسه در دو بخش صورت گرفته که بخش اول نتایج و نقد و بررسی پژوهشهای مختلف مرتبط با افراد با آسیب بینایی از بدو تولد تا شروع مدرسه را در برمی گیرد و در بخش دوم ضمن ارائه نتایج پژوهشهای مختلف مرتبط با سنین شش تا دوازده سالگی به نقد و بررسی آنها پرداخته شده است. هم چنین در این مقاله نیازهای کودکان و دانش آموزان با آسیب بینایی و خانواده هایشان متناسب با نتایج پژوهشها مورد توجه بوده و روش های برخورد مناسب با چنین کودکانی در قالب توصیه های تربیتی آورده شده و برای پژوهشهای آتی هم فرضیاتی مطرح شده است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی نظر معلمان در مورد آموزش تلفیقی کودکان استثنایی و عوامل موثر در این نوع آموزش بود. برای این منظور 488 نفرمعلم مدارس عادی و 81 نفر معلم مدارس استثنایی به صورت نمونه گیری خوشه ایچند مرحله ای و 116 معلم تلفیقی به روش نمونه برداری در دسترس انتخاب شدند. ابزار پژوهش به صورت دو پرسشنامه محقق ساخته شامل پرسشنامه جمعیت شناختی و پرسشنامه نظر سنجی معلمان تهیه گردید. پرسشنامه نظرسنجی معلمان در سه فرم خاص ساخته شد. همسانی درونی و قابلیت اعتماد پرسشنامه نظرسنجی به روش باز آزمایی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که از نظر معلم ها آموزش روش های تدریس ویژه مهمترین نیاز آموزشی معلمان تلفیقی است. همچنین محدود کردن تعداد دانش آموزان کلاس بهترین نوع حمایت از معلمان تلفیقی محسوب می شود. از سوی دیگر دیدگاه معلم های استثنایی، تحصیل کرده در رشته علوم تربیتی، معلم هایی که در دوره آموزش تلفیقی شرکت کرده بودند، و معلم های مقاطع ابتدایی و متوسطه نسبت به آموزش تلفی قی به ترتیب مثبت تر از نگرش معلمان عادی، غیر علوم تربیتی،حضور نایافته در دوره آموزش تلفیقی و معلم های مقطع راهنمایی بود

هدف از پژوهش حاضر ساخت و استاندارد سازی آزمون پیشرفت تحصیلی نوشتن پایه اول ابتدایی است. این آزمون شامل چهار خرده آزمون: نوشتن کلمه، نوشتن جمله، نوشتن نام تصویر و نوشتن نام تصویر در جمله ناقص است. ابتدا گویه ها براساس جدول مشخصات آزمون از کتاب فارسی اول ابتدایی استخراج گردیدند. سپس این آزمون به صورت آزمایشی بر روی یک نمونه 182 نفری از دانش آموزان، 91 پسر و 91 دختر که پایه اول ابتدایی را به پایان رسانده بودند به طور انفرادی اجرا گردید. نتایج یافته های آماری نشان داد که: (1 توزیع نمرات در کل نمونه دارای چولگی منفی است و نسبت به توزیع نرمال کشیده تر است و آزمون پیشرفت تحصیلی نوشتن، آزمون نسبتا آسانی بوده است (2. همسانی درونی خرده آزمونها به ترتیب برای خرده آزمون نوشتن کلمات 0/85، نوشتن جملات 0/86، نوشتن نام تصویر 0/76 ونوشتن نام تصویر در جمله ناقص 0/54 می باشد. ضریب پایایی برای کل آزمون در کل گروه نمونه مورد بررسی معادل 0/934 است. (3روایی آزمون از طریق همبستگی آزمون پیشرفت تحصیلی نوشتن با آزمون هوشی ریون P< 0/510 و مناسب است. همچنین r=0/287 و P<0/000 و معدل درسی r=0/36 و P<0/000، نمره دیکته r=0/205 ضریب همبستگی خرده آزمونها با نمره کلی آزمون به ترتیب برای خرده آزمون نوشتن کلمات 0/921، نوشتن جملات 0/936، نوشتن نام تصویر 0/801 ونوشتن نام تصویر در جمله ناقص 0/624 بدست آمد که تمامی ضرایب محاسبه شده در سطح P<0/000 معنادار می باشد 4 معناداری مقادیر F حاصل از تحلیل واریانس چند متغیری برای بررسی معناداری تفاوت نمرات خرده آزمونها و نمره کلی آزمون در دو گروه دختر و پسر در خرده آزمون ها نشان داد که میانگین نمرات دختران در این بخشها بیشتر از پسرها بوده است.

این پژوهش با آموزش رفتارهای سازشی از طریق نمایش عروسکی به دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر، سعی در بررسی تاثیر هنر نمایشی در رشد اجتماعی این کودکان را دارد. از میان 6 مدرسه معرفی شده از طرف سازمان آموزش و پرورش استثنایی شهر تهران با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی، یک مدرسه انتخاب و با استفاده از جدول اعداد تصادفی 70 نفر آزمودنی در دو گروه 35 نفری کنترل و آزمایش جایابی شدند. قبل از اجرای متغیر مستقل، از هر دو گروه رشد اجتماعی با استفاده از مقیاس رشد اجتماعی وایلند بررسی شد. برای گروه آزمایش 35 نفر به مدت 6 هفته فعالیت های نمایشی هدفدار مبتنی بر آموزش مهارت های اجتماعی اجرا گردید و پس از پایان مدت مشخص شده، مجددا برای هر دو گروه کنترل و آزمایش)، مقیاس رشد اجتماعی وایلند اجرا شد. پس از جمع آوری داده ها برای بررسی تاثیر متغیر مستقل هنرهای نمایشی، آزمون t مربوط به تفاضل نمرات پیش آزمون پس آزمون توسط نرم افزار آماری نفر آزمودنی در محدوده 70 اجرا و نتایج مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. تمامی SPSS سنی 9 -12 سال، طیف بهره هوشی 60-74 و هوشبهر اجتماعی 70-81 قرارداشتند. آزمون t مستقل تفاوت معنی داری در دو گروه از نظر بهره هوشی و هوشبهر اجتماعی نشان نداد. لذا دو گروه از نظر بهره هوشی و نیز هوشبهر اجتماعی معادل بودند. اما نتیجه آزمون پیش تست پس تست مربوط به هوشبهر اجتماعی در دو گروه، اختلاف معنی داری را نشان داد. P< 0/01 بدین معنی که می توان با استفاده از هنرهای نمایشی در کودکان کم توان ذهنی آموزشپذیر تاثیر مثبتی در رشد اجتماعی و در نتیجه کیفیت زندگی آنان ایجاد نمود.

این پژوهش با هدف بررسی همخوانی نتایج آزمون گام نخست با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان صورت گرفت. از بین نو آموزان بدو ورود به مدرسه در سال 80 در شهرکرد 110 نفر به روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند و پیشرفت تحصیلی آنها در سال اول دبستان وارتباط آن بانتایج آزمون گام نخست مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه وتحلیل اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از روش تحلیل واریانس، تحلیل رگرسیون وهمبستگی پیرسون نشان داد که رابطه بین نتایج آزمون گام نخست و پیشرفت تحصیلی نوآموزان در سطح 0 /0 1 معنادار است نتایج همچنین نشان داد که اثرات کلی رگرسیون نمره پیشرفت از طریق نمرات سه حیطه شناختی، زبانی و حرکتی بر اساس F محاسبه شده معنا دار است. بر اساس R محاسبه شده واریانس مشترک آزمون گام نخست وپیشرفت تحصیلی 24 درصد است و این میزان در حیطه زبانی بالاتر است. همچنین بین خرده آزمونهای گام نخست همبستگی معناداری وجود دارد وآزمون از یک انسجام درونی برخوردار است. خرده آزمون مهارتهای شناختی آزمون گام نخست با پیشرفت در خواندن وخرده آزمون مهارتهای زبانی این آزمون با پیشر فت در ریاضی همبستگی معنی داری دارد. تحلیل کلی نشان می دهد که آزمون گام نخست توانسته دانش آموزان عادی، دیر آموز وکم توان ذهنی را ازهم متمایز کند. نتایج کلی نشان می دهد که آزمون گام نخست یک آزمون روا در سنجش آمادگی تحصیلی نو آموزان در بدو ورود به مدرسه است.